Biekorf. Jaargang 78

[p. 321]

Patriottische liederen van Jan de Busschere
Roeselare 1790

De marktzanger Jan de Busschere uit Roeselare liet zich in 1790 inspireren door de Brabantse Omwenteling⁽¹⁾. Drie van zijn patriottische propagandaliederen zijn opgenomen in het verzamelwerk van Grietens en De Goeyse⁽²⁾. Van drie andere, bewaard in de collectie vliegende bladen van de Universitietsbibliotheek te Gent onder nr. BL 5763, volgt hier de tekst.

Het lied Ik drink den nieuwen most, op welks melodie tekst nr. 1 (Bly-eyndig...) werd gezongen, was een ouder produkt van dezelfde De Busschere⁽³⁾; lied. nr. 3 (Faam-Trompet...) bezingt Pierre Malou-Riga, opstandelingenleider in het departement West-Vlaanderen (met Ieper als hoofdstad) waartoe het Roeselare van De Busschere toen behoorde⁽⁴⁾. Eigenaardig is in dit derde lied de dooreenhaspeling der schrijfwijzen aa en ae; verspreid over de drie teksten vindt men ook s en z door mekaar gebruikt.

J. Huyghebaert

(1) Zie M. de Bruyne, De Roeselaarse liedjeszanger Jan Debusschere. 1750-1827, Ons Heem, 1973, p. 47-51.

(2) J. Grietens en E. de Goeyse, Het volkslied onder de Brabantse Omwenteling van 1789, Leuven, 1940, p. 251-263.

(3) Vermeld (1785) in: M. de Bruyne, o.c., p. 49.

(4) Over Malou-Riga, zie A. Viaene, De familie Malou, Ieper, Biekorf 1954, p. 145-146; 1955, p. 65-71 (Het Regiment van Westvlaenderen).

I Bly-eyndig histori-liedeken

Op de zegenpraelende liefde van eenen vaderlandschen cadet en zyne alderliefste isabelle.

Stemme: Ik drink den nieuwen most.

Als den Neerlandschen Leuw,
Men briesschende geschreeuw,
Den Arend in zyn vreede klauwen had,
Heeft jong en oud de wapens aengevat;
En met het groef Kanon,
Eerst Tournhout en dan Sighem overwon,
Gend, Brussel, Antwerpen en Namen.
Van daer trok men, vol zorg,
Naer de Stad Luxembourg.

Daer swierde 's Benders zaet,
Vreed, nydig, boos en kwaed,
En swoer en dreygde ons lief Vaderland,
Te verwoesten en te schieten in brand;

[p. 322]

 

Maer ons kloek neerlands Volk,

 

Maer en verjaegd hun met het sweird en dolk,

 

giet kanons, bomben en Mortieren,

 

Zoo als men uyt den mond,

 

Van een Cadet verstont.

 

 

 

Hy van het Leger was

 

gekomen, met een Pas,

 

En zeyde, in dien tyd, een tweeden vaert wel,

 

Aen syn lief, de schoone Isabel;

 

Hy zeyd: ach zoete kind,

 

Gy zyt van my tot in de ziel bemint,

 

Maer 'k moet eerst 't Land helpen vry vegten

 

Eer wy treên in de trouw,

 

Vaer wel ô schoon jonkvrouw.

 

 

 

Sy sprak: Minnaer! als 't moet,

 

Gaet, waegd uw lyf en bloed,

 

Gaet, gaet met yver, vlyt ende zorg,

 

Vegt, vegt moedig voor de Stad Luxembourg

 

Ag! mogt ik met u gaen,

 

Om den Lands vyand te helpen verslaen,

 

Hoe zoud ik aen uw zyde vegten!

 

In zuyver liefde brand,

 

Voor u en 't Vaderland.

 

 

 

Neen, zeyd hy, maegd van eer,

 

Ik bemin u te zeer,

 

Om te zien storten uw teer maegde bloed,

 

Door het Benders en vreed Houzars gebroed,

 

Ey, Lief! staekt uw geween!

 

God zal ons naer den stryd te zaem vereen,

 

Ik moet naer Luxembourg marcheren,

 

Adieu! liev' Isabell',

 

Adieu! nog eens vaer wel.

 

 

 

Dus is hy voord gegaen,

 

Dees maegd bleef in getraen,

 

Zy dugte en zugte en schreyde dag en nagt

 

Om haer minnaer door zuyver liefde kragt,

 

Naer veel zugt en getraen,

 

Is zy vol moed naer het leger gegaen,

 

Om naest haeren minnaer te stryden;

 

Maer laes! zy kwam in nood,

 

En gevaer van haere dood.

