Biekorf. Jaargang 81

[p. 291]

Vroege arbeidersstakingen in het Brugse 1847-1848

H. Wouters vermeldt in zijn voortreffelijke Documenten betreffende de geschiedenis der arbeidersbeweging (1831-1853)⁽¹⁾ 71 ‘arbeidersstakingen en arbeidersproblemen’ over de behandelde periode. Hierbij citeert hij slechts één staking te Brugge: ‘Maart 1848, moeilijkheden bij de betaling van de arbeiders aan het kanaal te Zelzate’⁽²⁾.

Er zijn nochtans heel wat méér sociale conflicten geweest in onze streek. Wouters heeft zich in grote mate gebaseerd op te Brussel bewaarde archieven, zodat een aantal conflicten, in andere delen van het land voorgekomen, hem ontsnapt zijn. De sociale onrust was nochtans in en rond het ‘stille’ Brugge van de jaren 1847-48 evengoed aanwezig als elders in het land. Zoals voor zoveel andere aspecten van de 19de-eeuwse geschiedenis concludeert men soms te gemakkelijk dat Brugge op alle gebieden achterna hinkte. Deze indruk heeft wellicht méér te maken met een gebrek aan bronnennazicht en studie - en met taaie legendes - dan met de werkelijke toestand.

Uit de jaren 1847 en 1848 vermelden we hierna vier conflicten: drie werden veroorzaakt door arbeiders die graafwerken uitvoerden voor het kanaal Heist-Zelzate; één door werkloze arbeiders. Verdere opzoekingen kunnen ongetwijfeld nog méér dergelijke conflicten aan het licht brengen; zo kwamen er ook voor bij de aanleg van spoorwegen. Voor zoveel als nodig herinneren wij eraan dat het stakingsrecht in die tijd onbestaande was en iedere samenscholing en werkstaking correctioneel strafbaar werd gesteld.

1. 12 april 1847. De arbeiders aan het kanaal te Heist.

100 arbeiders die de monding van het kanaal van Zelzate te Heist graafden, legden het werk neer en trokken, met zwarte vlag op kop, naar Damme om er de steun te vragen van de ploeg die aldaar aan een andere sectie van het kanaal bezig was. Drie menners werden te Westkapelle door de rijkswacht aangehouden. De rest gaf zich gewonnen en trok weer aan het werk⁽³⁾.

2. 12 mei 1848. De arbeiders aan het kanaal Heist-Zelzate.

200 arbeiders die aan het kanaal Heist-Zelzate werken, zakten naar Brugge af om hun onbetaald loon op te eisen. De aannemer van het werk was niet thuis. Het volk werd door de rijkswacht en de politie aangemaand naar de werkplaatsen terug te keren, met de belofte dat er betaald zou worden zodra de aannemer terug zou zijn.

Hierop trokken de arbeiders zich vreedzaam terug⁽⁴⁾.

(1) Uitg. Interuniversitair Centrum voor Hedendaagse Geschiedenis, Leuven-Parijs, 1963-64, 3 delen.

(2) A.W., blz. 1243.

(3) RAB, a) Archief Provincie Westvlaanderen, 1e Afd. 1847, nr. 19: rapporten van 12 en 14 april 1847; b) Archief Corr. Rechtbank, 1847.

(4) Journal de Bruges, 13 mei 1848. Rond hetzelfde tijdstip viel een dode en waren er gewonden bij een opstoot bij de arbeiders, werkzaam aan het Leopoldskanaal te St.-Laureins: Biekorf 1962, blz. 314-315.

[p. 292]

3. 5 juni 1848. De arbeiders aan het kanaal Heist-Zelzate, sectie Dudzele.

Van maandag 5 tot donderdag 8 juni 1848 werd door de arbeiders, die te Dudzele aan het graven waren, gestaakt. Ze waren opnieuw geruime tijd niet betaald. Een arbeider uit Zedelgem, Vital Herpeling, 31 jaar, na zich de nodige moed ingedronken te hebben, nam de leiding van wat men toen ‘une coalition’ noemde. ‘Den eersten die een kortewagen grond boven brengt, ik sla hem de kop in, al koste het mij het leven’ zo riep hij.

En ten aanschouwe van wel 100 medearbeiders ging hij een heftige discussie aan met Charles De Keuwer, de zoon van de aannemer. Eerst eiste hij: ‘ons geld of onzen bon’, en toen de zoon weigerde riep hij ‘Ge zijt een dief als ge arme mensen niet betaalt’, en daarop ook nog: ‘Het zal voortaan 2 fr. moeten zijn want voor 1,50 fr. werken we niet meer’. Toen ook dit in dovemansoren viel riep Herpeling: ‘Stoppen met werken en we smijten de barakken aan stukken’.

Dit alles bracht hem voor de rechtbank: we vonden niet terug tot welke straf hij veroordeeld werd⁽⁵⁾.

4. 16 juni 1848. Betoging voor werk.

Meer dan 200 arbeiders schoolden op 16 juni 1848 samen aan de ‘Bloedput’ te Brugge, en schreeuwden om werk. Versohillende oproerstokers wilden het volk ophitsen tot plundering.

Rond 14.30 uur kwam een politiecommissaris met de manifestanten spreken en verzocht hen geen gewelddaden te plegen. Dit bleek niet in slechte aarde te vallen en langzaam ging de menigte uiteen. Er werden geen verdere wanordelijkheden gemeld⁽⁶⁾.

ANDRIES VAN DEN ABEELE

(5) RAB, Archief Corr. Rechtb., 1848, nr. 546.

(6) Standaerd van Vlaanderen, 17 juni 1848.