Biekorf. Jaargang 96

[p. 97]

[Nummer 2]

Een geschil over visvijvers in Lichtervelde en Ruddervoorde
1644-1648

In de uitgestrekte heidegebieden van Lichtervelde en Ruddervoorde lagen er vroeger een groot aantal visvijvers. Deze vijvers waren kunstmatig aangelegd, met aarden dammen opgehoogd en afgesloten, beplant met struikgewas om de dammen te verstevigen en ze werden verzorgd en bewerkt door inwoners uit de omgeving.

Toen de Franse ruiterij, die gelegerd was op de heide in Ruddervoorde aan de kant van Lichtervelde, in 1644 haar kampement opgeslagen had in de nabijheid van deze vijvers hebben de soldaten daar grote schade aangericht. Ze hebben de vijvers doorghesteken ende ghevist; de dammen werden doorgebroken zodat het water wegliep en de vis gemakkelijk uitgeschept en geroofd kon worden. De vijvers waren voordien behoorlijk ghespyst en waren juist visrijp. Deze wandaden veroorzaakten grote schade, zowel aan de aanleg van de vijvers als aan het visbestand dat bestond uit gru⁽¹⁾, antenoos⁽²⁾, kleine visjes zoals bollaarts⁽³⁾ en volwassen vis, gekweekt in verscheidene vijvers en in diverse stadia van kweek en opbrengst.

Kort daarop vielen er tot overmaat van ramp overvloedige regens, die de verminkte visvijvers nog verder aftakelden en verwilderden. En, alsof alles tegensloeg, trad onmiddellijk daarna een zware en lange vorstperiode in, die de rest van het visbestand te nieten brockte.

(1) gru: jonge kweekvis voor vijvers (gruij, grau).

(2) antenoos: jonge visjes van max. 1 jaar oud ter bevolking van vijvers (anthenois, anterneus).

(3) bollaert: kweekvis voor vijvers.

[p. 98]

De troepen hadden hun schelmstreken niet alleen in Lichtervelde, maar ook in Ruddervoorde en in de hele omgeving bedreven, zodat bijna alle vijvers uit de streek getroffen waren en er verlaten en zwaar beschadigd bij lagen. Toen het voorjaar van 1645 aanbrak en het tijd werd om de vijvers te bepoten met jonge vis, was er dan ook in de ganse streek een groot tekort aan pootgoed, ende overmits datter ten zelven jaere 1645 gheen spysgoedt en vijndelyck nochte becommelyck en is gheweest, soo oock ten jaere 1646 ende 1647 hebben dezelve vijfvers vaghe ende onghespyst gheleghen.

Het werden slechte jaren voor de zoetwatervisserij! De vijvers bleven ongebruikt en verwilderd liggen tot in 1648, want zowel d'invagie vanden viant als de Spaensche leghers de welcke ghecauseert hebben eenen continue len vlucht onder de ghemeenten bracht ook mee dat de vijvers verlaten waren en niets konden opbrengen.

De vijvers van Lichtervelde waarover het gaat, in totaal een twaalftal⁽⁴⁾, behoorden toe aan de heer van Lichtervelde en waren verpacht. Zij lagen op Lichtervelde, maar sommige strekten ook voor een stuk uit op het naburige Ruddervoorde. De pachters waren mevrouw Adrienne de Gros, Jacques Logghe, baljuw van Lichtervelde, en ene mijnheer Rogiers. Vermoedelijk waren deze ‘pachters’ niet de eigenlijke uitbaters. De werkelijke vissers waren Pauwels van Aelmeersch en Boudewijn Huughe, inwoonders der prochie van Lichtervelde ende hemlieden gheneerende met visschen. De vijvers werden dus onderverpacht, al of niet met medeweten van de eigenaar, ofwel, wat meer waarschijnlijk is, werden ze tegen een zekere vergoeding door de vissers bewerkt voor rekening van de ware pachters.

Eigenaardig vooral is dat deze pachters tot de gegoede burgerij behoorden. Daar was vooreerst Adrienne de Gros, weduwe van Pieter de Maulde, heer van Verbois, een dicht familielid (zus?) van de heer of vrouw van Lichtervelde. Jacques Logghe woonde te Torhout maar was baljuw van Lichtervelde en Pieter Rogiers behoorde eveneens tot een hogere klasse, want men betitelt hem als mr. (mijnheer of meester?). Die lui konden beter een pen hanteren dan een spade of een visnet. Onder de schatters van de schade aan de

(4) In Lichtervelde lagen er ten minste 20 vijvers. Zie: C. SINTOBIN. Bijdragen tot de geschiedenis van Lichtervelde (1952), blz. 27.