 

 

 

Zy doolde verre en naer,

 

Vol vrees anxt en misbaer,

 

Tot zy kwam in d'Ardeensche bosschen, daer

 

Sy raekte in het uytterste doods gevaer,

 

Door eene kwaede bend,

 

Vyf soldaeten van 't Benders Regiment,

 

Hebben dees maget vast gegrepen,

[p. 323]

 

En vraegden haer met een,

 

Wat zy daer deed alleen.

 

 

 

Sy heeft tot hun gezeyd,

 

Met 't hert vol benoutheyd,

 

Myn heeren ik zoek en gaen dolen, tot

 

Ik vinde myn herts lief en Patriot,

 

Nauw hadden zy dat g'hoort,

 

Sy sleepten en sleurden haer voord en voord

 

En zeyden: hoer gy moet hier sterven,

 

Naer dat wy zyn voldaen,

 

Zy riep Heer Jesus aen.

 

 

 

Zy sleurden haer, ô schroom!

 

Tot onder eenen boom,

 

Daer sy haer meynden te onteeren maer

 

By geval kwam haeren lieven minnaer,

 

Met nog twee Patriots.

 

Dees maegd beveelde haer in d'handen Gods

 

Maer ons volk riepen: duydsche barbaeren,

 

Houd op, 't is meer als tyd,

 

Komt tegen ons ten stryd;

 

 

 

Dees vaderlandsche maegd,

 

Zal door ons zyn beschraegd;

 

Zy schooten terstond dry Bendersche dood,

 

Dan trokken zy straks hunne sabels bloot,

 

En vogten bloed voor bloed,

 

Tegen het Benders roofzugtig gebroed,

 

Tot dat zy waeren alle vyve,

 

Hun hert en nier doorboord,

 

En in hun bloed versmoord.

 

 

 

Dees Maeget riep o Godt!

 

Wat een gelukkig lot,

 

Dat ik hier worde van de dood bevryd!

 

Haer minnaer riep: ag Isabel 't zyt gy 't?

 

Zy antworde: ô ja,

 

myn liefsten vriend myn hert myn troost myn ga

 

Zy heeft om den hals gevlogen,

 

En tot haer hertens rust

 

Hem menigmael gekust

 

 

 

Haer minnaer den Cadé,

 

Kust haer weerom in vrê;

 

Maer als hy zag een vloed van liefde tranen

 

Op haer schoon en bloozende wangen staen,

 

Hy zeyd: ag liefste zoet!

 

Troost u en staekt uw bitter traenen vloed

 

Ziet hoe ik met myn twee Confraters,

 

Vyf Bendersche heb gedood,

 

Treurt niet hier is geen nood.

 

 

[p. 324]

 

De maer liep voord en voord,

 

Tot dat het wierd gehoord,

 

Van Kapiteyn, Major en Comandant,

 

Dat zy veel Bendersche hadden overmant,

 

Ook van den Generael,

 

D'Heer Schonfelde vol moed en zegenprael,

 

Die hun liet t'zaem in eeren trouwen,

 

Door zuyver liefde brand,

 

En maekte hem Lieutenant.

 

 

 

Dees vaderlandsche Heldin,

 

Ziet als de waere min,

 

Of zuyver liefde word gevoed in deugd

 

Hoe Godt naer droefheyd jond gewenste vreugd

 

Dat blykt aen dit lief paer

 

Die naer veel schrik anxt pyn en doods gevaer

 

Tezaemen leven ende sterven

 

In d'echte houwelyks band

 

Ten dienst aen 't vaderland.

II Gezang tot lof der volontairen

Op de Marche van de Patriotten.

Geen vyand kan ons meer deiren;
Want de liefde en d'eendragt die maekt magt,
Onze dapper Volontairen,
Zyn nu vrymoedig op de wagt dag en nagt,
De boere lieden,
Leen aen de Borgers de hand,
Om den vyand te bespieden,
En te doen allen onderstand aen ons land.

Men hoort hun de Sabels wetten,
Om met geweir of snaphaen op te gaen,
En den vyand te verpletten:
Ons lands onrust zal haest vergaen, 't word gedaen
Een Land is magtig,
Als het volk neemt 't sweird in d'hand,
En blyft tot de dood eendragtig,
De vyand moet terstont van kant tot zyn schand.

Schroomt nu booze land-verraeren!
Want den vlaenderschen eendragt groeit en erbloeit,
Gy zult, met uw moord gebaren,
Haest worden uyt ons land geroeit en verfoeit.
Mans, kinders, vrouwen,
Al wie 't geweir draegen kan,
Waekt en doet den Eed van trouwe,
Om u straks uyt het land te ban, vlugt tyran!

