Biekorf. Jaargang 104

[p. 288]

De fraaie taal van E. de Dene, 1563

Het veelvuldig sterven van de vrouwen leidde ertoe dat de kindsdelen in de erfenissen heel nauwkeurig, via de klerken ‘les 4 advocats de ceste ville’ van de vierschaar te Brugge, werden vastgelegd. Dat de taal van De Dene (Stadsarchief Reg. B, 206) ook hier eruit springt toont alleen maar hoe jammer het is dat A. Schouteet zijn Glossarium bij het Testament Rhetoricael uitgegeven door Coigneau en Waterschoot in 1975-79 niet meer kon afmaken.

Hier betreft het eerst de verdeling van de catheijliken goedijnghen onder Donaes Schonaert, Vincentine de Mesmaecker en Victorijneken Valckaert, alle middels Laureijns Schonaert, mudsescheerere, en zijn drie vrouwen na mekaar: Baerble Suuckaert, Margriete De Backer en Marie Boone uiteindelijk samen opgevoed. De akte is gedateerd 5 jan. 1563 (B280-281).

Eerst een coedtse metten bedde, oorpuele, ghestoffeert met een culcte, een carpette, saerdge, roode saeye gordijnen, ende ghelijck om behangh. Een ijdele coedse zonder bedde ofte stofferijnghe. Een garderobe met twee loken boven ende onder, met twee breede loken openghaende. Een viercant tresoor met een schof.

Ende boven twee lisen, een schabelletafelken, een schrijnken, noch een upslaende tafelken, een cuupzethele met een quaet cussen daerinne; twee nieuwe leinstoelen, drie driepeckelstoelen, drie cleen schabellekens, een glaesenboordt met een deel drijnckglaesen daerinne; een langhe tafele met twee scraeghen, een langhe zitbanck, ij. up peckels staende, een lijs met twee loken, noch een lijseken, niet open ghaende; een tanghe, een brandere, noch een coedtse met een cafbedde, ghestoffeirt met een culcte; een lijseken met twee loken; een scapraeijke met twee loken; een langhe banck; zevene cannen met thinne dexels, onder groot ende cleene; noch zessentwijntich stenin cannen, ghehijct ende onghehijct, opene ende zonder dexels wesende; een vleschstander, een bierscraeghe, noch een cleene bierscraeghe, een rondeeltafele; eenen banck up peekelen staende, een lijseken met een loke; een langhe tafele met twee scraeghen; een brandere, een tanghe, een cueckenscaprae met vier loken, een langhe tafele met twee scraeghen, twee bancken danof deene een voetbanck es. Een groote ijseren vleschpot, noch een lijseke, een haserenneken, twee vischpannen, een olijepanneke, een becken, twee kethels, drie motaele candelaers, een glasenboordt zonder glaesen; drie speten, een braedpanneken, een drooplepele; twee hanghels, twee ijseren haeckx, drie ijseren potdecxels, een rooster, een branderkin; zeventhien rode houttin taeljooren, twijntich sticke houttewerck van platthelen taeljooren, potdecxels ende anderssins.

[p. 289]

Een rapier; noch een ander hanghende messe; een van een alfve coornemaete; een verkeertbardt metten schijfven daertoe dienende; drie oorcussens daerof deene clenst es; een handzaeghe; een spijckeboor, een berije; een ijseren greep; een pipegaele; ende een cleen leerken. Omme daeranne te ghehaelne de somme van zestien ponden grooten ten proffijcte van Donaeseken Schonaert zesse ponden, Vincentine de Mesmaecker drie ponden, vijf schellingen zes penninghen twee inghelsen, Victorijne Valckaert zesse ponden ofte daer omtrent.

Drie koetsen, zes lijsekens, vier tafels en vier schabellekens, zit- en voetbanken, een garderobe, tresoor, schrijnken en scaprade, 33 kannen, 37 houten en platelen borden: duidelijk het restant van meerdere gezinnen.

Verkeertbardt staat voor speelbord, damspel; glaesenboordt: bord waarop glazen worden gepresenteerd; hase-renneken:?

Een tweede model betreft de catheijliken goedijnghe van Pieter van Quaelje en echtgenote Jhanneken Craeijlou, vanwege uitstaande schulden aan de tapijtsier Jan de Hoorne en borghtocht. Ook Pieter van Quaelje is tapijtsier, een beroep dat hij op de benedenverdieping blijkbaar uitoefent, terwijl boven zowel een slaap- als eetkamer, een open haard en een keuken is. Er wordt niet gestipuleerd tot welk bedrag het tekort van de schuldenaar oploopt; datum is 17 mei 1563 (Reg. B 335).

