Biekorf. Jaargang 83

[p. 170]

Vrijmetselaarsloges te Brugge
Een exploratoir inventaris

De culturele diensten van de Algemene Spaar- en Lijfrentekas, organiseren te Brussel van 27 mei tot 31 juli 1983 een tentoonstelling gewijd aan ‘De Vrijmetselarij in de Oostenrijkse Nederlanden van 1740 tot 1840’.

De 18de eeuwse Brugse loge ‘La Parfaite Egalité’ is er op bescheiden wijze vertegenwoordigd met twee voorwerpen: het portret van de achtbare meester Charles Lauwereyns de Roosendaele de Diepenhede (1724-1789), uit de galerij van voogdenportretten van de Potterie en een kopie van de ledenlijst van de Brugse loge, uit het ledenboek van de loges in de Oostenrijkse Nederlanden.

Het is meteen een gelegenheid om vast te stellen hoe weinig wij over het bestaan en de aktiviteiten van de vrijmetselaarsloges te Brugge weten⁽¹⁾.

Deze bijdrage heeft tot doel een inventaris te maken van de loges die te Brugge werkzaam zijn geweest of zijn en meteen het kader samen te stellen waarin de gegevens dienstig tot een algemene geschiedenis van de Brugse vrijmetselarij bijeengebracht kunnen worden.

We geven hierbij begin- en einddatum van de Brugse logeactiviteiten, die niet noodzakelijke de officiële data van constitutie of schrapping zijn. De opgegeven data zijn desgevalland nog voor preciesering vatbaar.

1.	la parfaite egalite (de volmaekte eenpaerigheyd) begindatum: vóór september 1765 einddatum: 1773-74

(1) Behalve de enkele elementen, niet altijd accuraat, die men in algemene werken kan vinden, zijn tot hiertoe twee studies gepubliceerd die aspecten van de Brugse vrijmetselarij belichten: Willy P. DE ZUTTER, De Vrijmetselarij te Brugge in de 18de en 19de eeuw, in: Guill. MICHIELS, Uit de wereld der Brugse mensen, Brugge 1978,: La Flandre 1881-1981, studie uitgegeven door ‘La Flandre’ ter gelegenheid van haar eerste eeuwfeest, terwijl ook elementen te vinden zijn in: Yvan VAN DEN BERGHE, Jacobijnen en Traditionalisten. De reakties van de Bruggelingen in de Revolutietijd (1780-1794), Brussel 1972 en Frank SIMON, De ‘Journal de la Flandre Occidentale’, een regerings- en logekrant te Brugge in de Nederlandse tijd (1818-1820) in: ASEB 1965, blz. 106-124.

[p. 171]

	Aantal leden in 1770: 23 De vergaderingen van dit atelier grepen plaats in een privé woning, zeer waarschijnlijk ten huize van de achtbare meester Lauwereyns in de Kuipersstraat. Dit huis werd in 1866 gesloopt ter gelegenheid van de bouw van de stadsschouwburg. Van deze loge is tot hiertoe weinig met zekerheid geweten, behalve de lijst van haar leden einde 1770 en enkele vermeldingen in het verslagboek van de loge ‘La Parfaite Harmonie’ te Mons. We hopen over enkele maanden een studie te publiceren die deze loge en haar leden in het kader van het 18de eeuwse Brugge plaatst.
2.	benaming onbekend bestond rond 1770 Een niet-geconsitueerde of ‘wilde’ loge wordt voor Brugge geciteerd in ‘Nieuwen Almanach curieus en util...’, Gent, jaargangen 1771 en 1772^(2).
3.	la reunion des amis du nord begindatum: 1803 einddatum: 1831 Aantal leden in 1805: 56, in 1808: 108, in 1818: 74, in 1821: 48 De vergaderingen vonden plaats ten huize van de achtbare meester Ch. Doudan, Steenhouwersdijk 13. Van deze loge, die zowel in de Franse als in de Hollandse tijd een belangrijke activiteit ontplooide, zijn een aantal documenten bewaard in het archief van het bisdom Brugge. In de schoot van deze loge werd in 1807 een souverein kapittel opgericht. Nadat het atelier in 1831 zijn werking had gestaakt werd het in 1832 definitief gesloten.
4.	l'esperance begindatum: 1804 einddatum: 1804 Deze loge werd opgericht door militairen van het 21ste Linieregiment, dat einde 1804 Brugge voor Keulen verliet.
5.	l'amitie begindatum: 1805 einddatum: 1810 Opgericht door te Brugge achtergebleven leden van ‘Espérance’ in januari 1805, kende deze loge een moeizaam bestaan, o.m. omwille van de tegenwerking die zij vanwege ‘La Réunion des Amis du Nord’ ondervond.
6	LA REUNION DESIREE begindatum: 1809

(2) Exemplaren aanwezig in Stadsarchief Gent. Met onze dank aan drs. Hugo De Schampheleire die ons hierop opmerkzaam maakte.

