Hanse
Waar Verdam bij HANSE de dubbele betekenis van koopmansgild en inleggeld voor het gild combineert, blijkt dit beeld in de Vlaamse bronnen niet algemeen gangbaar.
Voor zover de Tekstuitgave bij L. Gilliodts-Van Severen (Coutumes des petites villes, V, 1890, blz. 523) juist is, stelt hij een keure uit 1183 aan het begin van de reeks keuren van Biervliet. Hierin komt HANSA in een dubbele betekenis voor: als synoniem van consuetudo, wat ca. 1177 staat voor LEX in de Brugse chora magna. nog subjacere hansae; en ten tweede, in de context exigere hansam ab aliquo, in die zin dat de burgenses mei, de door Filips vanden Elzas stedelingen gemaakten, anderen dus, dit niet mogen vragen aan de Biervlietenaren: inkomgeld, tol, heffing.
Ofwel wordt Biervliet in 1183 geen stad, ofwel bestaat in 1183 reeds een hansa van steden die zich tegenover andere steden, inbegrepen Biervliet, eisende partij kan stellen. De Hansa der XVII komt pas voor vanaf 1230, de HANSA LONDONIENSIS pas in 1241 (L.-A. Warckoenig, Histoire... Ville de Bruges, 1856, blz. 230).
De verzameling Wetten ende Costumen van Vlaenderen uitgegeven te Gent bij Maximiliaan Graet, 1664, eindigt op de blzn. 1096 e.v. met een verzameling HANSERYEN ende ACTEN VAN ACCORDE van YSSUWE tussen de belangrijkste steden. Meteen hebben we een eerste synoniem, in de 16e en 17e eeuw althans, voor hanse of hanserye, op de blz. 1101 nader gepreciseerd als hanse ende vriendelicke over-een-comminge (1651), vriendelic accoort (blz. 1100, 1602), goede vrientschap ende hanze (blz. 1105, 1545), hanse, vrientschepen ende alliancien (blz. 1103, 1539). Een duidelijke uitbreiding naar gentlemen's agreement, vooraleer geheel uit het taalgebruik te verdwijnen. L.-L. De Bo bv. kent het niet meer.
A.D.
Auteursrechtelijk beschermd