[p. 99]

vijvers komt Laureins Werbrouck voor. Deze was baljuw van Ardooie. Logghe en Werbrouck kenden mekaar goed; enige jaren later zou een zoon van Logghe huwen met een dochter van baljuw Werbrouck!

Het vermoeden bestaat dat de pacht van de vijvers al niet meer betaald was sinds 1644. In 1648 stapte de eigenaar naar de Raad van Vlaanderen om de pachters te dwingen tot vereffening van de pacht uit 1648 en ook nog van de voorgaande jaren⁽⁵⁾.

De vijvers van Lichtervelde vielen onder de heerlijkheid van het Paussche en het Vijversche en daarom kwamen de twee schatters die in opdracht van de Raad van Vlaanderen de schade moesten ramen, voor deze schepenbank hun eed als schatter afleggen. Dit gebeurde op 3 december 1648 en reeds op 9 december daarna gingen ze aan het werk. Deze schatters waren Pauwels van Aelmeersch en Boudewijn Huughe. Op te merken valt dat één van de schatters, nl. van Aelmeersch, nu juist ook de man was die in deze zaak optrad om de belangen van één van zijn opdrachtgevers te behartigen, maar blijkbaar vond men toen in de uitoefening van tegenstrijdige belangen geen graten om het in visserstaal uit te drukken! In de loop van dit proces dat in Gent gevolgd werd door raadsheer Pieter Blondel, werd aan de schatters opdracht gegeven een raming in te dienen van de schade in de jaren vóór 1648.

Het voorgebrachte schattingsverslag is een document dat het publiceren waard is (zie bijlage). Wij kennen immers geen dergelijke schattingen. In dit rapport kan men concreet zien wat een vijver kostte aan viszaad, kleine en grotere vissen en wat karpers wel waard waren. Alles bij mekaar ging het om tamelijk belangrijke bedragen.

De uitspraak van het geding te Gent is niet voorhanden in de bundel. Wij mogen veronderstellen dat de raadsheren begrip betoonden voor de omvang van de schade en dit nauwkeurig verslag niet in twijfel hebben getrokken. Maar of alles vergoed werd of als de pacht zo maar helemaal kwijtgescholden werd is een andere vraag. In de verklaring achteraan het schattingsverslag staat immers genoteerd dat den grooten ende cleenen plasschaert enden den cleenen muetsenaere doorghestoken waren, en dat de andere vijvers

(5) Rijksarchief Gent, Raad van Vlaanderen, nr. 12.030.

[p. 100]

er dus niet zo erg aan toe waren. De algemene eindconstatatie van de schatters dat alle de voorschreven jaeren 1644, 1645, 1646 en 1647 zoo oock daer te vooren ende daarnaer dezelfde averij en schade opliepen was te algemeen geformuleerd zonder verdere bewijzen om de bedragen over 1648 zo maar door te rekenen tot niet één maar tot de vijf voorgaande jaren.

Enkele nabeschouwingen

Biekorf heeft al meer dan eens aandacht besteed en ruimte gegund aan studies en mededelingen over zoetwatervisserij en de vijvers in de heidestreken van het Brugse Vrije. Wij willen dit enigszins samenvatten en enkele conclusies formuleren. Onvermijdelijk worden daaruit nieuwe vragen gesteld. In de meeste dorpsgeschiedenissen uit deze streek wordt met moeite vermeld dat er in de besproken gemeenten enkele vijvers lagen⁽⁶⁾.

(6) Eén uitzondering evenwel: V. ARICKX, Geschiedenis van Egem, dl. I (1982), blz. 546-548.

Oorsprong

Over de oorsprong van deze vijvers is niets bekend. De Sint-Amandsabdij bezat in deze streek in 899 reeds ‘mariscos XV in Flandris’⁽⁷⁾. Het is niet uitgesloten dat het toen al ging om visvijvers, maar daarover is in het geheel niets bekend. In de jaren 1300 bezat het Brugse Sint-Janshospitaal vijvers ten zuiden van Brugge in deze streek van velden en heiden (Biekorf 1981, 216) en ook in de 15de eeuw komen er vele vijvers voor in het archief o.m. van Sint-Janshospitaal en van kloosters en abdijen uit het Brugse.

