Biekorf. Jaargang 88

[p. 229]

Fransch kosthuys van opvoedinge, der wetenschappen en schoone kunsten tot Thielt in Vlaenderen 1787

Onder deze titel verscheen in de Gazette van Gend op 2 april 1787 een uitgesponnen advertentie. Hier volgt ze, lichtelijk aangepast door het inlassen van enkele woordverklaringen, en door een aantal keren een nieuwe alinea te nemen.

Mynheeren Pastor, Bailliu, Burgemeester ende Schepenen der Stad Thielt, voorkomen de gemeynte, dat zy, om alle gemak te bezorgen aen het Kosthuys van Opvoedinge, der Wetenschappen en schoone Konsten, door d'Heer Lorsom ingesteld onder hunne bescherminge en voornaem toezicht, in de vrye en begunstigde Schoolen der gezeyde Stad, aen de zelve Schoolen hebben doen voegen een nieuw Gebouw, by middel van welk de Kost-Kinderen geheelyk zullen afgezonderd zyn van de gene, die de leege Lessen (lagere lessen, rudimentaire vorming voor het volkskind) bywoonen en ten allen opzicht na genoegen zullen gehuysvest wezen.

De welgeborene en goedwillige Kinderen worden 'er aengenomen van den ouderdom van zes tot zesthien jaren, ten jaerlycken pryze, te weten, voor die van de eerste Tafel van 200. guldens gemeyn geld, daer in begrepen de Kamer, het Bedde Gewaed, het Wasschen, Naeyen, Peruquier enz., en voor de gene van de tweede Tafel, van 130. guldens gelyk geld, en worden 'er onderricht van al het gene betrekkinge heeft tot eene goede verhevene Opvoedinge, tot de Wetenschappen en schoone Konsten, naemendlyk van den geheyligden Godsdienst, de Spraek-Kunde, Welsprekendheyd, het schoon Geschrift, de Aerdbeschryvinghe, de Geschied-, Zede- en Reken-Kunden, den heelen loop van den Koophandel, den genen der Landmaet, de Teeken-, Stel-, Meet- en Werktuyg-Kunden, de Natuur Wiskundige Wetenschappen. Alles by welgevolgde loopbaenen, ingericht na de bequaemheyd en beroep der Opvoedelingen; invoege dat'er de jonge Edelluyden, de Kinderen van allen slach van Borgerstanden, de wezendlyke voordeelen zullen uythaelen. En het gene de onderwyzinge in konste zal doen verkeeren, is dat men alles zal tewerk stellen, om hun het hert zoo wel als den geest te verçieren, om hun te maeken dierbaere leden der samenlevinge, rechtmaetig, goed, menschlievende, weldoende, bedreven in de plichten van hun beroep. Men zal krachtiglyk instaen op eene welgegronde, zuyvere en vueriglyk-werkende Godsdienstigheyd, op de zoetaerdigheid, de beleefdheyd enz.

Daer word betaelt ten inkomen (bij de intrede) van elk Kost Kind eene Kroone en half voor de Dienstgenooten en dry maenden Kostprys zonder wederkeeringe. Ider moet voorzien zyn van twaelf Hemden ten minsten, van eenige Tafel-, Hals-, Neus- en Hand-doeken, en de Opvoedelingen der eerste Tafel, van twee paeren Bedde-laekens, van eenen zilveren Lepel en gaffel; maer de gene van de tweede Tafel moeten hebben het vol Bedde-Gewaed, ofte daer voor bezonderlyk betaelen,

[p. 230]

zilvere, ofte andere metaelene Lepel en Gaffel, en afdraegen de onkosten van Wasschen, Naeyen, Peruquier enz.

De ledigdagen grypen 'er geene plaetse en de afwezendheden zullen van den Kostprys niet gekort worden. Om alle misbruyken en wanschikkingen te voorkomen, zal men geene Opvoedelingen laeten alleen uytgaen, 't zy in Stad, 't zy elders; doch men zal trachten van hun af te houden het verdriet, den onlust, die een groot beletsel toebrengen aen den voordgang der jonge Luyden, en boven de dagelyksche verlustingstonden in den byvang (erf, tuin) van het Kosthuys, waer men eene zeer gezonde locht ademt, zullen ze door hunne Zede en leermeesters twee mael ter weke te velde geleyd worden om te wandelen, om meetkundige werkingen te doen en om natuerkundige ondervindingen te nemen.

Zig tot meerdere ontvouwinge, by gevrecht-vrye Brieven, ofte anderzins, te begeven aen den Heer Insteller.

Eenen vryen Persoon van goede zeden en gedrag, bezittende het schoon Geschrift, de beginselen der Reken-Kunde en bequaem tot de voorlezinge der Vlaemsche Taele, word genood om onder zeer gunstige besprekken in de voorghemelde Stads-Schoolen openbaere lessen te komen geven, zullende zyne vaste verblyvinge hebben in het kosthuys.

Amper één jaar na deze ronkende aankondiging klaagde een ontgoochelde Lorsom in een brief aan de pastoor en de wethouders van de stad, dat tegenwerking hem had belet om aan de stadsschool zo'n privé-kostschool toe te voegen. Tuchtproblemen deden hem de das om. Het ging zo ver dat vechtersbaasjes sporen van fysiek geweld, zoals builen of blauwe plekken, thuis op rekening van hun opvliegende meester schreven.

De man had op vijfentwintig kostgangers gerekend. Edellieden uit Brugge en kooplui uit Oostende en Kortrijk hadden hem beloofd dat ze hun kroost zouden sturen tegen 200 gulden per jaar en per kop. Een echte roddelkampanje, zo klaagt de verbitterde schoolmeester, had die veelbelovende klanten op de vlucht gejaagd. Zie hierover L. Neyt, Generaties Tieltenaars op de schoolbanken, in De Roede van Tielt, XIV, 1983, blz. 5-7.

Vrij interessant is in Lorsom's klachtbrief de bijzonderheid, dat ‘Mevrouw’ en de religieuzen van het groot hospitaal van Kortrijk zijn kostschool warm hebben aanbevolen bij kapitaalkrachtige vrienden in Gent, Brugge en Kortrijk, en bovendien bij ‘hunne officianten, gegoede pagters en rentgelders’ in Kooigem, Waregem, Kaster, Anzegem, Heule en Rumbeke.

Zo draaide Lorsoms plan voor een winstgevend ‘Fransch

[p. 231]

kosthuys van Opvoedinge, der Wetenschappen en Schoone Konsten’ op een sisser uit, en bleef hij met de baldadige Tieltse dagscholieren opgescheept. Hetzelfde jaar 1788 is hij vertrokken. Tot opvolger werd op 11 september 1788, zoals het artikel van L. Neyts ons leert, de zeer bekwame Jan Baptist d'Haeyere aangesteld.

In die tweede helft van de achttiende eeuw heeft een zekere Pieter Vervisch uit Moorslede zijn broek versleten bij ‘den vermaerden en wyd-beroemden Schoolmeester Lorsom, Bailliu tot Rolleghem-Capelle’ waar hij na drie jaar besmet was ‘met de peste der Waelen, de welke, in weerwil der nauwkeurige oplettentheyd van den Meester, meermaels zyne schoole hebben bedorven met de Crouagie’ (P.F.D. Vervisch, alias Pater Auxilius van Moorslede, in zijn beruchte gedenkschriften. Zie over zijn leven en werk het artikel van Y. Van den Berghe in Nationaal Biografisch Woordenboek, III, 1968, k. 906-909). We weten niet of het in Rollegem-Kapelle en Tielt dezelfde persoon betrof.

J. Huyghebaert