Biekorf. Jaargang 82

[p. 76]

Gelicentieerde schoolhouders in het Bisdom Brugge onder R. Drieux, 1577-1593

Dank zij het opnieuw opduiken van de Acta Rem. Drieux 1576-1594⁽¹⁾ zijn wij in de mogelijkheid een aanvulling te brengen op de schoolsituatie in de moeilijke periode net voor en na de geuzentijd. Heel duidelijk bevatten de bisschopsacten geen gegevens over de periode 29 okt. 1579 - 11 juli 1584⁽²⁾; althans niet vóór okt. 1584; terwijl de bisschop zelf vanaf 28 okt. 1577 (tot aug. 1581) gevangen zat te Dendermonde en Gent.

Van de 52 namen die tussen 1577 en 1593 in de Acta worden geciteerd betreft het 20 namen van vrouwen, waarvan twee kloosterzusters (één van de Franciscanessen uit Aardenburg, één van de Godelieven uit Gistel), acht weduwen, en één van de weduwen die het ambt van haar man overneemt.

Belangrijk is ook dat oktober 1584 24 nieuwe namen oplevert; wat heel duidelijk betekent dat dàn pas de terugkeer onder de obedientie van de hertog van Parma tot normalisatie leidde, vier maanden na de officiele overgave van de stad (25 mei 1584).

Naast Brugge komt alleen Leffinge als vestigingsplaats voor, dit laatste in 1577, dus voor de troebelen. Duidelijk is de situatie of de bereikbaarheid vanuit Brugge zo onhoudbaar dat buiten Brugge nauwelijks normaal leven mogelijk was; bovendien kan dit grote getal namen impliceren dat vele kinderen uit het ommeland te Brugge van onderwijs worden voorzien.

Opnieuw is het niet mogelijk een onderscheid te maken in de namen of het om Latijnse dan wel Nederduitse scholen gaat, tenzij in het duidelijk geval van Nicolaus van Caneghem, Martin Nootscale, Willem van Liekercke, Adam Jans en wellicht Jan Caesenbroot. Van Caneghem komt uit het Aalstse, Nootscale uit Gent, Jans uit Dordrecht; Philips de Poortere, de enige religieus, komt uit Zoetendale (Maldegem). Daarnaast zijn nog Mayken vanden Bussche en Jan vande Walle resp. uit Pittem en Cadzand afkomstig.

De vestigingsplaats voor de school is een paar keer mee genoteerd: zo komen er zeven schoolhouders voor op O.L. Vrouw, één op St.-Donaas, vier op St.-Jacob, vijf op St.-Walburga, drie op St.-Gilles, vier op St.-Salvator, één op St.-Anna, alle Brugge⁽²⁾.

(1) Op het dekblad van de Acta komt o.m. volgende probatio pennae voor, in het handschrift van de secretaris Henr. Mertens: Celuij scait moderer la volupté, non pas qui du tout s'en abstient / Mais qui tellement en use qu'il ne s'en laisse emporter entièrement / Comme qui gouverne ung basteau [ou] cheval, non qu'il n'en use point / mais qu'à son plaisir là ou il veult le mène / Car il fault qu'à [ton] désir la raison soit constituée maistresse. - Si justice abonde, tout bien est au monde.

(2) Op een tussenblad (fol. 93bis-cis) komen gegevens voor lopend over september 1583-8 juli 1584, mét de herwijding der altaren in St.-Donaas (13 juni), St.-Jacob (14 juni), St.-Walburga (18 juni), St.-Gilles (1 juli: fol. 93cis, v.); in de O.-L.-Vrouwkerk gebeurt dit pas 15 juli (fol. 94).

(2) Op een tussenblad (fol. 93bis-cis) komen gegevens voor lopend over september 1583-8 juli 1584, mét de herwijding der altaren in St.-Donaas (13 juni), St.-Jacob (14 juni), St.-Walburga (18 juni), St.-Gilles (1 juli: fol. 93cis, v.); in de O.-L.-Vrouwkerk gebeurt dit pas 15 juli (fol. 94).

