Biekorf. Jaargang 89

Lectuurvoorziening in het Frankrijk van de 19de eeuw

In een bijzonder boeiend werk van de Australische hoogleraar Martyn Lyons worden tabellen en schema's afgedrukt van de afname, spreiding en productie van het gedrukte boek in het Frankrijk van de 19de eeuw.

[p. 310]

Duidelijk interesseren ons daarin de bevindingen t.a.v. Pas de Calais en Le Nord.

Merkwaardig vooreerst is de constatatie dat de regio's Duinkerke en de streek rond Avesnes, deze laatste een zuiver ruraal departement, zeer hoge cijfers t.a.v. lectuur halen. Rijsel zelf scoort het hoogst getal analfabeten, hoewel de concentratie aan boekwinkels daar (van 12 naar 58 in de periode 1815-1878) duidelijk het hoogst is.

Andere cijfers: Duinkerke loopt op van 6 naar 18 librairies, Roubaix van 7 naar 12, Douai van 0 in 1815 over 13 in 1851 naar 15 in 1878; Valenciennes van 7 naar 12, 1815-1878; Cambrai van 0 over 8 (1851) naar 10. In 1877-78 scoort Le Nord als totaliteit met 206 libraires en activité na het Rhône departement(271) het hoogst. Pas de Calais doet het heel behoorlijk met 113 en wordt 7de op de ranglijst.

Ter vergelijking: Brugge telt in 1887 12 à 13 boekverkopers, Oostende 3, Veurne 3 à 4, Ieper en Kortrijk elk 8.

Wel is opmerkelijk dat niet de hoogste bevolkingsconcentratie iets aan de cijfers doet, wel de alfabetisatiegraad, die in industriegebieden moeilijk van de grond kwam. Zo tellen Roubaix en Tourcoing samen in 1851 8 boekhandels voor 58.000 inwoners. In 1873 zijn beide samen 100.000 inwoners groot, doch met een ongewijzigd getal boekhandels.

De studie van F. Furet en J. Ozouf, Literacy and industrialisation: the case of the departement du Nord in France, 1976, stond duidelijk vooraan bij de hier gebruikte interpretatie.

A. Dewitte.

Martin Lyons, Le triomphe du livre Une histoire sociologique de la lecture dans la France du XIXe siècle, Promodis, 1987, 302 blz.