Biekorf. Jaargang 80

[p. 423]

Uithangborden in het 19de eeuwse Brugge

Een discrete Engelse aanwezigheid

Over de aanwezigheid en de invloed van een Engelse kolonie te Brugge gedurende de tweede helft van de 19de eeuw is tot hiertoe alleen fragmentarisch geschreven: James Weale, John Sutton, Thomas Harper King en enkele anderen zijn welbekende namen. Een studie over het aantal en de kwaliteiten van de hier residerende Engelsen, evenals een overzicht van hun activiteiten, initiatieven en invloed te Brugge zou ongetwijfeld nuttig zijn.
We behandelen hieronder een heel fragmentarisch element: de Engelse aanwezigheid of invloed, zoals ze tot uiting komt in de aanvragen voor het plaatsen van uithangborden.

Horeca-uithangborden

Vóór 1880 zijn er slechts schaarse verwijzingen naar Engeland en behalve de kleergoedwinkel van R. Van Maele die in de Geldmuntstraat 26 het opschrift neemt A la ville de Londres (1856) zijn ze uitsluitend te vinden in de horecasector. Het betreft het Hotel de Londres op het Stationsplein (dat een nieuw bord ophangt in 1856), de Ville de Liverpool (1869) aan de Langerei, In Liverpool (1880) in de Gentpoortstraat 48, de A la cour d'Angleterre (1877), dat, in de Cordouanierstraat, Café de la Poste vervangt, een Taverne Anglaise, bar à l'instar de Londres (1878) die zich in Pottenmakersstraat 30 komt vestigen, en een Pepers Tavern (1876), Eiermarkt nr. 7.

Ook na 1880 vinden we enkele Engels geïnspireerde horeca-uithangborden: het Café Anglais (1880) in de Kuipersstraat 19, een Nouveau bar anglais (1885) aan de Nieuwe Wandeling (geen referentie trouwens: het blijkt uitgebaat door een ex-prostituée), de Taverne Britannia (1886) in de Korte Vuldersstraat 38, Au bar anglais (1890) in de Kuipersstraat 2, het Café Restaurant Victoria Hotel (1893) op het Stationsplein 14, en de Grand Hotel Britannique (1893 - maar slechts tot 1895) in de Sint-Amandstraat 5.

Weinig of niets hiervan lijkt ons evenwel in relatie te brengen met de te Brugge residerende Engelse kolonie: ook zonder hun aanwezigheid zouden deze ‘passe-partout’ namen wel aan bod gekomen zijn.

[p. 424]

De Engelse toeristen

Vanaf 1880 vinden we Engelse uithangborden die wellicht gedeeltelijk door Engelse residenten, maar hoofdzakelijk door de Engelse toeristen te verklaren zijn.

Zo treffen we aan, in de Zuidzandstraat 34, een bord op de patisserie van G. Leclerck dat vermeldt: English spoken - Luncheon and refreshment rooms (1880), en op de hoek van de Noordzandstraat en de Ontvangersstraat het opschrift Old Wood carving (1885), dat verwijst naar de antiekzaak van Renders. Het opschrift laces komt in de mode bij de kantwinkels: bij Gillemon-De Cock, Zuidzandstraat 36 (1885), bij Edmond Hendrickx in de Dweersstraat 22 (1885) en bij de weduwe Augustinus in de Dweersstraat 34 (1886). Eveneens op de toeristen gericht vinden we een The tourist shop, Zuidzandstraat 22 (1897), en één in de Braambergstraat 7 (1898).

Zelfs het bord van de goudborduurder Henri English aan Sint-Salvatorskerkhof, dat meldt Ecclesiastical embroiderers (1881), is waarschijnlijk minder voor de residerende Engelsen dan wel voor de katholieke Engelse bezoekers bedoeld. Twee apothekers hebben zowel de toeristen als de residenten bedacht in him opschrift English Chemist: Richard D'hondt in de St.-Jakobstraat (1877) en Albert Peene op de St.-Jansplaats 9 (1892).

De Bruggelingen

Een aantal andere borden lijken eerder voor de Bruggelingen bedoeld. Zo b.vb. die van de Epicerie Brugeoise in de Cordouanierstraat 13 die een bord uithangt Bières anglaises - pale-ale, extra stout (1881), en van A. De Ceuninck, Noordzandstraat 36, die adverteert voor zijn dépôt de bières anglaises (1883). P. Brille-Nieuwlant, wapenhandelaar in de Geldmuntstraat 31 hangt een bord meldend specialité d'articles anglais (1886), en kleermaker Amedée Leys, St.-Jakobstraat 11, noemt zijn winkel Au Gentleman (1897).

Er worden ook enkele publiciteitsborden aangebracht, sommige in groten getale verspreid over gans de stad, om Engelse produkten aan te bevelen zoals een reclame voor Sunlight zeep van de Lever Brothers (1896), die voor het wasblauw Bleu en sachet Reckitt van Reckitt and Sons uit Hull (1896), en die voor de Coventry Cross Cycles (1893).

[p. 425]

Verder ook nog voor de fietsen van de New Speed Stella Cycle Cie bij Emma Sperlacken in de Langestraat 33 (1895), en die van Leonard Coucke in de Gentpoortstraat 58 (1894) voor de verzekeringsmaatschappij The Gresham.

De Engelse residenten

Al bij al, wanneer het om opschriften gaat die duidelijk voor de Engelssprekende bevolking van Brugge bestemd zijn, komt men tot amper vijf borden.

De eerste zijn die van Madame d'Auelle, die in de Philip Stockstraat een English Bank open (1881), en van de Weduwe Lau die in de Noordzandstraat 7 een English boot and shoe stores houdt (1888). In 1894 vraagt de Reverend Thomas William Wilkinson, die resideert in het Hôtel de Flandre, om op de kerk Ezelstraat 56 een bord van 1,50 × 0,30 m. te mogen aanbrengen met als opschrift English Church. Enkele maanden later vraagt hij ook nog toelating om aan de gevel van de kerk een lantaarn op petrol te mogen plaatsen.

Ten slotte vinden we tweemaal de naam terug van Mr. Reed-Lewis, die woont in de Geldmuntstraat 22. Hij is directeur de pensionnat, en in 1895 vraagt hij een opschrift te mogen aanbrengen op de hoek van Steenstraat en Zilverstraat, verwijzend naar de op het adres Zilverstraat 8 gelegen St.-Georges school for boys. In 1893 had hij als chairman and honorary-secretary gevraagd om op de Wijngaardplaats een bord te mogen aanbrengen met als opschrift: To the Minnewater Lawn Tennis Courts. Dit bord moest de weg wijzen naar de Minnewater Lawn Tennis Club of Bruges, waarvan het comité uitsluitend uit Engelsen was samengesteld: Major-General Lambert, Captain Broughton, Lt. Colonel Huyshe, Mrs. Baker, Mrs. Toogood, Mrs. Fagan en Miss Aimlie. Om spelend lid te worden van deze typisch Britse club op Brugse grond (waarschijnlijk de eerste tennisclub in Brugge) diende men 15 fr. lidgeld per jaar te betalen. Thee werd gratis geserveerd op woensdag, en aan honden werd de toegang geweigerd!

Op grond van de aanvragen voor uithangborden was de Engelse aanwezigheid tijdens de 19de eeuw te Brugge in ieder geval dus bijzonder discreet. Bovenaangehaalde data en namen zie SAB - Rubr. Politie - Afd. Uithangborden.

avda