Biekorf. Jaargang 87

[p. 108]

Boekennieuws

Cyriel Buysse, René De Clercq, Guido Gezelle en de Gezellestudie

Zoals heel wat andere bekende figuren heeft dus ook Cyriel Buysse zijn genootschap gekregen, en moet hij zich postuum voortaan de nodige kronieken en mededelingen laten welgevallen. Het landschap van Nevele en omstreken valt nu wel niet meteen binnen het gebied dat Biekorf normaal bestrijkt, maar de twee delen verschenen Mededelingen zijn een vermelding zeker waard. Uiteindelijk weerspiegelt Buysse in zijn thematiek en persoonlijkheid een realiteit die verder dan zijn geboortestreek reikt en die als dusdanig ook ons kan interesseren.

Exemplarisch lichten wij hier de degelijke bijdrage van Romain Debbaut uit het tweede deel, over ‘De konsekratie van de burger bij Cyriel Buysse, 1894-1903’. Op een boeiende manier treden de sociale opvattingen naarvoren uit het literaire werk; de vraag naar de verhouding tussen ‘bourgeoiskratie’, conservatisme, reactionaire trekken en bij momenten toch felle sociale bewogenheid in de toenmalige burgerij, is een belangrijke vraagstelling. Die scherpstellen vanuit een literair profiel kan een spiegeleffect vormen voor velen die ruimere of andere interesses hebben, onder andere heel wat historici.

Contactadres: Cyriel-Buyssegenootschap v.z.w., Bromeliastraat 28, 9110 St.-Amandsberg (Gent)

Redactiesecr.: A M Musschoot, R U G., Blandijnberg 2, 9000 Gent

Ook uit het Gentse, vanuit de hoek van de Koninklijke Academie dan, bereikt ons een bekroonde studie van Dr. Koen Hulpiau over René De Clercq. Deze lijvige monografie van 495 blz., die blijkens de inleiding nogal ambitieus een ‘onevenwicht’ wil herstellen dat inderdaad groeit binnen de literatuurstudie, is zeer strikt monografisch opgevat. Als studie verdient het werk alle lof. Een blik op de secundaire bibliografie achteraan maakt ook oningewijden onmiddellijk duidelijk hoe zwak het met de kennis van deze persoonlijkheid gesteld was; titels die echt op hèm slaan zijn een zeer kleine minderheid. Met de uitgave van dit verdienstelijke doctoraat ligt de weg voor verdere ontginning open.

Literair geïnteresseerden hebben er een kluif aan; De Clercq was een man van de Van-Nu-en-Straksers, tussen Tachtig en expressionisme, tussen de ivoren torendichters en de strijdende volkskunstenaars. Historisch geboeiden zullen hier heel wat waardevol materiaal aantreffen over bij voorbeeld de Vlaamse Beweging en het activisme, over de nawerking van Gezelliaanse idealen via de invloed van Hugo Verriest en de inwerking daarop van de Grootnederlandse gedachte.

Dr. Koen Hulpiau: René De Clercq (1877-1932). Een monografie. Gent, Secretariaat van de Kon. Acad. voor Ndl Taal- en Letterkunde, 1986, 495 blz

Signaleren we ten derde een werkje van Jozef Boets: Gij..., met uw zwart habijt en uwen bek van goud. Spreuken, gezegden en korte verzen van Guido Gezelle. Met dit boek wil het Centrum voor Gezellestudie

[p. 109]

zijn 20-jarig bestaan een klein accentje geven. Uiteraard moeten we dit eerder symbolisch zien. De redactie van het Verzameld Dichtwerk neemt ter plaatse nog altijd alle hoofden, handen en pennen in beslag. Voor de luisterrijke gelegenheidspublikatie is er voorlopig geen ruimte; overigens is het de vraag of daar in een studiecentrum na 20 jaar al behoefte aan bestaat...

Tegelijk echter laat men met deze verzameling een proefballonnetje op. Het ligt immers in de bedoelingen binnenkort een grotere verzameling spreuken en gezegden van de dichter op de markt te brengen - neerslag van de taalkundige verzamelwoede die in Gezelles tijdschriften overal de kop opsteekt. Op blz. 63 wordt dit werk aangekondigd als ‘Heel Vlaanderen in 4.000 spreuken en gezegden’. Men belooft er ons ‘een mijn voor de volkskundigen’ - waarvan akte. Het voorproefje van 64 blz. is in ieder geval een schattig werkje, al beseffen we goed dat dit adjectief niet onmiddellijk een wetenschappelijk criterium inhoudt.

