Biekorf. Jaargang 86

[p. 191]

Een associatie in een Brugse leenbank toegestaan (1561).

Een van de typische kenmerken van de bloeiperiode van handel en nijverheid in het middeleeuwse Brugge was de mogelijkheid om in enkele wisselbureaus financiële verrichtingen vlot en veilig af te handelen. Het is bekend dat vooral bepaalde Italiaanse bankiersgeslachten daarin echt gespecialiseerd waren en zo ook te Brugge hun specifieke vestigingen hadden. Meer in het bijzonder de Piëmontezen hadden daarnaast in Brugge en elders in Vlaanderen ook leenbanken opgezet en tot in de late middeleuwen en de vroege moderne tijden werden deze stichtingen door de Piëmontezen zelf beheerd en geleid⁽¹⁾.

De hiernavolgende aanvraag van twee Piëmontese handelaars om een derde man in hun Brugse leenbank te associëren is wellicht illustratief voor een bepaalde evolutie tijdens de zestiende eeuw⁽²⁾.

De twee handelaars Jehan Paul Machet en Christoffel Barberis, tenans table de prest en la ville de Bruges, dienden bij de Brusselse Geheime Raad een rekwest in requérans congié et licence de povoir associer Jacques Du Bois, ayant jusque à présent tenu ladicte table de prest, pour compagnon en icelle table, par eulx naguaires obtenue pour l'espace de dix ans, à ung bitremon pour la livre de gros par sepmaine, pour par ledit Jacques user et joyr d'icelle pour une troisième part, ensuyvant certain appoinctement de ce entre eulx gaict. De aanvraag tot associatie ging dus uit van de twee eigenaars ten gunste van de werkelijke ‘gerant’ Jacques Du Bois, die werd bedacht met een derde deel van de opbrengst van de leenbank.

Na daarover advies gekregen te hebben van de burgemeesters, schepenen en raadsheren van de stad Brugge, besliste de Geheime Raad de gevraagde associatie toe te staan en donnant congié et licence audict Jacques de user de la dicte table de prest aux mesmes conditions, spéciffiees et declairees

(1) Over die financiële instellingen vindt men enkele toelichtingen bij Ad. DUCLOS, Bruges, Histoire et souvenirs. (Brugge, 1910), blz. 47 en volgende en J.A. VAN HOUTTE, De Geschiedenis van Brugge (Tielt, 1982), blz. 211 en volgende.

(2) Op basis van een akte van de Geheime Raad, berustend te Brussel, Algemeen Rijksarchief, Oostenrijkse Geheime Raad, register nr. 673, f^o 105.

[p. 192]

ès lettres d'octroy de ce ausdicts suppliantz accordées, sans pour ce aulcunement mesprendre envers Sadicte Majesté. Jacques Du Bois kon dus, zonder moeilijkheden vanwege de vorst, ook genieten van de octrooivoorwaarden, afgeleverd aan de voornoemde twee handelaars. Een speciale beknotting werd echter voor de drie associés en voor alle mogelijke verdere bedienaars van die leenbank nog geformuleerd; er werd immers duidelijk gestipuleerd dat al deze gegadigden ne pourront prester aulcun argent sur fillet de soye que pourra estre porté à leur dicte table. Bij dergelijke overtreding was voorzien dat ze de geleende som zouden verliezen et de le rendre aux maistres à qui ledict fillet de soye sera trouvé appartenir.

De akte werd te Brussel uitgegeven op 3 maart 1561, bij de aanvang dus van de moeilijke regeringsjaren van koning Filips II. Op te merken is dat ook nog andere dergelijke aanvragen bekend zijn betreffende elders gevestigde Piëmontische leenbanken⁽³⁾. Mogelijks hadden enkele transacties wel degelijk iets te maken met bepaalde crisisperiodes of met evoluties op middellange of lange termijn. In ieder geval werd in 1573 te Brugge een stedelijke leenbank opgericht om vroegere misbruiken van bepaalde woekeraars tegen te gaan⁽⁴⁾. Het is dus vanuit Brussel dat, in de vorige jaren, de centrale Geheime Raad gepoogd heeft de activiteiten van de ‘vreemde’ leenbanken enigszins onder controle te houden⁽⁵⁾.

M. Baelde

(3) Voor een paar voorbeelden, zie het octrooi voor de Piëmontese leenbank te Gent de dato 10.12.1551, gepubliceerd in Recueil des ordonnances des Pays Bas, reeks 2, deel 6, 1922, blz. 208-210; de overdracht van een leenbank te Hulst in Vlaanderen vanwege twee Piëmontese handelaars aan een ‘landgenoot’, de dato 28.09.1551, vindt men in het Brusselse Algemeen Rijksarchief, Oostenrijkse Geheime Raad, register nr. 671, f^o 94 v^o. Verdere gegevens vindt men in het zelfde archief, in het zelfde fonds, nr. 735, hoofdstuk 11.

(4) Zie A. VANDEWALLF, Beknopte inventaris van het stadsarchief van Brugge, (1979), blz. 161 en de aldaar geciteerde studie van P. SOETAERT, De ‘Berg van Charitate’ te Brugge, een stedelijke leenbank (1573-1795), (Brussel, 1974), 156 blz.

(5) Over deze toch belangrijke instelling, zie de recente studie van M. BAELDE, De Geheime Raad, coördinator van de centralisering in de zestiende-eeuwse Nederlanden, in Cultuurgeschiedenis in de Nederlanden. Van de Renaissance naar de Romantiek, Liber Amicorum J. Andriessen, A. Keersmakers, P. Lenders. (Leuven, Amersfoort, 1986), blz. 59-70.