Biekorf. Jaargang 78

[p. 302]

Testament van een kwezel
Meulebeke 1792

In bijlage volgt de originele laatste wilsbeschikking van Maria Theresia van Landeghem uit Meulebeke. Het stuk wordt bewaard bij familieleden tussen andere officiële akten en oude papieren betreffende deze familie.

Uit de andere stukken kunnen wij iets vernemen over deze ongehuwde Maria Theresia van Landeghem. Zij was de dochter van Pieter en Maria Catherine van Brabant, welgestelde landbouwers in Meulebeke. Zij had minstens twee broers, waarmee zij een ‘uytgrootinghe’ aanging in 1790. Zij waren samen eigenaars van een middelgrote hoeve in Meulebeke en hadden elders nog eigendommen, o.m. in Pittem. De testatrice had een meid, maar was ongeletterd. Haar broers konden lezen en schrijven.

Het testament spreekt niet van haar goederen. Deze vervielen aan ‘haere apparente hoirs ende erfgenaemen’. Alleen wordt erin voorzien wat er moet gebeuren met haar linnen en beddegoed en hoe haar lijkdienst en begraving dienen te verlopen.

De onderpastoor is opsteller van het testament; het is dezelfde hand die het testament schreef en de handtekening onderaan (van Geyte) plaatste. Tevens was hij testamentuitvoerder. De andere onderpastoor en de koster van Meulebeke waren getuige.

Alhoewel het nergens uitdrukkelijk wordt vermeld, staan we hier voor een autentiek testament van een derdeordelinge, een zogenaamde kwezel of dibbe, zoals er in die tijd in onze streken wel meer waren.

Denkelijk zijn dergelijke stukken, niet opgesteld voor een notaris, tamelijk zeldzaam. Zij raken immers niet aan de gelden, goederen en andere bezittingen van de erflaatster en kwamen, eenmaal het overlijden voorviel, waarschijnlijk niet eens te berde bij de schepenbank of de notaris die de erfenis likwideerde.

Het voorliggend testament draagt ook geen enkele clausule van registratie, zodat dit testament dus voorzeker nergens officieel ‘de klaren’ heeft gezien.

Aangezien anderzijds dit papier nu nog bewaard is tussen de familiepapieren der van Landeghems, en men er dus blijkbaar belang aan heeft gehecht, mogen wij wel denken dat het te gepasten tijde werd uitgevoerd zoals het moest.

L. Van Acker

[p. 303]

Bijlage Testament van Maria Theresia van Landeghem

Alzoo datter niet zekerder en is als de dood ende niet onzekerder als de ure des zelfs, zoo is dat Marie Theresia van Landeghem filia Petri niet willende uyt deze wereld scheyden zonder te sorgen voor haere ziele met volle verstand en gebruijk van sinnen heeft vastgesteld het gonne navolgende, willende ende begeerende dat het zelve als haeren uyttersten wille naer haere dood zal worden volbragt van haere apparente hoirs ende erfgenaemen.
Alvooren beveeld zy haere ziele aen God almagtig ter voorspraek van de alderheyligste maegd ende Moeder Gods Maria en alle Gods lieve heylige, ende haer lichaem aen de geweijde aerde, willende en begeerende dat korts naer haer overleyden in de Parochiale kerke van Meulebeke zal gecelebreert worden den ordinairen grooten dienst met uytdeelinge van seven vaeten rogghe geconverteert in brood voor den armen van Meulebeke.
Item wilt en begeert zij dat korts naer haer overleyden in de gemelde Parochiale kerke zullen gecelebreert worden drij gezongen Missen met t'elkens eenen sack brood voor de armen, item vijfentwintig gelesen Missen te celebreren in eene kerke daer het de hoirs zal believen.
Item wilt en begeert zij dat tot belooninge van de goede en getrouwe diensten, indien nogtans zij haer blijft bystaen tot haeren sterfdag, aen Barbara Theresia Verfaillie zullen gegeven worden thien van haere mutsen, ses hemdens, eene schorte, eenen jack en eenen rock bij haer naer haer beliefte te verkiesen ongehindert haere dagure ofte dagloon.
Eyndelinge wilt en begeert zij dat al haere kleederen in den laesten artickel niet gementioneert, lijnwaeten en bedderijen met de toebehoorten zullen verkogt worden ten profyte van den armen dezer prochie, uijtgenomen dat haere cooven⁽¹⁾, beste bedde en beste sairge zullen moeten gelaeten worden aen haere erfgenaemen.
Deze bovenstaende artickelen gesloten wilt ende begeert de testatrice dat de zelve hun effect zullen sorteren het zij bij form van testament, codicillie ofte andersints, ende verklaerende niet te min voor executeur van haer testament aen te stellen den Eerweerden heer M. Van Geyte onderpastor dezer Parochie hem oodmoedelyk biddende van dien last te willen aenveerden. Aldus gedaen ende gepasseert binnen de Prochie van Meulebeke den 16 februari 1700 tweeentnegentig ter presentie van de onderschrevene getuijgen hier toe geroepen ende gebeden. De testatrice gevraegd zynde of zy konde schrijven, heeft geantwoord van neen: bij welkers gebrek naer prealable lecture zij in teeken der waerheyd haer testament heeft onderteeckent met haer ordinaire merckteeken bij form van een cruijs.
dit is het merckteeken     +     van Maria
Theresia van Landeghem.
L. de Smet vicepr.          présent J. Labens, Coster.
quod attestor M. van Geyte vicepr.
- Hs. in particulier bezit te Ardooie.

(1) N.B. Cooven: mantels met kap (mnl. cogele).