Biekorf. Jaargang 80
(1980)– [tijdschrift] Biekorf–
Auteursrechtelijk beschermd
[pagina 33]
| |||||||||||||||||
Koper in de Brugse Sint-Donaaskerk
| |||||||||||||||||
[pagina 34]
| |||||||||||||||||
goed. Onder cap. 7 worden verdere kwalen heel specifiek aangeduid: afwijken in soon en resonantie, borsten en schroghen... Bemerk dat bij aankomst van het werkstuk, dit in het stede weechuuse, op kosten van de kerkfabriek, moet worden gewogen, en verder onderzocht op qualiteit door mannen van eeren, van beeden zijden te kiesen. De levering van de mi blijkt te zijn doorgegaan in mar 1618. Het gewicht bedroeg ± 1500-1600 pond à 25 gr. Tenslotte: zowel voor de mi wordt oude klokspijs overgenomen, als voor de re; voor deze laatste moet de in de toren hangende klok (28.-29.00 pond) worden overgenomen. (Voor verdere namen van klokgieters in Sint-Donaas, zie Biekorf 1974, 244-45; iconografie: zelfde tekst, pag. 253). Alle cursiveringen in de hier volgende teksten zijn van ons. Ze bedoelen, op de eigennamen na, de taalkundigen te genoegen, en het dubbele woordgebruik te illustreren. A. Dewitte | |||||||||||||||||
1. Een Reese van 4000 pond bruchs ghewichte - 1515, 9 juni
|
| 1. | Ten eersten zo zal de voorseyde reese lanc moeten wesen naer de wydde vande voorseyde choore, ende staen tenden de houten siegen; aldaer zal oec an elc hende vast ghemaect zyn ende rusten up eenen halven pilaer inden muer vander voorseyde kerke, binnen ysere ende buten latoen, ende zullen inde zelve reese wesen twaelf candelaren om twaelf keersen daer up te stellen. |
| 2. | Item dezelve Reese zal moeten hebben de hoochde van latoene van beneden ande moluere toet boven ten hende vanden candelaers naer tuutwijsen vanden patroen, daer of ghemaect ende gheteekent byden voorseyden twee weerclieden, viere voeten ende eenen halven. Ende zal moeten wesen vander dicte vanden voyen, ende twee molueren oec vanden pylaren, die staen ande zuudzyde vanden choere, tenden vanden siegen, boven der duere, ghedaen maken by mynen heere van Bourbon. |
| 3. | Item inde middele vande voorseyde Reese zal wesen eenen lat- |
| toenen pilaer, rustende beneden up den steen vande paeschkeersse nu es of diere ghelyk, ondere vander widde vanden baes vanden zelven steene. Ende zal de buuse vanden zelven pilare, die up tvoorseyde baes compt, wyt syn int cruce eenen voet, ende vort upgaende, naer advenant achtervolghende den voorseyden patroen. Den welcken middel pilaer zal hooghe zyn, van lettoene, twyntich voeten of daer ontrent. | |
| 4. | Item upden voorseyden pilaer boven zal staen eene beelde, naer tuutwysen vanden patroene, dewelke zal dobbele wesen, ofte ynkele, ter ghelieven vanden voorseyden heeren; zal oec de zelve beelde lanc ofte hooghe weesen drie voeten (fol. lv). Ende waert zo datter een dobbel beelde ware, zo zal daer moeten wesen een aremkin met een panne, om een keerse up te stellen. |
| 5. | Item inden zelven pilaer zal ghemaect wesen eenen aerme van lattoene, utecommende naer den heesch vanden weerke, omme daerup te moghen stellen de paeschkeerse. |
| 6. | Noch moet inden voorseyden grooten pilaer ghemaect wesen een stapeel om de boucken up te legghene, alsmen (aldus) inden choor zynght, groot ende ute commende weerckelic ende naer zyn behoufte. |
