Biekorf. Jaargang 80

[p. 195]

Uit het verste verleden van Krottegem-kermis
Roeselare 1869-1870

Donderdag 25 mei 1865, Ons Heer Hemelvaart: Mgr. J. Faict, 32e bisschop van Brugge, wijdt te Roeselare, op de nieuwe wijk, oost van de spoorweg, de eerste steen der Onze Lieve Vrouwekerk. Dat oostelijke stadsgebied zal pas vanaf 1873 de Onze Lieve Vrouweparochie worden, maar het lijdt voorlopig, hoe karig anders ook bedeeld, aan namen geen gebrek: Over-Statie, Spanje, Krottegem. Tot in lengte van jaren herinnert Krottegem-kermis aan die eerstesteenwijding. Dat van 1867 tot 1874 de bouw van de kerk werd opgeschort, lijkt deze kermis niet gehinderd te hebben, en overigens zorgde kapelaan J.A. Clarysse al in 1868 voor een houten noodkapel.

Op Ons Heer Hemelvaart 1869 - donderdag 13 mei - werd in het noodgebouw van Clarysse een orgel gewijd. Het feestprogramma sprak van de Verjaardag van de Eerste Steenlegging der Kerk, met o.m. de fanfare van de Jongelingenkring, die optrad van half drie tot halftien⁽¹⁾.

Het gaat hier om Krottegem-kermis. De traditionele sluiting der kermisdagen, Koekezondag genoemd, viel dan tien dagen later op Pinksteren. In 1869 kwam dit feest op 23 mei. Toen was er op Pinksteren nog geen sprake van Sint-Amandkermis (pas sinds 1874).

Vermeldenswaard is dat op die 23e mei, Krottegem-koekezondag anno 1869, een lokale wielerwedstrijd werd verreden. Klaarblijkelijk een primeur voor stad en streek. De vélocipèdes, met de trappers aan de as van het reusachtig voorwiel waren een vrij nieuw verschijnsel; de W.P.-Encyclopedie situeert de aanvang der wielersport pas omstreeks 1880. Deze wielerwedstrijd nu vinden we als volgt aangekondigd: Morgen zondag moet te Rousselaere eenen wedstrijd plaats hebben tusschen de liefhebbers van dat nieuw slach van peerden die leven zonder eten en loopen zonder beenen, genoemd snelloopers (vélocipèdes)⁽²⁾. Het verslag zelf: De kampstryd voor vélocipèdes welke voor Rousselaere aengekondigd was, heeft zondag laetst, op den wyk der nieuwe Spanjekerk plaets gehad. Begunstigd door een schoon, droog weder, had hy een groot getal kampers en eene ontelbare menigte toeschouwers uit stad en omliggende dorpen uitgelokt. Inderdaad 't was iets nieuws. De pryzen wenden hevig nagejaegd, en schier ongelooflyk is het in hoe weinig tyds de betrekkelyk groote omtrek met bliksemsnelheid werd rondgevlogen. Als tegenhanger aan de peerdenkoersen moet men hier zeggen dat het niet de peerden meer, maer de ruiters zyn die zweeten. Waerlyk geestig was het om zien hoe die moedige vliegers na de gedane taek, hunnen dorst gingen laven terwyl zy, als om met de stallen den spot te dryven, hunne peerden ik wil zeggen hunne vélocipèdes langs de plankieren der herbergen in ruste stelden, waer zy van hoofde tot de voeten, links en rechts door duizendende nieuwsgierigen bekeken en onderzocht wierden⁽³⁾

(1) Gazette van Thielt, 12 mei 1869.

(2) Gazette van Thielt, 22 mei 1869.

(3) Gazette van Thielt, 26 mei 1869.

[p. 196]

Winnaar was een Roeselarenaar, arbeider bij de metaalconstructeur Clemens Bonte. Hij trok iedere dag per fiets naar zijn werk. In de regionale geschiedenis werd overigens een wielerwedstrijd opgetekend kort na bovenstaande, nl. te Moorslede op 20 juni 1869, ter gelegenheid van de viering der tweeduizendste verjaring van Julius Caesars blijde inkomst in onze streken⁽⁴⁾. Begin augustus van hetzelfde jaar waren de wielrenners, weer ergens te Roeselare, van de partij. Toen won Justin Vandermeere, uit Alveringem⁽⁵⁾.