[p. 77]

De voorwaarden om school te mogen houden zijn alleen het niet leren van verboden boeken - opvallend weinig gezien de situatie - terwijl evenmin klachten voorkomen de jaren volgend op de gegeven toelating.

Opmerkelijk is bovendien dat binnen de hier bestudeerde periode alleen drie beurzen door de bisschop worden begeven naar Leuven toe: twee die op een fundatie van P. De Corte teruggaan (Lelie en Houterlee-college), één voor het Donaascollege van A. Haneron; resp. voor de Artes, Theologie en de Rechten⁽³⁾.

Wij laten de lijst der ludimagistri in bijlage volgen: in de eerste kolom de datum, de tweede naam en verblijfplaats, de derde kolom geeft de referentie naar de Acta Driutii.

A. DEWITTE

(3) In de Artes betreft het Jan Sluter uit Haarlem (9 aug. 1576, fol. 13) i.p.v. Jacob Puteani; in de Lelie Henricus Hoeymakere uit Brugge (10 sept. 1576, fol. 16) i.p.v. de gepromoveerde Peter Goosins; in Houterlee Stefaan Joyeulx uit het bisdom Brugge (20 juni 1577, fol. 44v) i.p.v. de gepromoveerde Arnold vanden Eynde.

Bijlage
Lijst der toegelaten ludimagistri 1577-1593

1577
	15 febr.		Nicolaus van Caneghem, Salvatorparochie, Brugge; hij is blijkbaar afkomstig van Aalst en krijgt toelating tam latinas quam vulgares litteras te doceren te Brugge én in het bisdom	32v
1578
	31 jan.		Arnold Wassenborch, parochie Leffinge	57v
1579
	31 mar.		Martin Nootscale, op 30 mar. rector scolarum benoemd aan de Salvatorkapittelschool te Brugge bij de resignatie van Johan Duust; hij is afkomstig uit Gent en verdwijnt uit de school eind 1579^(4)	86v
1584
	6 okt		Jacques Carpentier, fs Jan, O.L. Vrouw, Brugge	97
		5	Joos Oste. O.L. Vrouw^(5)	97

(4) A. DEWITTE, De kapittelschool van de collegiale St.-Salvator te Brugge, HEmul. CIV (1967), blz. 45. De opvolgende rector, juli 1584, Gabriel Jansseune, komt nog niet voor in de Acta Driutii.

(5) Een Judocus Oste was 1552-57 schoolrector in de Bogardenschool, in 1559 op St.-Anna: A. DEWITTE, Scholen en Onderwijs, HEmul. CIX (1972), blz. 36.

[p. 78]

	9 okt.		Mr Jan Bijsschop	97v
			Maillaert Dastier, St.-Walburga, Brugge	97
	10 okt.		Glaude de Ruwe, St.-Walburga	99v
			Joncvr. Catherine Deckers, O.L. Vrouw	99v
		10	Jan Brant, koster St.-Walburga	100
	12 okt.		Joncvr. Adriane Plackers, echtg. Jan Dhamer, St.-Donaas	100
	13 okt.		Joncvr. Anne Salome, wed. Nic. Heerschap, O.L. Vrouw	100
			Jan Descornes, (geh. Janneken Carpentier, zie nr. 43)^(6)	100
			Jorine Huusheere, St.-Walburga	100
		15	Jacob Haeghe, St.-Anna, Brugge	100
			Mathijs Wolp(er)dijck, St.-Jacob, Brugge	100
			Jacob de Haene, tafeldrager St.-Salvator	100
	16 okt.		Jan Laureins, St.-Salvator	100
			Jan Moens, St.-Gilles, Brugge	100
	17 okt.	20	Adriaen Rijcx, St.-Gilles	100
			Suster Mergriete Nettelets, religieuse vanden orden van Ste Franciscus van Ardedeburch	100
	20 okt.		Guillermus Mattijn, op de St. Maertinsplaetse^(7)	100
	23 okt.		Suster Barbel Verleijt, religieuse van Ste Godeleven bij Ghistel	100
			Joncvr. Coline Pancoucke, echtg. Nicolais Le Manaige, St.-Jacob	100
		25	Mr. Willem van Liekercke^(8)	100v
			Joncvr. Maijken vanden Bussche, fa. Philips, uit Pittem, O.L. Vrouw	100v
			Jan van Hil(t)e, St.-Jacob	100v
	4 dec.		Philips de Poortere, religieux van Zoetendaele	102v
1585
	26 apr.		Adams Jans, pr., uit Dordrecht, toegelaten als lesgever (ondermeester) in de Bogardenschool; hij blijft er 1585-1586^(9)	105
	6 jun.	30	Samuel van Reepinghe^(10)	107v