(7) H. PLATELLE, Le temporel de l'abbaye de Saint-Amand des origines à 1370, Parijs, 1962, blz. 90.

Kunstmatige vijvers

Alle visvijvers zullen, op weinige uitzonderingen na, kunstmatige scheppingen zijn geweest. Op plaatsen die meer vochtig en lager gelegen waren dan de omringende heidevelden zal men het water dat door beekjes en grachten werd gevoed, opgehouden of omgeleid hebben, er aarden dammen

[p. 101]

rondom opgeworpen hebben in een komvorm en er vis op gezet hebben. Het waren dus zeker geen diepe vijvers. De benaming dammen (vijverdam, enz.) verwijst naar graafwerk en aarden ophopingen, eventueel versterkt met struikgewas en riet. Ook de aanleg van savooren en vergaervijvers, kleinere vijvertjes die dienden om vis tijdelijk in te bewaren, nabij de grote vijvers, herinnert aan artificiële constructies. Houten afvoerpijpen die afgesloten konden worden regelden de toevoer en de afvoer van het water, zodat het waterpeil op de gewenste hoogte werd gehouden.

Een droog jaar

Het was de gewoonte om de 9 jaar het water uit een vijver te laten lopen, de vijver te kuisen, de oevers en de dammen te versterken en alles op punt te stellen voor een volgende cyclus van 9 jaar. Dit jaar zonder water heette het droog jaar van een vijver (Biekorf 1966, 208). Waarom juist 9 jaar werd genomen kan verband houden met de wijze van verpachten in termijnen van 3-6-9 jaar net zoals de landpachten. De aankweek van viszaad tot volwassen vis duurde meer dan een jaar, ja soms een veelvoud van 3 jaar. Wie over verscheidene vijvers beschikte kon het zo regelen dat hij ongeveer om het jaar een droge vijver had en op de andere vijvers vis kon vangen. In Maldegem kwamen ook andere termijnen voor, nl. 11 jaar (Biekorf 1966, 208).

Vissoorten

Karper was ongetwijfeld de meest voorkomende vissoort, maar ook andere vissen als snoeken, baarsen en brasems werden gekweekt (Biekorf 1981, 217). De naam palinckvyver herinnert aan de teelt van paling (Biekorf 1992, 250). Ook in Maldegem kwam paling voor (Biekorf 1966, 208). Over de aangewende kweekmethodes is niets bekend, evenmin over het visalaam zoals netten, lijnen, fuiken en dergelijke.

Aantal vijvers

Er zullen honderden visvijvers in het Brugse Vrije gelegen hebben. In Maldegemveld alleen al waren er boven de 80 (Biekorf 1966, 207). En in afgezonderde kleinere heidege-

[p. 102]

bieden zoals het Ardooie-Veld, vooral gelegen op Ardooie en een stukje op Meulebeke en Ingelmunster lagen er in 1780 nog altijd 14 vijvers. Aalter had in 1572 meer dan 400 hectaren vijvers⁽⁸⁾. Enkele gemeenten met vele vijvers waren o.m. Ruddervoorde (Biekorf 1966, 157), Lichtervelde, Oedelem, Oostkamp, Waardamme, Torhout, Beernem, Wingene, Tielt, Ruiselede, Knesselare, Zedelgem, Zerkegem, Zwevezele, Egem, enz. kortom alle gemeenten die in het Brugse Vrije bekend staan om hun veldtoponiemen en onvruchtbare heidegebieden. In het bos van Wijnendale waren er begin 1700 nog 8 vijvers, maar in dit bosrijk gebied lagen er beduidend minder dan in de meer uitgesproken heidestreken⁽⁹⁾.

(8) L. STOCKMAN, Geschiedenis van Aalter (1979), blz. 28.

(9) L. GILLIODTS-VAN SEVEREN, Coutume de Winendaele. Brussel, 1893, blz. 173-175.

Tot wanneer?

De meeste auteurs laten de ideale visvijvertijd eindigen omstreeks 1750-1770 (Biekorf 1992, 251). De redenen voor deze plotse achteruitgang en zelfs de definitieve ondergang van de visvijverteelt in dit gewest werden nog niet nagegaan. Te dien tijde werden door de Oostenrijkers nieuwe en goede wegen aangelegd. Werd het hierdoor mogelijk dat de zeevis vlugger en dieper het binnenland inging? Heeft een veranderde smaak de bevolking meer voor zeevis doen kiezen? Of werden er minder vasten- en vleesdervingsdagen door de Kerk voorgeschreven? Zeevis kan verduurzaamd worden door te drogen of te zouten, iets wat niet gebeurde met zoetwatervis. Ook rond die tijd is het dat de heiden en velden door talrijke ondernemers in bos of bouwland werden omgewerkt. Wellicht was goed bouwland of een bos meer rendabel dan een vijver waar alleen maar vis werd voortgebracht?

