Biekorf. Jaargang 86

[p. 435]

Vraagwinkel

Onderwijzer uit Nieuwpoort

Is iets meer bekend over S. Vander Haeghen uit Nieuwpoort, die in 1823 van Koning Willem I de toelating kreeg om als huisonderwyzer en avondschool-houder zijn beroep uit te oefenen?

A.B.

Halve en hele geschriften

In een oude geschiedenis van het onderwijs in Staden sinds 1831 staat dat de leeslessen der kinderen geput werden uit de catechismus, het Kabinet, het leven van O. Heer, uit gazetten en uit de halve geschriften en de hele geschriften. Wat waren dat voor boeken?

F.V.

Verbod van zoet fruit in Poperinge

Het registre van resolutien beginnende anno 1580 der stad Poperinge bevat een ‘verbodt van soet fruyt in stadt te vercoopen ofte bringhen ter cause van de sieckte’ (Stadsarch. Poperinge, nr. 468).

Werd met sieckte hier de pest of een andere contagieuse sieckte bedoeld? Wat werd verstaan onder zoet fruit? Werd zoet fruit nadelig geacht voor pestlijders?

A.B.

Een ‘Loteling van de Stad Brugge’ in 1873

Onder deze titel verscheen in Biekorf, jaargang 77 (1977) blz. 115, een artikel van de hand van A. Viaene met als onderwerp het vrijkopen van militaire dienst door meester-schilder Charles Nolf van zijn zoon Henri Charles. Charles Nolf is mijn betovergrootvader, geboren in Brugge op 3 nov. 1826. In het artikel wordt verwezen naar een dossier ‘in familiebezit’. Alle pogingen om dit familiearchief te vinden hebben niets opgeleverd. Is er wellicht iemand onder de lezers van Biekorf die mij hiermee verder kan helpen? Alle kosten worden vanzelfsprekend vergoed.

Taco Nolf, 28 Breadalbane Terrace, Wick, Caithness KWI SPZ

Schotland

Het afnemen van den hoedt

Kent iemand deze uitdrukking, die verwijst naar een strafmaatregel? In het jaar 1791 maakten volgens kroniekschrijver Jozef Van Walleghem de Brugse straatjongens het wat te bont in de omgeving van de ommegang en het kerkhof van St.-Donaas, zodat er herhaaldelijk vensters sneuvelden en andere schade werd aangericht. Op 26 sept. werd er een ordonnantie aangeplakt die het spel in deze omgeving verbood, op straf van een geldboete van 1 pond parisis ende het afnemen van den hoedt.

In Stallaert's Glossarium wordt de uitdrukking hoet op de doelen hangen geciteerd (s.v. hoet), in de betekenis van straf op zekere overtredingen in het schietspel; waarbij de hoed dan doorschoten werd.

A.V.

[p. 436]

Vlaamse seizoenarbeiders in Zeeland

Tot voor korte jaren leverde Vlaanderen, vooral midden West-Vlaanderen, een massa seizoenarbeiders die in het Noorden van Frankrijk (Nord, Pas-de-Calais, enz.) de bieten hakten, in de steenovens zwoegden, de oogst afpikten en de cichoreiasten begingen. De ‘Fransmans’ trokken van hier weg uit armoede, bij gebrek aan werk in eigen streek. Maanden later keerden ze dan terug met een schone ‘ponke’, het loon van zwaar en onmenselijk labeur.

Het is evenwel minder bekend dat er al, vóór de ‘Trimards’ uit de 19de eeuw naar het Franse Noorden trokken, een seizoenarbeid bestond van Vlaamse landbouwwerklieden naar Zeeland. R. Blanchard (La Flandre, 1906, blz. 513) raakt terloops dit verschijnsel aan waar hij schrijft: ‘En Belgique et en Hollande, toutes les communes de l'intérieur établies le long de la lisière envoient leurs bras disponibles travailler dans les polders voisins; Stekene à elle seule fournit 4 à 500 personnes, qui restent trois mois absents; Watervliet, Axel, en reçoivent chaque été plusieurs centaines’. In het Noorden van Oost-Vlaanderen bestond dus nog begin deze eeuw een trek naar Zeeland.

In zijn ‘Bijdragen tot de Geschiedenis van Aartrijke (dl. II, 1986, blz. 83-84) geeft J. Pollet meer gegevens vanuit Aartrijke. Het paspoortenregister van het kanton Torhout uit 1796-99 (Stadsarch. Torhout, Modern Archief, nr. 82) bevat de beschrijving van vele honderden paspoorten. In het jaar VII bijvoorbeeld waren er 82 arbeiders die een paspoort aanvroegen, waaronder 36 ‘pour se rendre au pays de Cadsant’, Sluis of omgeving om seizoenarbeid op de hofsteden te verrichten in de maanden april, mei en augustus. Het gaat hier zeker niet om een toestand die beperkt was tot één enkele gemeente, maar die aansluit bij een bredere beweging van arbeidsmigratie.

Is iets meer bekend over deze vroege seizoenarbeid, die in de Westvlaamse Zandstreek blijkbaar al fel verspreid was in de laatste helft der jaren 1700? Is deze seizoenarbeid naar Holland misschien vervangen en opgevolgd door de trek naar Frankrijk? En wat is er geweten over de beginperiode van de seizoenarbeid naar Frankrijk?

L.V.A.

Cruselingen

Op Goede Vrijdag 1427 werden in Veurne door de dis van Sint-Niklaasparochie cruselingen uitgedeeld aan de disgenoten. In 1500 waren het op Goede Vrijdag cruuselinghen in de dis van Sint-Denijs. In 1572-73 maakt de disrekening gewag van cruusbrooden (De Potter, Ronse en Borre, Gesch. stad en kastelnij Veurne, II, 104, 107 en 111).

Is dit telkens hetzelfde en wat mag dat geweest zijn?

A.B.

Mirakelboek van Wenduine

In Wenduine bestaat een mirakelkruis (17de eeuw) en een nog veel oudere devotie tot het Heilig Kruis.

Bestaat er een mirakelboek van het H. Kruis van Wenduine?

A.B.