Biekorf. Jaargang 85

Santiago te Gent

Het fraai overzicht (met literatuur) in Biekorf 1984 blz. 250-253 van Lori Van Biervliet naar aanleiding van de Wallfart kennt keine Grenzen, een bedevaartententoonstelling in het Nationaal Museum te München, kon de hoop laten ontstaan dat Europalia 85 te Gent een aanloop zou betekenen naar een nieuwe, grondiger aanpak van deze bij uitstek volkskundige cultuurprestatie, die een bedevaart in se is. Dit zowel door de medewerking van een keur van Spaanse en Spanje-specialisten als door de mogelijkheid het thema op de eigen regio open te trekken.

De 500 pag. dikke Catalogus Santiago de Compostela 1000 jaar Europese bedevaart schrijft zelf op pag. 109 dat voor ons land recente onderzoeksresultaten zullen worden medegedeeld. Die hebben vnlk. tot doel de Franstalige studie uit 1971 van A. Georges, Le Pélerinage à Compostelle en Belgique et dans le Nord de la France, beduidend anders te maken.

Wie doorheen Catalogus en tentoonstelling op zoek gaat naar al dit nieuwe stoot wel op reeksen iconografische duidingen van Jacobverering en -verenigingen doorheen Europa (zelfs uit Oostkamp werd een 18e-eeuwse band ontleend), doch in de geëtaleerde itineraria komen wel Jean de Tournai (1487-89), Herman Künig (incunabel ca. 1495) en Messire Jehan de Zeilbeke voor (1512), doch op geen enkele plaats het nochtans veelvuldig geciteerde Mercatelhs. 13 van de Gentse Universiteitsbibliotheek. Met daarin op de fol. 54v-60v Distantiae locorum

[p. 370]

mundi of het Itinerarium van Brugge uit de 14de eeuw.

Tekst en kaart (blz. 121), die o.m. op dit Itinerarium teruggaat, laten in het ongewisse of men van Brugge over Valenciennes naar Parijs gaat, en van Parijs over Chartres of Orléans verder op, terwijl bovendien, in relatie tot de Unterstrasse (elders Niederstrasse) van Künig, of men van Parijs over Brussel naar Aken gaat. Zonder tussenschakels te noemen, die b.vb. Doornik zijn op de kaart?

Dergelijke raadsels komen meer voor. Zo wordt op de blz. 195-200 een uiteenzetting begonnen om de aanvang van de polyfonie te verschuiven van de Notre-Dame te Parijs naar de kathedraal van Compostela ca. 1160. Dit gebeurt op een duidelijke manier, via de laatste katern van de Codex Calextinus. Auteur (of vertaler?) slaagt er op een onbegrijpelijke manier in precies dit fenomeen te vergeten in de lopende tekst.

Een nieuw voorbeeld. Er liggen een paar Nederlandstalige voorbeelden geëxposeerd van pelgrimsliederen voor Sint-Jacob. Belangrijk genoeg dus in het betrekken van het onderwerp op Vlaanderen. De Catalogus neemt de tekst over, integraal dan nog, van een via het Antwerps Liedboek 1544 reeds bekend model. Het onbekend Liedeken van St.-Jacob, opnieuw UBGent, Hs 901, fol. 52-53, gedateerd april 1518, wordt echter niet afgedrukt. Het nr. 532 met Nederlandstalige Devotieverhandelingen (sic) blijft zonder nota in de catalogus, terwijl het nr. 529 de titel krijgt van Frans-Latijns getijdenboek, terwijl de opengelegde fol. begint met Heylige Weerde Apostel Sinte Jacob van Hyspaengen.

Omgekeerd staat bij nr. 415 b.vb. 15e eeuw met?, terwijl de opengelegde tekst schrijft l'an de grasce mijl quatre cens, au mois de march...

Er zijn schitterende kasten met (nrs. 39-44) alle versies van de befaamde Codex Calextinus uit de kathedraal van Compostela. Er zijn de ongelooflijk knappe sculpturen van Compostela zelf, van Burgos, Orense, Astorga, Puenta la Reina, van Palencia, Villareal en Barcelona; niet-bekende werken uit Wroclav, Lisz, Krakau, Kopenhagen, Kalkar. Die meteen alle kritiek kunnen goedmaken en een bezoek een absolute noodzaak maken. Spijt de fouten in nummering, in vertaling, in samenhang.

Blijkbaar hebben de inrichters meer gekregen dan zij ooit hebben durven verwachten, waardoor de oogst te rijk werd om nog geordend te kunnen worden. Zo liggen hier zelfs het Brugse Livre des Métiers uit Parijs en het door L. Liédit geminiaturiseerde leven van Karel Martel, in de hand van David Aubert. Brugs genoeg... doch over de Brugse Jacobskerk als vertrekpunt naar Compostela... een paar armenloodjes uit de 18e eeuw (nr. 72), naast een vonnis uit 1427 (blz. 247) waarbij iemand, uit het Vrije naar Rome, Bari en Compostela wordt gestuurd.

A. DEWITTE