Een vorm van klein kapitalisme

Zoetwatervisserij was in zekere mate een klein kapitalistisch bedrijf. De investeringen gingen de mogelijkheden van een kleine landman uit de heidestreek te boven. Men moet over een ruim terrein beschikken, pacht betalen, veel graafwerk verrichten en aanplantingen doen, dan vis steken en na

[p. 103]

veel arbeid en zorg nog jaren wachten op de opbrengst van de eerste vangst, bijgevolg een investering op termijn aankunnen (Biekorf 1989, 410-411).

Verhouding met het visambacht in de steden

Nu en dan komt het voor dat viskooplieden uit de stad (Brugge) ook visvijvers uitbaatten (Codde) (Biekorf 1966, 295⁽¹⁰⁾. De Coddes baatten de vijvers uit door de hulp van een of meer casteleins die ter plekke de zaken voor hen volgden en uitvoerden. Er bestonden dus zeker sommige raakpunten tussen de zoetwatervisserij uit het heidegebied en de zeevisserij met de ambachten uit de steden, maar de juiste verhouding moet nog... uitgevist worden.

(10) C. VAN NIEUWENHUYSE, De familie Codde en de zoetwatervisteelt te Brugge van de XVIde tot de XVIIIde eeuw, in: Vlaamse Stam, 1979, blz. 113-132. Deze familie baatte op zeker ogenblik meer dan 40 vijvers uit!

En de riviervisserij?

Hier en daar vindt men in denombrementen van heerlijkheden en lenen iets over het visrecht in waterlopen en rivieren te lande. Maar hiermee houdt onze wetenschap ook op. Wij weten dat er mocht gevist worden en dat er werkelijk gevist werd in bv. de Mandel en de Leie, maar over de omvang van deze bedrijvigheid weten we zo goed als niets. Ook zijn geen details bekend over de vangstwijze en dergelijke. De grafelijke domeinrekeningen en sommige stadsrekeningen (Brugge) kunnen hier zeker nuttige gegevens bevatten.

Benamingen

Al deze vijvers droegen kleurrijke en suggestieve namen. In de toponymie komen echter veel vijvernamen voor met de aanduiding land, bos, weide. Ongetwijfeld betreft het hier vijvers die naderhand omgewerkt werden in bouwland, bos of weide. Bij De Flou staan honderden zulke vijvernamen genoteerd. Oudere citaten uit de tijd dat de vijver werkelijk nog als vijver uitgebaat werd kon De Flou in veel mindere mate aanhalen. Ook moet men er rekening mee houden dat

[p. 104]

het niet onmogelijk is dat vijvers, die zo gemakkelijk aan te leggen zijn of weggewerkt kunnen worden, wel eens van plaats konden veranderen, als men ze bv. hergroef, er een betere plaats voor opzocht of om nog andere redenen. Zo staan bij De Flou sommige vijvers, die wellicht één en dezelfde vijver zijn vaak onder meer dan één gemeente ingeschreven⁽¹¹⁾.

(11) F. ROMMEL, Indices op het Woordenboek der Toponymie door Karel Flou (1953) heeft de vijvers niet afzonderlijk in de Indices opgenomen, evenmin als de heide- of veldgebieden die in het Woordenboek vermeld staan.

Cartografisch materiaal

Op enkele individuele gevallen na staan de vijvers gewoonlijk niet weergegeven in de landboeken en de ommelopers van de dorpen. Veld en heide waren immers niet belastingsplichtig en werden daarom meestal niet in kaart opgenomen in de landboeken. Dus werden ook de vijvers in deze velden niet in kaart gebracht. Wel werden ze afzonderlijk ergens gerepertorieerd omdat een vijver toch als een winstgevend bedrijf in de belastingsrollen werd aangeslagen. Maar in een landboek zal men meestal vruchteloos de kaart of het plan van de vijvers zoeken. Ferraris, die pas met zijn metingen begon toen de bloeiperiode van de vijvers al voorbij was (ca. 1773) heeft er nog tientallen getekend op zijn kabinetskaart.