Op zijn minst even originele kost bood het Krottegem-kermisprogramma van het daaropvolgende jaar. Zondag 29 mei 1870 trok een geschiedkundige stoet door de parochie-te-wege, oost van de spoorlijn. Aanleiding was de 751ste verjaardag van het overlijden van graaf Boudewijn VII van Vlaanderen, bijgenaamd Hapkin, overleden op 17 januari 1119 te Roeselare.

Het lokale weekblad De Landbouwer telde tienduizend kijkers: De nieuwe parochie van O.L. Vrouw in Spanje, alwaer de bevolking denzelven ingerigt had tot opluistering harer jaerlyksche kermis, gevierd den zondag na O.H. Hemelvaert, ter gedachtenis van het leggen van den eersten steen der nieuwe kerk⁽⁶⁾.

Vanwaar de idee om met een stoet graaf Hapkin te herdenken? De viering van Julius Caesar's intocht te Moorslede het jaar tevoor had misschien bevruchtend gewerkt. Dit kan wellicht verklaren waarom de mannen van Krottegem een jaar telaat waren: men viert doorgaans gemakkelijker een 750ste verjaardag dan een 751ste. Of misschien had men het idee pas van de Gentse geschiedschrijver Frans de Potter, wiens handschrift Schets eener Geschiedenis van de Stad Roeselare op zondag 11 mei 1870 door de letterlievende maatschappij De Vriendschap te Roeselare werd bekroond⁽⁷⁾. Hapkins dood zal men wel enige tijd vóór die bekroning hebben moeten gelezen om die stoet nog tijdig ineen te steken: De eerste maal, dat de stad Roeselare in de chronieken als het schouwtooneel ener gewichtige gebeurtenis voorkomt, is in het jaar 1119, wanneer Boudewijn met de Bijl, een van Vlaanderens rechtvaardigste en krachtdadigste vorsten, er overleed aan de gevolgen eener wonde, bekomen in den slag van Angers...

De Roeselaarse Boudewijn-Hapkinstoet 1870 schonk ongetwijfeld alle aandacht aan de man, die door graaf Hapkin op zijn sterfbed tot opvolger was aangesteld, met name graaf Karel de Goede. reeds goed op weg om enkele jaren later de patroonheilige van de antiliberale strijd te Brugge te worden⁽⁸⁾, en om de hoofdrol weg te dragen in toneelstukken voor de studentikoze, vlaamsgezinde spelersgilden van Albrecht Rodenbach en zijn vrienden.

Bij die stoet van Krottegem-kermis 1870 speelde waarschijnlijk ook de kapelaan een belangrijke rol: Jan August Clarysse, neogo-

(4) Zie M. VAN DEN WEGHE, Geschiedenis van Moorslede, 1897, blz. 123-125.

(5) 't Jaer 30, 7 augustus 1869.

(6) Gazette van Thielt, 4 juni 1870.

(7) Over De Potters bekroning, zie M. DE BRUYNE, in Rollariensia, VII, 1975, blz. 18-23.

(8) Zie J. GELDHOF, Karel de Goede, patroonheilige van de antiliberale strijd te Brugge, 1877-1884, in Biekorf, 1977, blz. 167-182.

[p. 197]

tisch kerkenbouwer, geleerde kenner van het verleden, bevriend met priester Alfons de Leyn, één van de grote ijveraars voor de zaligverklaring van graaf Karel de Goede⁽⁹⁾.

J. Huyghebaert

(9) Over De Leyn en Karel de Goede: zie ID., a.w., passim. Over J.A. Clarysse, zie onze werken over de geschiedenis der Sint-Amandsparochie (1972) en der O.-L.-Vrouweparochie (1973) te Roeselare.