Biekorf. Jaargang 84

[p. 404]

Wat is een kisteklopper?

Het woord ‘kisteklopper’ hebben we voor het eerst aangetroffen in de stadsrekening van Brugge over het dienstjaar 1558 sept. 2 - 1559 sept. 2, aan het slot van een uitvoerige post betreffende de lijkplechtigheden van Keizer Karel⁽¹⁾. Uit de samenhang van de tekst was de betekenis van het woord niet te verklaren en overigens bleek dergelijke benaming niet bekend in het Middelnederlands Woordenboek van E. Verwijs en J. Verdam of in enig ander woordenboek of glossarium. Naderhand echter vonden we het woord ‘kisteklopper’ tot driemaal toe in andere bescheiden, telkens in verband met lijkplechtigheden. De onderlinge vergelijking van de teksten stelde ons in de gelegenheid om het begrip ‘kisteklopper’ op te helderen, althans wat het gebruik van die benaming in de 16de eeuw te Brugge betreft.

Een ‘kisteklopper’ is een persoon, die bij begrafenis of lijkdienst zekere ondergeschikte bedieningen verricht. Zijn werk bestaat hoofdzakelijk hierin: namens de bloedverwanten van de overledene gaat hij de familieleden, vrienden en kennissen aan huis verzoeken de uitvaart te komen bijwonen en verder bezorgt hij benodigdheden voor de lijkstaatsie. Kortom, de betekenis van ‘kisteklopper’ stemt overeen met die van lijkbidder, zoals ten andere uitdrukkelijk gezegd wordt in een dokument van 1576, waarin staat: ‘kisteklopper ofte biddere’⁽²⁾.

Hierna volgen de teksten waarop onderhavige verklaring gegrond is.

Item, betaelt de messe van Didier Rivere: 4 gr.
Item, betaelt van Diedier te begraven ende ter messe ten 2 reysen: 4 gr.
Item, betaelt den kystecloppers om den pelder, vane ende cruusen te draghen: 1 gr.

(1) Zie: R.A. PARMENTIER, De uitvaart van Keizer Karel V te Brugge, in Annates de la Société d'Emulation de Bruges, LXXIII (1930), p. 63: ‘4 s. gr. den kistecloppere ende aerbeydere’.

(2) Over de werkkring van de Brugse lijkbidders, zie: A. VAN DE VELDE, De Arbeidersofficiën der stad Brugge. XII. De Bidders, Overdruk uit Brugsch Handelsblad en Brugge, Stadsarchief, Plakkaten, 2e ser. 4/39, stedelijke verordening van 10 okt. 1691, XI/54, zelfde verordening met ampliatie van 27 maart 1721.

[p. 405]

Brugge, Stadsarchief, fonds van de ambachten, rekeningen van het librariërsgilde 1454-1523, rekening over het dienstjaar 1509 jan. 1 - dec. 31, fol. 162.

Betaelt Jacob Destiers, kistecloppere, voor zynen aerbeyt by hem ghedaen in 't bedienen vanden sterfhuuse, voor de huere vanden raukeerlekins van den twintich aerme mannen, die de tortsen drouhhen, ende 't doen becondighen van der uutvaert van den overleden, tsamen, per billet ende quitancie, de somme van: 35 s. 11 d. gr.

Ib., fonds van het Spaanse consulaat, boedelbeschrijving van Blasius de Bejar⁽³⁾, fol. 60 v.

Item, den kistecloppere ofte biddere voor zynen dienst: 9gr.

Ib., Staten van goederen, 1e serie, nr. 132, boedelbeschrijving van de schipper Jan Gheerolf en zijn vrouw Barbara Lyst⁽⁴⁾, fol. 6 v.

A. SCHOUTEET

(3) De bovengenoemde persoon overleed te Brugge op 3 mei 1555 en de boedelinventaris werd aan de consuls van de Spaanse natie aldaar voorgelegd op 21 maart 1556.

(4) Werd aan de weeskamer van Brugge voorgelegd op 23 dec. 1574.

De borchgrave en Jozef II

In Den Vlaemsche Indicateur (Gent) verscheen op 20 maart 1784 het volgende viervoudige acrostichon, ‘toegepast op den Naem-dag van onzen grooten en menschlievenden Josephus, gevierd op gisteren den 19’:

Juygt Neêrland Om JOSEPH! Schetst, zynen En wilt zyn Plukt Mirthen, Hangt z'om dien Uw' trooster! Soo hebt gy Juygt van dag!... Onzen Graev', Schrandren geest, Eer' en Deugd Plukt Olyv, Helder glans, Uwe steun! Slechts uw pligt, Juygt oud' en Om onze Sorg', liefd' en En godvrucht Plukt groene Het puyk der Uw' helper Slechts uwe Jongelingen, Overheyd: Schoon beleyd, Eeuwig zingen... Palme Blaên, Heldenaeren; Uyt gevaeren; Schuld voldaen.

‘Toegezonden door eenen onzer inschryvers N.N. onder de Spreuk: Myd altyd Nijd,’ zo staat onder dit dichtwerkje gedrukt. De auteur was dus Pieter Joost de Borchgrave uit Wakken, 25 jaar, de grootste belofte van de toenmalige Vlaamse Parnas.

Een ander viervoudig acrostichon van zijn hand is te vinden op de gedenksteen voor zijn vriend de dichter en augustijnerbroeder Augustinus Baude. De steen is ingemetseld in de zuidelijke buitenmuur van de Sint-Gilliskerk in Brugge. De tekst is helaas onleesbaar geworden. (Zie o.a. hierover het artikel van J. Pollet over Baude in Biekorf, 1931, blz. 100).

J. HUYGHEBAERT