Andere, minder nauwkeurige en algemene landkaarten van het graafschap Vlaanderen geven in de besproken gebieden wel een aantal stipjes en vlekken weer die vijvers moeten verbeelden, maar deze tekeningen zijn zo onnauwkeurig dat ze zeker de precieze oppervlakte of het juiste aantal vijvers niet weergeven. Ook kan men vaststellen dat sommige kaarten zonder wijziging alles van een vorige kaart overnamen terwijl dan weer andere kaarten een ‘vijverpatroon’ aangeven dat totaal verschilt van de werkelijkheid. Deze afbeeldingen zijn niet het resultaat van opmetingen of onderzoek ter plekke, zij willen alleen aanduiden dat er in deze streek vijvers lagen in een betrekkelijk groot aantal⁽¹²⁾.

(12) Men bekijke bij voorbeeld de vele landkaarten van het graafschap Vlaanderen bij J. BOSSU, Vlaanderen in oude kaarten. Tielt, 1982.

[p. 105]

Wie was eigenaar van de vijver?

Aangezien heide en onvruchtbaar veld vóór 1795 niet werd uitgetekend op de kaarten van de ommelopers en de oude kadasterbescheiden, om reden dat ze officieel niets opbrachten, weten we daarom soms niet wie de juiste eigenaars van de vijvers waren. In Lichtervelde was dit de dorpsheer, maar in Ardooie waren deze vijvers eigendom van een aantal private personen, landbouwers uit Ardooie. Geval per geval zou moeten onderzocht worden wie er eigenlijk eigenaar was van de heide en wie eigenaar was van de vijvers. Wij achten het niet onmogelijk dat een vijver, t.t.z. de watermassa, eigendom was van iemand anders dan de eigenaar van de heidegrond waarop hij lag. Welke verwikkelingen daaruit konden voortvloeien moet nog bekeken worden.

Vermoedelijk eerder uitzonderlijk waren er enkele vijvers die in leen uitgegeven waren en dus een element waren in het feodaal systeem, o.m. in Zerkegem (Biekorf 1966, 295). Veld werd ter ontginning ook vaak verpacht in langlopende cijnzen. Wat er dan met de vijvers gebeurde bij dergelijke vercijnzingen is niet duidelijk.

Iconografisch materiaal

Tot op heden zijn ons geen afbeeldingen, schilderijen of prenten bekend die een oude visvijver voorstellen of die onze zoetwatervissers in die vijvers afbeelden in hun visvangst. Het veld en de vlakke watermassa van de vijvers uit het eentonige landschap van de oude heidegebieden ten zuiden van Brugge hebben blijkbaar maar weinig kunstenaars uit vroegere dagen geïnspireerd.

Het komt ons voor dat de gegevens die sinds jaren in Biekorf over dit onderwerp verschenen zijn aan een samenvatting toe zijn. Zij kunnen de aanzet vormen tot een bredere en diepere studie over het verschijnsel van de zoetwatervisserij en de visvijvers in het Brugse Vrije en zelfs daarbuiten.

Het gaat hier om een tot op heden weinig ontgonnen terrein, dat belangrijker is dan men op het eerste gezicht zou vermoeden en in alle geval de moeite waard is om er grotere aandacht aan te besteden dan tot op heden het geval was.

L. Van Acker

[p. 106]

Bijlage

Schatting van visvijvers in 1648 in Lichtervelde en Ruddervoorde

Opden 9sten decembris 1648 hebben wy Laureins Werbrouck als ghecooren man van weeghen mevr. Adriaene de Gros, douagiere van mheer Pieter de Maude, in zyn leven heere van Verbois, ende Pieter Coorne, ghecooren man van weeghen dheer Jacques Logghe, baillu, mitsgaeders Pauwels van Aelmeersch, ghecooren man van weeghen mr. Pieter Rogiers, in pachte ghehouden hebbende oft noch houdende vanden heere van Lichtervelde ende bevonden de naerschreven vyvers volghende het verclaers van Pauwels van Aelmeersch ende Boudewyn Huughe die in eede ghestelt zyn gheweest neffens ons inde vierschare van het Pausche ende Vyfversche op den 3den der maent voorschreven, ghepresen ende gheextymeert wat nombre van vis daerop zoude mooghen ghespyst woorden omme de schaede daer by ghevought te woorden

