Biekorf. Jaargang 81

Het centrum voor Vlaamse volkscultuur

Op 2 februari 1981 werd de voorlopige bestuurscommissie geïnstalleerd van het Centrum voor Vlaamse Volkscultuur. De bestuurscommissie bestaat uit zestien leden waaronder de voorzitter en drie ondervoorzitters. Deze commissie dient de directeur van het Centrum bij te staan en toezicht te houden op alle aangelegenheden die de goede werking van het Centrum aanbelangen.

Voorzitter is Prof. J. Van Haver die ook voorzitter is van de Koninklijke Belgische Commissie voor Volkskunde. West-Vlaanderen wordt in de bestuurscommissie vertegenwoordigd door de conservator van het Stedelijk Museum voor Volkskunde te Brugge, de voorzitter van het Westvlaams Verbond van Kringen voor Heemkunde en de secretaris van de Vereniging van Westvlaamse Schrijvers.

De opvatting van het Centrum

De vokscultuur, zoals zij door het Centrum voor Vlaamse Volkscultuur wordt opgevat, heeft drie belangrijke dimensies: de volkskunde, de toegepaste volkskunde of de volkskunst en de heemkunde. Wij zullen deze drie begrippen hier nader toelichten.

1. De volkskunde.

Volkskunde is een vergelijkende wetenschap, die cultuuruitingen van de mens, levend in gemeenschap, diachronisch en synchronisch onderzoekt met het doel relaties (historische, geografische, psychologische, sociologische, functionele en structurele) te onderkennen, die bestaan tussen het bestudeerde object, zijn/haar drager en het desbetreffende cultuurpatroon (Dr. S. Top, K.U.L.).

2. De toegepaste volkskunde.

Toegepaste volkskunde of volkskunst kan het onderwerp zijn van wetenschappelijk onderzoek. Zij is een geheel van volksculturele fenomenen. In veel gevallen betreft het een moderne beleving (beoefening) van traditioneel volksgoed met respect voor het morfologische en technische van het oorspronkelijk gegeven.

[p. 184]

Anderzijds omvat zij ook de beleving van nieuwe eigentijdse vormen van volkscultuur. Bedoeld worden die belevingsvormen met cultureel karakter die momenteel in Vlaanderen worden beoefend, en die steunen op, afgeleid zijn van of gebruik maken van traditioneel overgeleverde elementen. Hierin zijn het artistiek element en het eigen erfgoed belangrijk, maar de volkscultuur kan er niet toe beperkt worden.

Daaronder ressorteren ondermeer:

-	volkszang, volksdans, volks- en huismuziek; poppenspel; vendelzwaaien; klederdrachten; inrichten van stoeten, feesten en volksspelen; volksgebruiken; gildewezen;
-	manuele technieken zoals het kantklossen, spinnen en weven, pottenbakken, het vervaardigen van volksmuziekinstrumenten, houtsnijwerk en vlechtwerk, het beoefenen van kunstambachten en oude ambachten;
-	foto's, dia's, grammofoonplaten, bandopnamen, films, video-opnamen, enz.

Deze audio-visuele media zijn tevens belangrijke hulpmiddelen om volkskundige verschijnselen vast te leggen en voor verder gebruik beschikbaar te houden.

3. De heemkunde.

Heemkunde is het systematisch verzamelen, ordenen en synthetiseren van de kennis van het leefmilieu; zij omvat de studie van en de zorg voor het heem, de eigen omgeving, de eigen gemeente, de eigen streek, in al haar aspecten, in verleden, heden en toekomst.

Heemkunde is geen afzonderlijke wetenschap maar een veelzijdige studie die de beoefening onderstelt van allerlei wetenschappen. Naargelang bepaalde aspecten worden benadrukt kan ook gesproken worden van bijvoorbeeld familiekunde als studie van de afstamming of naamkunde als studie van de naamgeving, enz.

Het Centrum heeft, kort samengevat, als opdracht de bevordering van de studie van de Vlaamse Volkscultuur in haar actuele en historische verschijning, de bevordering van de beoefening van de Vlaamse volkscultuur en de oprichting van een bibliotheek en een wetenschappelijk documentatie- en informatiecentrum. Met dit laatste is men reeds van start gegaan als BTK-project. De door het Ministerie van Nederlandse cultuur aangekochte bibliotheek van J. Pollman (Nederland) bestaande uit ca. duizend boeken over het volkslied, zal eerst en vooral bewerkt worden. Het Centrum is gevestigd in de Gaillaitstraat 78 te 1030 Brussel (Schaarbeek). Wij juichen dit nieuwe overheidsinitiatief toe maar we zullen voor wat de levensvatbaarheid betreft pas gerustgesteld zijn wanneer de vastbenoemde directeur zijn intrede doet. Het Instituut voor Volkskunde te Antwerpen blijft instaan voor de organisatie van de volkskundige enquêtes. Om de nagedachtenis van Prof. K.C. Peeters te eren werd de naam onlangs gewijzigd in K.C. Peeters Instituut voor Volkskunde. In Nederland heeft men het Instituut voor Dialectologie. Volkskunde en Naamkunde (Amsterdam) reeds eerder genoemd naar P.J. Meertens.

W.P. DEZUTTER