(6) Jan des Cornets, roedrager van St.-Donaas, had al een zoon Jacob, die mag. cantus werd in St.-Salvator, 1561, en kanunnik in 1573; wellicht is dit hier een tweede zoon.

(7) Hij geraakte zijn toelating tot lesgeven even kwijt in 1597: Biekorf 1981, blz. 244.

(8) Van Liekercke wordt reeds als privé-lesgever vermeld te Brugge 1569: A. DEWITTE, De Kapittelschool..., blz. 63.

(9) L. GILLIODTS-VAN SEVEREN, Inventaire,... des archives de l'ancienne école Bogarde, Brugge 1899-1900, blz. 1097.

(10) Een Daniel van Reepinghe is in 1586 scholaster in de St.-Salvatorkerk: A. DEWITTE, a.w., blz. 46.

[p. 79]

	14 jun.		Quirijn van Belle^(11)	108
	17 jun.		Nicolays Valcgrave, schoolmeester van St.-Gilles	108
	18 jun.		Jan de Frennoij	108
	19 jun.		Sebastiaen Clijncke	108
	9 jul.	35	Mr. Jan Caesenbroot	108v
	19 aug.		Catharine Adriaens, wed. Pieter vanden Berghe	112v
	19 okt.		Elisabeth vanden Bussche, gheseyt Priesters	114
1586
	8 jan.		Josijne de Musica, wed. Matheus van Hoije	115
			Catharine Beauffre(s)nes, wed. Arnoult Arents	115
1587
	23 dec.	40	Adriaen vanden Broucke	130
1588
	20 jul.		Joncvr. Theresa de Palanco, O.L. Vrouw	136
	23 jul.		Joncvr. van Vlamijnckpoorte	136
	4 aug.		Janneken Carpentier, uit Dendermonde, wed. Jan Descornes^(12)	136
	29 dec.		Corn. De Backere, St.-Jacob	138
1589
	8 mei	45	Catherine vander Heyde, fa. Peter	139v
	8 aug.		Catharine Lozet, wed. Nicolaes Cruusman	140
	14 aug.		Betken Moens, wed. Eewoudt van Cotengijs	140
1591
	9 jan.		Barbel van Hoorne, fa. Jan	146v
1592
	27 jun.		Anne van Hee, wed. Loijs Springheel	150v
	17 jul.	50	Jan Voet, O.L. Vrouw	150v
	31 jul.		Jan vande Walle, uit Cadzand	150v
1593
	14 apr.		Pieter Chijs (Ghijs)^(13)	152

(11) De naamgenoot Quirinus van Belle (geb. 1519), van wie vijf drukken bekend bleven (1554-1565) en die in 1566 Brugge wegens schulden was ontvlucht, woonde in 1586 nog te Brugge: A. SCHOUTEET, Quirinus van Belle, HEmul. LXXXIII (1940-46), blz. 14.

(12) Zie nr. 13; op 20 maart 1602 krijgt zij ook van bisschop Mth. Lambrecht toelating door te gaan met schoolhouden: Biekorf 1981, blz. 244.

(13) Een Gilles Ghijs uit Aalst was ondermeester in de Bogardenschool 1542-1545: L. GILLIODTS-VAN SEVEREN, a.w., blz. 1002-1004.