| 7. | Item inde voorseyde Reese zullen wesen twee cleene pilaren hanghende, te wetene an elcke zyde vande voorseyde middelpilaer eenen; de welcke twee pilaren zullen upweert met molueren clemmen boven de panne, naer tuutwysen vande voorseyde patroene, boven met eender oeghe omme een yserin ketene daer inne vaste ghemaect te zyne; commende de voorseyde ketene van boven over de vauterynghe vanden choere, omme tlast ende ghewichte vande voorseyde reese te helpen sustineren ende draghen. |
| 8. | Item in elcke moluere vanden voorseyden wercke zal wesen een ysere lancxduer gaende, ende in elc vanden zelven cleenen pilaren een ander ysere boven met eender oeghe, daer de ketenen an houdende ende vastghemaect zullen zijn. |
| 9. | Itm zullen byden voorseyden smit ghemaect werden van goede stoffe in elc vanden voorseyden pilaren yseren, te wetene inden grooten staende inden middel vanden choore een yser, lanc drie ende vichtich voeten, van behouvelicker dicte. Noch an beede zyden vanden muer ende oec in beede de hanghende pilaren, elc naer zyn behoufte ende naer tuutwysen ofte heesch vanden weercke; met zulcken haecken, crammen ende andere stofferinghe ghehauwen ende ghegooten in beede de zyden ende mueren vanden choere omme het houden vanden voorseyde reese, als daer toe dienen. |
| 10. | Item omme tmaken ende de leveringhe vande voorseyde reese van mottaele of lattoene goede ende behoorlycke stoffe ghedaen te werdene byden voorseyden Jan vanden Doorpe, ende van also veere ende vele alst hem ende zynen ambochte angaet, staende in behoorlycker maniere inden voorseyden choer (fol. 2), met allen den costen ende moeyten die daer an cleven zullen, naer tuutwysen vande voorseyde patroen of beter weerc, zonder fraude, dezelve Jan zal hebben ende de voorseyde heeren zullen hem betalen voor zijn stoffe, die alzo goet wesen moet als de pilaerkins zyn onder den nieuwen doxael by hem ghelevert of betere |
| oec, voor zijn moeite ende moeyenesse te wetene voor elc pond vanden lettoene ofte mottaele dat hy leveren zal by ghewichte vive groten ende zesse myten toet der somme ende quantiteit van viere duust pond bruchs ghewichte ofte daer ondere. Dats te verstaene: indien de leveringhe vanden voorseyde reese metten pilaeren, beelden ende candelaers ende anders in metale de voorseyde vier duust weecht, ende niet anders. Want indien ende waert by alzo dat die bij ghevalle meer woughen, zo zal de zelve Jan by expressen zynen consente van dat meer, te wetene boven de voorseyde viere duust, hebben van elcken ponde den prys of weerde vande incoepe vanden mottale, ende niet meer. | |
| 11. | Item de voorseyde Jan van Troestenburch, smit, zal hebben van zijnen weercke te wetene vanden ysere dat hy leveren zal behouvelick ende van noode omme de voorseyde reese ende inde pilaren: ketenen, scheersen, crammen, haecken ende andere noedzakelicheden vanden weercke, voor elc pond twee groten vlaemsch. Dies werdt hy ghehouden de gaten te doen maken boven inde verhemelinghe vanden choere, ende oec inde balcken, daer de zelve ketenen in ende an hanghen zullen, ende dezelve crammen, haecken of yseren inde mueren, an beede zyden vanden choere, doen inghieten ende in als te stofferen ende upmaken al weerckelic ende behoorlic staende te zynen properen coste. Dats te verstaene dat de voorseyde twee weerclieden elc also verre alst hem ende zynen ambochte of weercke angaet tvoorseyde weerck ofte de voorseyde reese (mies) den voorseyden prijs zullen moeten upmaken ende leveren, staende van als datte toe ghebreeckt ende behouft wel ende behoorlic inden voorseyden choer, zonder eenich gebreck of niet ghesondert te huerlieder propren coste ende niet anders.