Eerst den vyfvere ghenaempt den nieuwen vyfvere alwaer ten jaere 1645 bevonden is gheweest tot den nombre van dertigh duust gheruu volghens het verclaers vanden voom. Pauwels ende Boudewyn Huughe twelck by ons ghextymeert woort tot thien guldens elck duust dat alhier beloopt ter somme van 300 guldens

Opden zelven vyfvere is noch gheweest tot neghen hondert bollaert dat wy extymeeren a 3 guldens elck hondert compt 36 guldens

Item opden voorseyden vyfvere zyn oock gheweest neeghen viescarpels die wy nae extimatie weerdigh bevinden a 5 s. gr. tstuck compt 13 guldens 10 stuvers

Item den grooten ende cleenen drooghemont mitsgaders den vyfvere ghenaempt de hooghe laene is ghespyst gheweest met ses duust vyf hondert gheruu omme tenden jaere ghevanghen te woorden bollaert twelck wy ghextymeert hebben tot vier guldens elck hondert dat beloopt ter somme van 260 guldens

Item den haghelmoer ghespyst met drie hondert bollaert omme antenois te vanghen dat ghextymeert woort a 1 gulden elck hondert compt alhier 30 guldens

Item het nieuwalin (?) ende melekerlin (?) ghespyst met elck drie hondert compt ses hondert gheextymeert als vooren compt alhier 60 guldens

Item het coyerken ghespyst met vierhondert bollaert om te vanghen antenois dat by ons woort gheextymeert a thien guldens thondert compt 40 guldens

Item eenen vyfvere ghenaempt den cleynen bruunbrouck ghespyst met vier hondert antenois om te vanghen zoo veel carpels die wy naer extymatie weerdigh bevinden tot twintich guldens elck hondert compt 80 guldens

Item noch vier vyfvers ghenaempt den grooten ende cleynen plasschaert den grooten ende cleyen muetsenaere alles ghespyst met een duust en hondert antenois om zoo vele carpels daer van te vanghen die wy gheextymeert hebben afghemynckt het voorseide antenois op 20 guldens elck hondert dat alhier beloopt tot 220 guldens

[p. 107]

Hebbende voorts ghesien de dammen vanden grooten ende cleynen plasschaert mitsgaders den cleynen mutsenaere met vutnemende groote gaten door welke zy nog vage ligghen.

Voort is by ons mannen voorschreven oock ghepresen ende gheextymeert de vyftich carpels sjaers die opden dam mosten ghelevert woorden te weten van de jaeren 1641, 1642, 1643, 1644, 1645, 1646 ende 1647, de welcke wy extymeren a 26 guldens elck hondert, compt tsamen 91 guldens

Voorts bevindende by sententie ghegheven inde zelve saecke byden raetsheere Blondel dat aldaer oock woort de extimatie vande jaeren 1646 en 1647 bevinden elck jaer de schaede zoo vele te bedraeghen als inden jaere 1645 dus hier over de selve twee jaeren 2.079 guldens

Somme totaele bedraeght tot 3.209 guldens 10 stuvers

Ende alsoo by deselve sententie oock wort gheordonneert te doene de extimatie van het quytschelt van pacht vande zelve vyfvers is ons niet wel mooghelyck gheweest te begrooten nemaer naer advenante van verlies behoorde wel quytschelt van pachte te volghen.

Aldus dese prysie ghedaen by ons mannen ende in versoucke als int prohemium bekent staet nae onse beste wetenschap ons toorconden date als vooren

(w.g.) L. Werbrouck

tmarcq van Pauwels van Aelmeersch

tmarcq van Pieter Coorne

tmarcq van Boudewyn Huughe

Localisatie van deze vijvers bij De Flou

-	den nieuwen vyfvere vijver te Ruddervoorde (DF XI 342) en te Zwevezele (DF XI 343)
-	den drooghemont land, eertijds vijver te Torhout, te Lichtervelde en te Ruddervoorde (DF III 621).
-	de hooghe laene meers en vijver te Torhout (DF VI 346).
-	den haghelmoer vijver te Torhout (DF V 260).
-	het coyerken niet bij De Flou
-	den cleynen bruunbrouck bruunbrouck te Torhout en Lichtervelde (DF II 941) en den kleinen bruinbroek land te Lichtervelde en Torhout (DF VII 883).
-	den grooten en den cleynen plasschaert bos en veld te Lichtervelde en Torhout (DF XII 831).
-	den cleynen muetseraere muetseraersvijvers, vijvers tussen Ruddervoorde en Zwevezele (DF XI 82).