Biekorf. Jaargang 86

[p. 14]

Iets over lobbedei

‘Wat een lobbedei van een vent’ is een uitdrukking die we in onze Veurnse kindertijd meer dan eens hebben gehoord. Lobbedei was iets milder dan loettefaai maar het klonk in geen geval als een kompliment. L.L. De Bo heeft de term opgetekend in zijn Westvlaams Idioticon. Bij lobbedei verwijst hij evenwel onmiddellijk naar labbedei, waarvan hij de betekenis als volgt omschrijft: ‘(met den klemtoon op dei), m. Sul, dwaas en onnoozel mensch, fr. benêt, nigaud. Het is een oprechte labbedei. Gij labbedei dat ge zijt. - Men zegt ook labbedei, en, volgens het Alg. Vl. Idiot., te Maastricht Labbedie. Het laatste deel van dit woord, dei, beteekent drek bij ons. Vgl. Labbekak’. Interessant is het kinderrijmpje dat De Bo op dezelfde plaats aanhaalt uit Rond den Heerd, en waarin spraak is van een ‘Prince Lobbedei’ die echter was ‘een djente man’, wat heel wat vriendelijker klinkt dan voor zijn naamgenoten.

Wie zegt De Bo zegt dikwijls Gezelle, en jawel, het woord staat ook in Loquela, maar in de variant lobbedoe-lobbegaai, met als voorbeeld een spreuk te Brugge gehoord: ‘'t En is maar ne lobbedoe-lobbegaai van nen hoofdman dat wij hebben’.

Waar de stam lobbe vandaan komt is mogelijk een dood zoeken en terzake minder belangrijk. Loquela verwijst naar het grieks lobos, en zegt dat een lobbe de gepijpte kant is, de versierende plooi, aan een manshemdeborst. Als we de zin even beeldend mogen doortrekken: iets wat er maar nutteloos bij hangt. Het bijvoeglijk naamwoord lobbig staat ten andere voor lui, ledig, naar wat Gezelle te Kortrijk gehoord heeft: ‘Werken! Hij is er veel te lobbig vooren!’. De Bo kent het naamwoord lobben, en zegt dat het hetzelfde betekent als labben, nl. een lummel, een sul. Een paar zegswijzen verduidelijken het: ‘Fop miek den dicht, en Lobben seyd hem op; hy docht sich schrandren man’ en ‘Het is lijk Lobben in de vitsen’ wat men volgens De Bo zegt van iemand die weinig of geen voortgang maakt in zijn werk, en altijd even verre is.

De Westvlaamse taalspecialisten blijven met die omschrijvingen niet ver uit de buurt van hun grote voorvader Kiliaen en van een breder Europees taalbeeld zoals in Franck's Etymologisch Woordenboek te lezen staat: lob of lub o.m. als

[p. 15]

‘dikke hangende lip’, lubb of lubba als ‘ronde, plompe gestalte’, en in het Zwitsers dialect lubber als ‘trage dikke vent’ met lubba als vrouwelijke soortgenote. De oorspronkelijke betekenis van de germaanse basisterm lubb-, - lezen we op dezelfde plaats, - was blijkbaar ‘dik, kwabberig zijn’. Nu nog is lobbezak in het Zeeuwse dialect synoniem van ‘een plomp en onbehouwen iemand’ (Ghijsen, Woordenboek der Zeeuwse dialecten).

Nu we ongeveer weten waar lobbedei vandaan kan komen, lijkt het ons het signaleren waard dat de Duinkerkse rederijker Michiel De Swaen in 1688 een huldedicht gestuurd heeft aan de rederijkers van Veurne, om hen te prijzen over de kwaliteit van de voorstellingen die hij op 4 mei van dat jaar aldaar had bij gewoond, nl. het Spel van Floridaen en Lydie. Blijkbaar werd de opvoering van dat stuk nog gevolgd door een blijspel, tenzij het vers zinspeelt op een onderdeel van het eerstvermelde. Wij citeren uit De Swaens Zedelycke Rymwercken:

‘Hier onder sagh men Pleun met Lobbedey en Griete,
een beeck van soete Clucht en Boertery uyt-giete’.

Raadpleging van de lijst der toneelwerken die Frans De Potter en Pieter Borre in hun Geschiedenis der Rederijkerskamer van Veurne (1870) aan de hand van de gilderegisters hebben gepubliceerd, kon ons geen nader uitsluitsel geven. Voor 1688 staat enkel ‘Een spel op de markt’ vermeld, maar zonder mededeling van titel(s). Hoe dan ook blijkt Lobbedei het in zijn streek van herkomst (?) gebracht te hebben tot een dramatisch personage. Het blijft een open vraag of deze figuur daar terecht is gekomen vanuit de volksmond nadat een ons onbekend auteur van rederijkersspelen hem a.h.w. heeft geïnstitutionaliseerd, dan wel of deze lobbedei vanop de toneelplanken ingang kon vinden in het spraakgebruik. De eerste onderstelling is o.i. aantrekkelijker dan de tweede.

Een buitenlands toemaatje: uit een recent gesprek met een Westfaals collega is gebleken dat Lobbedey het in Münsterland gebracht heeft tot familienaam.

G. Gyselen
Om te eindigen een vraag. Zou de familienaam Lob(b)edey soms ook bij ons niet voorkomen? Wij kennen wel enkele familienamen op -dey (Fockedey, Hosdey,...).