[p. 172]

	einddatum: vóór 1814 Militaire loge te St. Omer opgericht in 1809 en met een detachement ‘Gardes Nationales naar Brugge overgekomen.
7.	la reunion des amis du nord (bis) begindatum: 1837 einddatum: 1838 Aantal leden 1838: ongeveer 25 Een kleine groep Engelse residenten en enkele vroegere leden van ‘La Réunion des Amis du Nord’ poogden vanaf 1837 de in 1831 verdwenen loge nieuw leven in te blazen. Tevergeefs. Documenten over deze pogingen zijn te vinden in het archief van het bisdom Brugge.
8.	la tolerance (de verdraegzaamheid) begindatum: 1840 einddatum: 1846 Het (correspondentie)adres van deze werkplaats was: Vlamingstraat 17 Brugge. Over deze loge, opgericht in 1839 maar pas na 1840 in werking gekomen, zal men enkele gegevens vinden in lokale nieuwsbladen van de tijd en in de anti-maçonnieke werken van A. Neut. Het is de eerste Brugse loge die dateert van na de publieke veroordeling van de vrijmetselarij door het bisschoppelijk mandement van januari 1838; de leden waren voortaan uitsluitend vrijzinnigen en anti-klerikalen.
9.	les vrais amis reunis (de ware verenigde vrienden) begindatum: 1846 einddatum: 1852 Aantal leden in 1850: 86 De vergaderingen vonden eerst plaats ‘in een verloren hoek’. In 1849 werd het atelier ingericht in het huis gelegen St. Salvatorskerkhof en hoek vormend met de Korte Vuldersstraat. Burgerlijke en militaire loge. Zelfde bemerking als voor ‘La Tolérance’. Het reglement van inwendige orde van deze loge is bewaard^(3).
10.	la flandre begindatum: 1881 Aantal leden in 1883: 66, in 1906: 132. Het atelier bevond zich aanvankelijk in de Ridderstraat 18, sinds 1902 in de Beenhouwerstraat 2. Over de geschiedenis van deze loge werd ter gelegenheid van haar honderdjarig bestaan onlangs een studie gepubliceerd, voorbehouden aan de leden van het Belgisch Grootoosten: ‘La Flandre, 1881-1981’.

(3) Met onze dank aan dr. Frank Simon die ons een exemplaar van dit reglement bezorgde.

[p. 173]

11.	l'aurore begindatum: 1929 De vergaderingen hebben plaats in het atelier van de loge ‘La Flandre’. Het betreft hier een gemengde loge, een zogenaamde ‘Loge de droit humain’. Over de geschiedenis hiervan is in hoofdzaak te vermelden de ‘Histoire de la Fédération Belge du Droit Humain’, Tome I, Bruxelles 1978, Tome 2 (2 vol.). Bruxelles 1982.
12.	simon stevin begindatum: 1937 einddatum te Brugge: 1945 Deze loge, opgericht door zeven afgescheurde leden van ‘La Flandre’ verplaatste zich in 1945 naar Oostende en verliet einde van de vijftiger jaren het Grootoosten om aan te sluiten bij de Grootloge van België.
13.	tanchelijn begindatum: 1981 De vergaderingen worden gehouden in de werkplaats van ‘La Flandre’. Deze recente loge is het tweede Brugs atelier onder de obedientie van het Grootoosten en is opgericht door leden van ‘La Flandre’ en van een Oostendse werkplaats. Tanchelijn of Tanchelmus: volkspredikant en ‘ketter’ uit het begin van de 12de eeuw, die wellicht uit het Brugse Vrije afkomstig was en ook korte tijd te Brugge werkzaam was.

In vergelijking met andere middelgrote Belgische steden (Mons b.v.) is Brugge op loge-gebied nooit een bijzonder aktieve stad geweest.

De inventaris hierboven toont evenwel aan dat er meer vrijmetselaars-activiteit geweest is dan tot hiertoe werd genoteerd.

Elk van deze loges met langere of kortere levensduur, is telkens te situeren in het politiek en maatschappelijk klimaat waarin zij ontstond en evolueerde.

Voor wat betreft de 18de- en 19de-eeuwse loges kan dit ongetwijfeld, zelfs met de beperkte gegevens waarover wij beschikken, leiden tot objectieve bestudering en betere kennis. Ook dit behoort tot de Brugse geschiedenis.

a. van den abeele