Ende anghaende der betalinghe men zal zo met hemlieden leven ende up leveringhe betalen zo dat zy cause zullen hebben te vreden te zyne ende ter lesten leveringhe, ofte tvoorseyde weerc ghestelt, zullen de voorseyde heeren betalen alsulcke reste alsmen elc van hemlieden sculdich es, zonder langher delay ofte uutstel. |
| 12. | Maer waert by also datmen ande voorseyde ketenen hebben wilde gouden appelen, de voorseyde heeren zullen die moeten doen maken ende betalen ten coste vander voorseyde kerke, ende boven den voorseyden prys. (fol. 2v). |
Alle welke pointen ende articlen de voorseyde persoonen, an beede zyden, ende elk van hemlieden alszo verre alst hem angaet, beloofden te vulcommene ende houdene goed, vast, ende van werden, verbinden daer toe huerlieder persoenen ende goeden ende van huerlieder naercommers oirs ende aeldinighers meuble ende ommeuble, present ende toe te commene, mids renuntiatie van allen exceptien ende fuyte, daer toe van noode.
Dit voorseyde contract ende voorwaerde waren ghemaect ende verkent byden voornoemden persoonen inde stede van Brugghe, inden ommeganc, by sente donaeskerk, den neghensten dach van wedemaent, int Jaer ons Heeren duust vyfhondert ende vichtiene, ter presentie ende by wesen van Eerweerdich ende discrete mannen,
heeren ende meesters Jan de la Garde, Canuenic, ende Jacob de Campis, gheinstalleert clerq vande voorseyde keerke, als oorconders daer over gheroupen ende ghebeden.
Daer naer den zelven neghensten dach van wedemaent, int jaer als boven, zo compareerden inde presentie van my Jan Bertyn, clercq openbaer notaris ende vanden oorconders hier achter ghescreven Eerbaere ende discrete mannen Michiel Wenare ende Lauwereins de Brecht, poerters vander stede van Brugghe, dewelcke, naer dat hemlieden tvoorscrevene contract ende voorwaerde ghemaect by ende tusschen Jan van Dorpe ter eender zyde, ende de voorseyde heeren canuenicken, inde name vander voorseyde kerke ter andere, omme tmaken ende leveren vander voorseyde reese van lettoene,
van woorde te woorde al ghelesen hadde ghesyn,
ende zylieden de belofte ende verband byden voorseyden Jan daeromme ghedaen, wel verstaen hadden, by rypen rade, ende zonder eenich bedwanc ter bede ende instancie vanden zelven Jan van Dorpe,
zijn borghe ghebleven tzamen, ende hebben hemlieden ende elken van hemlieden zonderlinghe, ende een voor al, ghestelt, ende by desen stellen als principale.
Belovende dat tzelve weerck ofte reese wel ende deuchdelic ghemaect ende ghelevert zal zyn van goede stoffe, oec also verre ende vele alst den voorseyden Jan ende zynen weercke angaet, inder manieren voorscreven, zonder eenighe faulte of ghebreck, up peyne van dat zelve te betalene ende doen vuldoene, ofte by faulte van dien up te legghene, zonder eenich delay alsulcke penninghen, als hij daer vooren ontfaen zouden hebben.
Obligierende ende verbindende daer toe huerlieder persoonen ende goeden, ende van elcken van hemlieden, zonderlinghe oec van huerlieder naercommers, oirs ende ael(dinghers), meuble ende inmeuble, present ende toetecommene.
Mids renunciatie van allen exceptien, privilegien, gratien, rechten ende [-], daer toe van noode, ende breeder up, dats noodt ware te extenderene.
Dit was ghedaen ende verkendt inde stede van Brugghe, ten huuse vanden voorseyden Michiel Wenare, staende niet verre van sinte Kathelyne poorte, int jaer, maend, ende dach voorscreven, ter presentie van Eerbare ende discrete mannen Anthuenis Temmerman, Martin Carre, Martin Gabriel ende Morissis Loyset, alle poorters vander voorseyde stede, als oorconders dar over gheroupen ende ghebeden.
