Artes mechanicae in middeleeuws Europa
De studie van de ‘praktische’ wetenschappen wordt soms beschouwd als een van de moeilijkste disciplines binnen de geschiedenisbeoefening. De vorser dient immers zowel historisch als wetenschappelijk onderlegd te zijn. Een steeds grotere behoefte aan interdisciplinair onderzoek doet zich hierdoor voelen. Dit resulteerde o.m. in 1987 in een eerste internationale artes-mechanicae-studiedag te Brussel, waarvan de handelingen recent verschenen zijn.
De bundel opstellen wordt ingeleid door de vraagstelling naar de middeleeuwse inhoud van de artes mechanicae, en is ingedeeld in artikelen generaliter (de eigenlijke lezingen) en specialiter (exemplarische detailstudies). De verantwoorde uitgave van een 15de-eeuwse Vlaamse chirurgische handleiding op rijm, vergezeld van een medisch-historische beoordeling, kan hier als een geslaagd model gelden. Bovenal worden enkele farmaceutische en alchemistische recepten en andere geneeskundige traktaten nauwgezet onderzocht. Bij de nochtans grondige computerverwerking van de recipiënten uit farmaceutische recepten (blz. 223-241) missen we de konkrete verwijzingen naar de gebruikte middeleeuwse bronnen; een gevolg van de hoger genoemde dualiteit? Verder worden interessante lectuuroverzichten geboden van de bouwgeschiedenis en de pelgrimages. Van A. Viaene hadden we in dit laatste wel i.p.v. één artikel de bundeling van zijn merkwaardige ‘Vlaamse pelgrimstochten’ (1982) verwacht.
Het best gesmaakt hebben we de artikelen van B. Laurioux en J.M. van Winter over de voedingscultuur. Het is een studieontwerp dat er sterk op vooruitging sinds de op scepticisme onthaalde pogingen van jonkvrouw van Winter om oude recepten daadwerkelijk aan het fornuis uit te proberen. Deze praktijkervaring kan trouwens erg leerzaam blijken, evenals ook hier de systematische ontleding van de ingrediënten. De vergelijking van het suikergebruik in kookboeken reveleert bijvoorbeeld duidelijk de erg zoete smaak van de Engelsen. Misschien een tegengewicht tegen het ingemaakte voedsel, dat vaak sterk gezouten was?
De handelingen bieden dus een interessante bundeling van studies uit een aantal disciplines, die soms nog in de kinderschoenen staan. Wanneer komen de andere Artes Mechanicae aan bod?
J. Van Acker
R. JANSEN-SIEBEN (ed.). Artes Mechanicae in middeleeuws Europa, Handelingen van het colloquium van 15 oktober 1987. (Archief- en Bibliotheekwezen in België, extranr. 34). Brussel, 1989.
Auteursrechtelijk beschermd