Kloek aen wakker Volontairen!
Weest op uwen getrouwen eed rap en g'reed,

[p. 325]

 

Om de verraers af te weiren,

 

Die hier nog swieren, tot ons leed wyd en breed.

 

Ik hoor elk juygen,

 

Soo borgers als boere lien,

 

Al wat verraer is moet buygen,

 

En met hun gemasscherde spien 't land ontvlien.

III Faam-trompet,

Uytschetterende den welverdienden lof van den grootgeagten, spraek-lievenden en / herts-verrukkenden Iveraer des Vaderlands d'Heer malou-riga, &c. Com- / missaris der Vrywillige van West-Vlaender &c. ten jaere / aLs MaLoU-rIga rUstbaere eenzInnIgheIt In West-VLaenDer kWeeCkte.

Men zou geen waere telg zyn der West-Vlaenderlingen,

Als men verduyken zou den lov' die recht betaamt

Aen d'Heer malou-riga; het is ons pligt te zingen,

Dat men hem steunpilaer van ons West-Vlaender naamt.

Regsom myn Caliop! vliegt met de vlugge faame,

Doet aen Oostvlaenderling en Brabander verstaen,

Hoe m'in West-Vlaenderland d'Heer malou-rigas naame

Tans kranst met letter-loov voor syn lands-nutte daan.

aL bLY-op West-VLaenDerLIngen!

VerheUgD U DUs In Lof-zang zIngen.

Op de Stemme: Chere Nina.

O Vreugd voor het Ipers geslagt,
En voor alle West-Vlaenderlingen,
Te zien malou-riga dag en nagt,
In Lands-nuttige Oeffeningen,
Hy brengt door reden en minzaemheden,
Ons Land, ons land
In achtbaerheyd, door zyn verstand,
Hy goed en bloed daer voor verpand.

D'Heer malou-riga den tweedragt kneld,
Door zorg en vaderlandsche driften,
Syn Lands en Borger-Lievde is gemeld
In syn verstandige schriften;^(a)
Roem, roem syn werken! voor Staet en Kerke!
Hy plant, hy plant
De eendragt in West-Vlaenderland,
Zoo vast als in 't roemzaem Braband.

Syn Gaavryke en grondhertige tael,
Wind d'herten van 't west tot in 't oosten,
Hy tragt door een menschlievend onthael,
Al wie verdrukt is, te troosten;
Men hoort syn troepen en borgers roepen:

(a) In zyne Redenvoeringe den 4 July.

[p. 326]

 

Leev lang, leev lang!

 

Heer malou-r. &c.! leev lang hoog in rang

 

Wy zyn geirn in uw bedwang.

 

 

 

Leev lang Vaderlandschen iveraer!

 

In acht met ons West-Vlaenderlandsche Staeten,

 

Zorgt voor ons kerk, Staet en lands welvaer,

 

Wy zullen u noyt verlaeten;

 

Maer staen als leeuwen,

 

Tot men hoord schreeuwen

 

Viva viva!

 

Triumph, triumphe aan Belgica,

 

Door zorg van d'Heer malou-riga.

 

 

 

Den Eed van trouw is door (hem) verpand,

 

Van duist en duyzend Volontairen,

 

Om als het wezen moet, den vyand

 

Van (hem) en 't land af te weiren

 

En te bedwingen...... de Westerlingen,

 

Kloek staan, kloek staan;

 

Eer zal de dood hun 't hert afslaen...

 

Als godt en malou-r. &c. af te gaen.

 

 

 

LanDs LUstIgen MaLoU-rIga! UW LoV' bLYVe aengroeIen.

 

 

 

Had onzen nagebeur... waer vliegen myn gedachten!

 

Het is malou-riga dat men tans groot moet achten,

 

'T is hy die goed en bloed en dierbaer leven waagd,

 

Op dat ons vryheyd word door eendragt onderschraegd.

Joannes de Busschere Zanger en Componist.

Aantekeningen bij I. Histori-Liedeken.

bender: Veldmaarschalk baron von Bender; stond aan het hoofd van de Oostenrijkse troepen (o.m. Huzaren die na de nederlaag der Patriotten uit Wenen naar Luxemburg werden gezonden om het land opnieuw te bezetten) Scheldend klinken: Bendersche [soldaten], 's Benders zaet, - gebroed.

schonfelde: de Pruisische generaal Schoenfeldt, door Van der Noot via Luik in dienst van de Belgische Republiek opgenomen.