Eerst inde vloer vier ramen metten wercken daerup staende, mesgaders de broken metten ghaerne, metten anderen halame ende stofferijnghe daertoe dienende ende behoorende.

Inde camere boven een coedtse metten bedde, saedge ende dexels daertoe dienende; noch een beddeken metten oorpuele en flaasaedge; een lijs, een schabellebanck.

Inde eitcamere een coedtse metten bedde, carpette, saerdge, groene saije gordijnen ende rabbat daertoe dienende; een garderobe met vier loken; een zescantte tresoor; een tafereel de figuere vanden verloren zuene; twee motalen candelaers, een tapijtse cleedeken; een viercantte tafele ghestoffeert met een groen saeije cleedt; een lijs met twee loken.

Voor tcafcoen een groen saeije rabat, een tafereel van een manspersonnaidge, drie rapieren ofte zwaerden, een cuupzethele, een kijnderwieghe, vier stoelen, een tafereel, de figuere van sint augustijn.

Inde cueckene twee staende achtiensticken houttewerck als platteelen, taeljooren ende anderssins; een deel lijnwaedt, thinwercke; eerst drie groote plattheelen, achte cleene plattheelen, drie thinne ruemers, twee zoutvaeten, twee urijnepotten, een motale beddevierpanne, zesse sticken ijserwerck, eene nieuwe thinscapra; een mans zwart

[p. 290]

kerle met velle; een zwarte lerkine vrauwe roude kerle met fluweele gheboort; ende diverssche andere plusijnghe.

Met ramen zijn de toestellen bedoeld waarmee de tapijten worden aangemaakt, broken bedoelt borduurwerk, flassaerdge is een dekkleed; tafereel is een voorstelling op hout of op doek; ruemers wellicht roemers, plusijnghe, restanten.

Een derde schitterend taalmodel is dan de manier waarop de handtschoenwerckers Jooris Daneels en Hans de Nevel zich op 13 okt. 1547 met mekaar verzoenen. Het komt uit het eerste De Deneregister, A 205, p. 142-144:

Omme concordie, vive ende vaste vrede met elck andere te slutene, twist, ranceur, evelmoedt ende allerhande remoer te suppediteerne ende weerene... dat zijlieden [nu] wel vereent gheaccordeert ende vriendelicke ghepaeijsiert zijn ter causen van alzulcke rancunen, evelmoede ende twistijnghen als zijlieder tusschen elck ander zouden mueghen ghenomen ende ghehadt hebben ofte apperant waeren te rijsene... noch gheenssins an elc vanden voornoemde comparanten, vader, moeder ofte ijemande van huerlieder huusghezinde ofte familije noch oock insghelijcx van elck ander huusghezinde in eeneghe manieren.

We kunnen aannemen dat de huurvoorwaarden, 14 december 1548; De Dene A 206-207, o.m. geïnspireerd zijn door de jaarlijkse tocht van de Bruggelingen naar Hannekinswerve-Aardenburg:

Thomaes de Weijne, vrijlaet uit Huutkercke, verhuurt aan Olivier Alaerds Brugs poorter huus ende boghaert in den vlamijncdamme à 16£ sjaers, voor 9 jaar, doch Thomaes zal jaerlicx hebben tzijnen proffijtte ende wille tfruut van eenen groenijnghboom (appelboom), staende int hof ende boghaerdt; en omtrent Sinxen een rennen waghene met twee peerden en een dienaer, die waghen ende peerden mennen ende voeren zal... denzelven Thomaes daert hem believen zal, twee daeghe lanck gheduerende. Rennen waghene dus een soort snelle wagen.

En wanneer Jan de Dene (17 nov. 1541) 20 sc. gr. lijfrente bezet, vastlegt, op zijn huis, west in de coopmanstraete, naast het huis van Cornelis Everaert, clerck vanden aerdchiers deser stede, te betalen aan zustere Jhennette Corbahem, religieuse binden cloostere van Sinte Claeren, wordt gestipuleerd dat het gheenssins gheoorlooft en zullen zijn te werckene in noch an den noordzijdmuer van Jacop Hasemans (de andere buur) achterhuuse.... Noch ook den zelven muer te verblendene in eenegher manieren maer dies zo wordt ende

[p. 291]

es de voornoomde Jacop Haseman ghehouden te stoppene ende te verblendene een cleen veynsterken inden zelven zijdmuer staende, ende eenne andere veynstere oock binden zelven mueren staende... te houdene verijsert ende verglaest ten eeuweghen daghe (Reg. A 214-215, 28 jan. 1550). Wellicht is verglaest hier niet glas aanbrengen maar eerder glazuurtegels.

A. Dewitte