2. Akkoord nopens het gieten van twee klokken, 1616, 5 sept.
ABB, Fonds St.-Donaas, A 123
Deze letteren van notarie opgesteld vóór N. Audeians, notaris publycq, werden gepasseerd op 31 aug. 1616 tussen J.B. Crocquet, canuenync ende fabryckmeester vande cathedrale kerke van St.-Donaas en Jacques ende Sanders du Bloy, metgaders Jan Grongna(e)rt, clocghieters van huerlieder styl. Het instrument in forma, hierna dateert 5 sept. 1516 (fol. 1v).
| 1. | Ende eerst nopende zeker clocke, wesende een my upde groote clocke vande voornoomde [cathedrale] kerke, weghende ontrent twee duust ponden, meer ofte min, onbegrepen dat de zelve tweede comparanten ghehouden zullen wesen de zelve te ghieten ten advenante van vyfnentwintich grooten, voor elc pondt Brughs ghewichte, ghelevert ter stede weechuuse, oncost den zelven heere Croquet, boven de somme van twee ponden grooten ande annemers huusvrauwen ghereet. |
| 2. | In minderynghe van welcken voornoomden prys, de zelve tweede oomparanten zullen moeten overnemen zeker clocspyse, naer advenante van elf stuvers vanden ponde, ghelyck Brughs ghewichte. |
| 3. | Wesende voorts ondersproken dat de zelve clocke moet ghegoten worden beter ofe ten minsten alsoo goet als is in tmonster, rustende onder den voornoomden heere Crocquet. |
| 4. | Ende zo naermaels bevonden wierde dat de zelve clocke slechter van stoffe viele dande voorseyde monster, zullen de tweede comparanten ghestaen (fol. 2) midts daervooren ontfanghende de weerde vande materie; allessins ten zegghen van mannen met eeren, van beeden zyden te kiesen, hemlieden dies verstaende. |
| 5. | Zal voorts de bovenscreven betalinghe gheschieden in drie payementen, te weten een derde ghereet, int beghinsel vanden wercke; een ander derde inde eerste weke vanden vasten; ende het laetste derde een jaer naer de leverynghe vande voornoomde clocke. |
| 6. | Synde voorts de zelve comparanten metten voornoomden heere Croquet veraccordeert alsvooren nopende het ghieten van eene andere clocke, wesende een Re, up de zelve groote clocke, weghende drie duust ponden, ofte daerontrent Te weten dat de zelve comparanten daertoe moeten overnemen eene clocke, hanghende jeghenwoordelic binnen de torre vande voornoomde kerke, weghende tusschen de achte ende neghenentwintich hondert ponden. Ende dat zy daervooren moeten leveren ghelycke stoffe ende ghewichte, volghende (fol. 2v) den voorseyden monster, rustende onder den voorseyden heere Crocquet. Voor het ghieten van welcke clocke, metgaders het leveren ter stede weechuuse, zy zullen hebben de somme van achtentwintich ponden grooten, metgaders twee ponden grooten van haerlieder huusvrauwen, te betalen de zelve XXVIII gr een jaer naer het hanghen vande voorseyde clocke, ende nopende tghene totte volle voorseyde drie duust ponden noch zal resteren; zullen daervoren ontfaen thadvenante van vijfnentwintich grooten, van elc pondt Brughs ghewichte, te betalen binnen drie payementen alsvooren. |
| 7. | Synde voorts de zelve tweede comparanten ghehouden de bovenscreven doeken goet te houden, den tydt van een jaer, van soon ende resonantie, ende so verre die vanden zelven jaere borsten, wierden gheschroughen, ofte ander ongheluck creghen int behoorlyck luyden, zullen alsdan ooc ghehouden wesen de zelve themliedenwaerts weder te trecken, ende twee andere, accorderende mette voornoemde (fol. 3) groote clocke alsvooren, te ghieten, al oncost den voorseyden haere eerste comparant. |
Aldus ghedaen ende ghepasseert inde teghenwoordicheyt van Jan Tristam ende Pieter Lams, als oorconders daerover gheropen ende ghebeden, desen vijfsten dach van Septembre XVIc zesthiene, hebbende de comparanten de minute van desen, onder my notaris rustende, tot meerder vasticheyt ondertekkendt.
- voetnoot*
- Vergelijk aan de inscripties JAQUES DU BLON, op balusters 1628, 1629 in L. Devlieger, Kunstpatrimonium van W.-Vlaanderen VIII (1979), afb. 84, 104 en blz. 68, 72, 79.