Jozef Boets. Gij, met uw zwart habijt en uwen bek van goud. Spreuken, gezegden en korte verzen van Guido Gezelle

Uitgegeven door. Centrum voor Gezellestudie bij de Universitaire Faculteiten Sint-Ignatius te Antwerpen, t g v zijn 20-jarig bestaan, oktober 1986 64 blz

Dat precieze excerpeerwerk gebeurt wat in stilte, op een verdienstelijke en geduldige manier, net op een ogenblik dat het de Gezellestudie niet voor de wind gaat. Het is intussen een publiek geheim dat gebrek aan inspiratie de vorsers hier dreigend boven het hoofd hangt. Rond de Gezellekroniek is het al heel lang stil, Gezelliana is aan het uitdeinen. We kunnen ons inderdaad afvragen of twee tijdschriften over één man (binnen zo'n klein taalgebied, met nota bene de twee redacties op slechts enkele kilometer van mekaar!) niet wat heel optimistisch is geweest. Van de vele verdiensten uit die 20 jaar doen we heus niets af - maar het voornemen om samen te smelten verdient in de nieuwe situatie alle steun. Op het symposium te Roeselare gaf men te kennen dat de verloving inmiddels officieel is, maar vreemd blijft het huwelijk uit. Trouwen en is geen kinderspel: al die trouwen, ze weten 't wel, zei Gezelle.

Het is voor de leek allemaal nogal troebel. We hebben nergens een sluitende bibliografie over Gezelle, na al die jaren studie. We bezitten geen enkele kritische biografie - en over 12 jaar is Gezelle precies één eeuw dood. Stapels brieven en documenten zijn nooit uitgegeven, liggen er vaak ongedateerd, onzeker geordend en in zielige mapjes bij: al wie ze raadpleegt of laat copièren riskeert de volgorde hopeloos te verknoeien. De inhoud van Gezelles bibliotheek werd nog nooit systematisch uitgekamd, zijn lectuur en achtergronden zijn slechts sporadisch of toevallig vermeld. Het fichensysteem dat het archief in kaart zou moeten brengen is op zijn zachtst gezegd een doolhof, nog duister en niet af. Komt daarbij dat men in de ons omringende taalgebieden veelal niet eens Gezelles naam kent... Duidelijk geen situatie om ons bij neer te leggen! Met werk en studie van deze grote lyricus, van wie R. Lissens ooit zo trefzeker zei dat zijn taalgenie de poëzie zèlf heeft herschreven, wordt meer dan zorgwekkend omgesprongen. Blijkbaar volstaat het niet dat we een klein landje zijn, we moeten ook onze grote figuren

[p. 110]

eerst nog een eeuw kunnen kleineren. In die zin is het tegelijk beschamend te moeten vaststellen wat voor sommen er uitgesmeerd worden over ‘cultuur’-manifestaties van heel wat bedenkelijker allooi.

Zonder hier bepaalde mensen te willen viseren - want er zijn gelukkig merkwaardige uitzonderingen, vooral in de Gezellestudie - verdedigen we al lang de overtuiging dat er een vooraf gepland en gecoördineerd ploegwerk moet plaatsvinden - wat het Centrum te Antwerpen veruit het dichtst benadert. Is het niet de hoogste tijd dat men de mogelijkheden onderzoekt om fondsen vrij te maken die toelaten een aantal grotere taken aanvaardbaar te realiseren? Nog altijd moet de studax of de geïnteresseerde leek over duizenden bijdragen en snippergegevens heenklimmen om het gezicht van Gezelle te kunnen zien. Stilaan wordt dat een onmogelijke opgave voor wie af en toe nog van een andere soep wil eten...

Zou een wetenschappelijk gefundeerde en gedetailleerde kroniek niet de aanzet tot een grotere biografie en de impuls tot een vernieuwde studie kunnen vormen? In de Biekorfkringen - waar de Gezellestudie tenslotte ooit geboren werd - is dit de overtuiging van meerderen. En los van deze rubriek met boekennieuws: als we in 1999 nog iets anders willen vieren dan Gezelles tweede overlijden, is het waarschijnlijk méér dan tijd...

J. van Iseghem