Biekorf. Jaargang 84

900 Jaar H. Bruno herdacht te Zelem-Diest

In alle bescheidenheid opgezet is de kleine tentoonstelling De Kartuizers en hun klooster te Zelem een compleet overzicht geworden van de kartuizerbeweging in de Nederlanden. Met een 310 pag. zware Catalogus, waarvoor naast redactieleider F. Hendrickx ook nog tekenden J. Deschamps, Elly Cockx-Indestege, Jan de Grauwe, Maurits Smeyers e.a., wordt dit werkstuk een duurzaam boekwerk, meteen deel 7 van de ‘Diestse Chronycke’.

[p. 287]

Wat Brugge en West-Vlaanderen betreft (de Catalogus spreekt over St.-Omaars en Valenciennes in Frans-Vlaanderen waar beter zou staan in Artois resp. Henegouwen) werd, naast de inplanting van de kartuize Genadedal (1318, schenker Jan van Koekelare, clericus aan de O.-L.-Vrouwkerk te Brugge, gestart met kartuizers uit Valenciennes en St.-Omaars) en Sint-Anna-ter-Woestijne (1348, schenker de Brugse chirurgijn Willem Scote, gestart vanuit Béthune) ook de aandacht gericht op het Gentse Koningsdal (Rooigem), waar de kanunnik van de Brugse O.-L.-Vrouwkerk Simon Willebaert het initiatief nam, met naast zich Gentse poorters als Thomas van Vaernewijck, Salomon Borluut, Simon de Mirabello. Ook de kartuizen Sint Catharina, Kiel, 1324, Zelem, 1328, Chercq 1377, Scheut 1456 werden gesticht mét een beroep op monniken o.m uit Brugge.

Opvallend is, in het hoofdstuk Literair Erfgoed, dat Genadedal met namen als Hendruk Jansz. de Vroede, David de Bode, en de Londenaar M. Chauncy, Hier. van den Kerckhove e.a., een zwakker figuur slaat dan Sint-Anna ter Woestijne waar niet alleen rectoren als Herman Steenkin van Scutdorpe (Cat. nrs. 23, 24, 25), Jan Baert, Corn. J. van Scoonhoven doch ook eigen monialen als Catharina Buls en Marg. Boudins met eigen werk zijn opgetreden. Van Sint-Anna ter Woestijne zelf wordt hier één druk uit de bibliotheek gepresenteerd, een D. Martens druk 1513 met werk van de Zelemse kartuizer P. Dorlandus. De eigenaarsindicties hierbij laten duidelijk vermoeden dat in 1590 dit drukwerk reeds niet meer aan de kartuize toebehoorde (Cat nr. 43).

Andere opmerkenswaardige Westflandrica zijn de tekstoverleveringen van de Tieltenaar Willem Bibaut, die via Gent prior generaal werd in de Grande Chartreuse tot zijn dood 1535; en van de uit Gent afkomstige Kortrijkse kanunnik Gozwijn vander Beke, rector te Gent, daarna Doornik en in Champmol, waar hij als hospes overleed in 1429 (Claus van de Werve in 1439 zonder dat hij kon een aanvang maken met het grafmonument van Jan zonder Vrees).

Een waarachtige bloeiende tuin aan variante persoonlijkheden; waar de volkstaal effectief deel uitmaakte van het eigen patrimonium; waar mensen als M. Dierickx te Gent en de befaamde humanist Levinus Ammonius eerder uitzonderingen waren, net als - in de kartuizerbibliotheken - het compendium van Griekse spraakkunst van de hand van H. Aleander, hier een exemplaar afkomstig uit Zelem zelf (Cat nr 9); even zeldzaam als de school voor arme kinderen die in de kartuize van Scheut bestond. Waar de meest aan bod komende auteurs Ludolf van Saxen, Hendruk Egher van Kalkar, Dionysius de Kartuizer, Werner Rolevinck waren, naast eigen auteurs als de zonderlinge Jan van Brederode, de Aalstenaar Willem van Branteghem, Jacob van Gruitrode, onze Brugse Herman Steenkin, en wellicht de Bijbelvertaler van 1360. Over wie J. Deschamps op de pag. 73-84 een fraaie status questionis presenteert.

A. DEWITTE

⁺

+ F. HENDRICKX e.a., De Kartuizers en hun klooster te Zelem, Diest. Stedelijk Museum 30 juni-30 sept. 1984, 310 blz., ill.