Biekorf. Jaargang 103

[p. 5]

[Nummer 1]

Liedeken op de brugse vanstenavondzotten
(18de eeuw)

In het midden van de achttiende eeuw legde een zekere Chatrina De Smit een ‘Schrijft-Bouck’ aan - nu bewaard in de Gentse Universiteitsbibliotheek (hs. 2188). Ze was wellicht de echtgenote van een Brugs chirurgijn. Dit autograaf bevat een aantal libretto's van opera's. Vooral interessant echter zijn de liederen waarvan de tekst veruit het grootste gedeelte van het handschrift beslaat. Een paar daarvan zijn drinkliederen die betrekking hebben op een feestmaal dat het Brugse gilde van de chirurgijns elk jaar hield ter gelegenheid van de verkiezing van de deken⁽¹⁾. Hierop waren ook de echtgenotes van de chirurgijnen uitgenodigd, onder wie vermoedelijk ook de niet van literaire talenten gespeende Chatrina.

Deze vrouw heeft in haar ‘Schrijft-Bouck’ ook een ander lied, wellicht ook een eigen compositie, opgetekend (pp. 139-140) die we hierna laten afdrukken. Het kan in het midden van de achttiende eeuw gedateerd worden, zoals trouwens ook de overige teksten in hetzelfde manuscript.

Het is een leuk lied over de excessen die zich te Brugge - zoals elders- elk jaar voordeden juist voor het begin van de vastentijd. Gans de stad liepen ze door, de vastenavondvierders, hun eten en drinken in overvloed maakt de ‘burse’ plat. En niet alleen ‘wijntje’ staat hoog aangeschreven, ook Trijntje wordt niet vergeten. Er zijn zelfs een aantal expliciete verwijzingen naar en oefeningen tussen Jan en Trijn in de bakkerstrog met ‘bitter amandelsogh’ waarvan de betekenis duidelijk wordt door de mededeling dat het ‘briengt veel meijskens in bedrogh’. En in de volgende strofe gaat het er - hoewel voor niet-ingewijden niet zo duidelijk verwoord, vermoedelijk even erg aan toe.

(1) W.L. BRAEKMAN, Gelegenheidsliederen op het feest van het Brugse chirurgijnsgilde (midden 18de eeuw), in: Biekorf 98 (1998), blz. 362-367.

[p. 6]

In de laatste strofe komen dan de keerzijden van de ‘vastenavont sotte grillen’ aan het licht. Het geld is verteerd, ruzies en zelfs uitverkopen zijn het gevolg. Velen trekken dan ook bij wijze van spreken naar het schip van Sint-Reinuit dat - zoals bekend - te Calis aan de kade gereed ligt⁽²⁾. Alle soorten berooiden of ‘kalen’ kunnen er inschepen voor een tocht naar het befaamde luilekkerland.

De vastenavondzotten gingen vermoedelijk te Brugge niet erger tekeer dan in andere Vlaamse steden. De spotnaam ‘Brugse zotten’ die, naar A. Viaene ons voorhoudt⁽³⁾ niets met dwaasheid of krankzinnigheid te maken heeft, maar alles met de Brugse ‘lust tot gekscheren, zottebollen en geestig kèkelen’, zullen de feestvierende Bruggelingen bij hun vastenavondviering alvast wel alle eer hebben aangedaan.

Vrouw Chatrina Jacoba De Smit heeft in alle geval de juiste toon getroffen voor haar levendig en pikant lied, waarbij geen zangwijze wordt aangegeven.

(2) W.L. BRAEKMAN, Van Sinte Reinuit en zijn Schip, in: Volkskunde 81 (1980), blz. 280-301.

(3) A. VIAENE, Brugsche Zotten, in: Brugghe .... 'n Spieghel, Brugge 1939, blz. 65-72,

Liedeken op de vastenavont sotten

Men vindt veel vastenavont sotten,
Die hun loopen moe en mat,
Coussen, schoen en cleijren die rotten,
Denckt eens wat een vreugt is dat
Vul beslijckt tot aen hun gat!
Sij swieren door de gansche stadt
En macken buijck en burse plat.

Ik houde het geeren met die gasten,
Daer men et of speten wendt⁽⁴⁾
Want ik liever eten als vasten,
Of daer men caepoenen schent⁽⁵⁾,
Ende glasen omme sendt
Tot de tafel is ten ent,
Elck met vreugt sijn vrient bekent.

(4) et.... Wendt: eet of braadspitten draait (boven het vuur).

(5) schent: niet heel laat, oppeuzelt.

[p. 7]

3

 

De wafelpot die moet men prijsen,

 

Schapenboudt, gebraeden hoen,

 

Gebacken tarten die doen rijsen,

 

Ende dije⁽⁶⁾ van een capoen

 

Sal den mensch veel beter voen

 

Om soo een bescheet te doen⁽⁷⁾,

 

En geene ongelucken broen.

Trijn backt tarten, Jan stookt den oven,
Vielen te saemen in den trog,
Trijn viel onder, Jan viel boven,
Lief Trijntje, leef je noch?
O Jan, Jan, com help mij dogh,
Dat bitter amandelsogh,
Briengt veel meijskens in bedrogh.

Jan, den hondt heeft boter geeten,
Swijgt Trijntjien, maekt dog geen getier,
Ik sal hem duijwen in twee spleten,
En soo praemen⁽⁸⁾ met de deur
Uijt, van achter of van veur.
De wafels sullen sijn wat seur,
Grooten honger dragt het al deur⁽⁹⁾.

De weirelt is vol vastenavont sotte grillen,
Nu vol vastenavontcruijt,
Door sluijerzaet⁽¹⁰⁾ comen geschellen,
Veel die vercopen uijt,
En trecken naer Calis schuijdt,
Drije letters⁽¹¹⁾ is het besluijt,
Maer sij houden den besten buijt.

W.L. Braekman

(6) dije: billen.

(7) bescheet te doen: overeenkomsten te sluiten.

(8) praemen: duwen.

(9) dragt ... deur: maakt het al lekker.

(10) sluijerzoet: talmen, uitstellen (?).

(11) drije letters: het woord uit.