Biekorf. Jaargang 90

[p. 158]

Op het naamfeest van marie de Gruyter
± 1775

In een verzameling gelegenheidsverzen daterend uit de tweede helft van de achttiende eeuw⁽¹⁾, bevindt zich het hiernavolgende briefje in dichtvorm, dat een feestgeschenkje begeleidde.

Grote dichtkunst is het niet, maar als getuige van het volksleven van twee eeuwen geleden verdient het aan de vergetelheid te ontsnappen.

Hoewel de bestemmelinge beschreven wordt als iemand die ‘bestiert’, is de toon van het gedicht allerminst onderdanig, maar familiair, spottend en zelfs triviaal. De bestemmelinge wordt gewoon als Marie De Gruyter aangeschreven, zonder enige toevoeging van beleefdheidsformule of titel.

Wie zij was kunnen we uit het vers niet opmaken. Een schoolmeesteres wellicht, of het hoofd van één of ander congregatie of vrouwenkransje?

Misschien had zij iets te maken met de wezenschool St.-Elisabeth, aangezien verschillende gedichten uit dezelfde verzameling, betrekking hebben op die school.

In 1741 vermeldt het verslagboek van de St.-Elisabethschool een Anne-Marie De Gruyter die er als weeskind was opgevoed en voortaan als ‘schoolvrauwe’ (een soort bewaakster of studiemeesteres) haar intrek nam bij de schoolmeesteres Elisabeth Hoevenaeghel. Het kan best dat zij na een speciale opleiding zelf tot de status van schoolmeesteres was opgeklommen. Als ze in 1741 ongeveer 18 jaar was, moet ze in 1775 vooraan de vijftig geweest zijn⁽²⁾.

Wat het geschenkpakje bevatte blijft een raadsel; zelfs het beste reukorgaan zal dit mysterie na méér dan twee eeuwen wel niet meer doorgronden!

Het gedicht is van de hand van Charles-François Van der Beke de Cringen⁽³⁾.

(1) Verzameling Louis van Renynghe de Voxvrie, Brugge.

(2) Stadsarchief Brugge, St.-Elisabethschool, resolutieboek 1738-1771, blz. 22 v^o.

(3) A. VANDEN ABEELE, Charles-François Van der Beke de Cringen, dichter-edelman, in: Biekorf 1989, blz. 262-271.

[p. 159]

Schreef hij het op vraag van iemand anders of was het versje bestemd om zijn eigen geschenk voor Marie De Gruyter te vergezellen? In dit laatste geval zou de familiaire toon begrijpelijk zijn, komende vanwege de voogd van de St.-Elisabethschool en zich richtend tot een leiddinggevende dame in die school.

A. Van den Abeele

Bijlage

't Is gepleegt⁽¹⁾ van oude tijden
't allen kant, van alle zijden
dat men den patroondag viert
van de gen' die ons bestiert;
En men geeft doorgaens een giftjen
't zij een oestertjen, een kriftjen,
of een taertjen of nog min
immers elk naer zijnen zin.

Daerom dan, Marie De Gruyter,
mij gelooft 'k en ben geen fruijter⁽²⁾,
heden avond, morgen dag,
dus ik u besteken⁽³⁾ mag.
Neemt dit giftjen ook in danke,
waer 't maer weird een halve blanke⁽⁴⁾
't is uyt klaer' genegentheid
dat het u word toegeleid.

't is een pakxken wel gesloten,
en van dekking overgoten⁽⁵⁾,
't schijnt een kostelijken pand
of het raerste ding van 't Land.
't Is misschien een treuteneute⁽⁶⁾
enkelijk maar voor de leute:
misschien is't, en 't waer gezont,
een confijte peirdestr...

Wilt gij weten watter in is,
of het meer of dat het min is,
riekt er aan, 'k wedd'thien voor één
dat gij het geraed meteen.
Of, hebt gij geen goede neuze
en blijft gij nog de curieuze,
stroopt het zijn kasakxken uyt,
'k Sweir u, gij zult maken buyt.

(1) Het is een gewoonte.

(2) Bedrieger, fopper.

(3) Een geschenk geven.

(4) Een blanke was een geldstuk, drie en een halve cent waard.

(5) Stevig verpakt.

(6) Een prul, iets zonder waarde.