Biekorf. Jaargang 77

[p. 203]

De Franse schooltjes van de familie De Rynck
Lichtervelde en Amsterdam
1653-1704

In 1668 werden Veurneambacht en de Roede van Menen aan Frankrijk afgestaan; in 1678, bij de vrede van Nijmegen, werd de kasselrij leper, samen met de stad Roeselare, ingelijfd bij Frankrijk. Deze toestand zou zo onveranderd blijven tot 1713. De Franse legers van Louis XIV hadden jaren voordien reeds onze streken doorkruist.

Het machtsvertoon van de Fransen en het aanzien der Franse cultuur stegen tot voorheen nimmer gekende toppunten. Ook bij ons was Frans troef en waren Franse manieren en complimenten synoniem van beschaving en verfijning.

In hun nieuw veroverd gebied duwden de Franse intendanten een aktieve en drukkende verfransingspolitiek door. Voor lokale bestuurders werd de kennis van het Frans zelfs noodzaak.

Omdat de pogingen tot verfransing bij ons in 1713 eindigden, vergeten wij te vlug welk lot ons anders beschoren zou zijn. Was 1713 niet gekomen, dan waren wij nu Frans -Vlamingen en zouden wij als Franse staatsburgers de jaren 1668-78 als ‘retour à la France’ höbben begroet en toekomend jaar in 1978 het derde eeuwfeest bij Frankrijk hebben gevierd...

In onze streek werd rond 1678 en ook al ervoor een aanvang genomen met het opzettelijk onderwijs van de Franse taal. Wij weten weinig af van de fransdolheid en de collaboratie avant-la-lettre die ons onderwijs, de hogere administratie en gerechtelijke kringen toen hebben aangetast.

In 1680 bood een Franse schoolmeester te Veurne zijn diensten aan om Frans onderricht te geven⁽¹⁾. In 1678 werd te Roeselare het klooster der grauwzusters gesticht, vooral om de Franse taal te onderwijzen. Louis XIV, koning van Frankrijk, had de zusters toelating verleend tot het stichten van een klooster in een oorkonde gegeven te Saint -Germain-en-Laye, waarin uitdrukkelijk op dit aspect der vestiging te Roeselare wordt gewezen.

De grauwzusters die te Roeselare stichtten, kwamen uit

(1) D. Dalle, Taalverschuivingen in W.-VI. in de zeventiende en de achttiende eeuw, in Handelingen Emulatie, 1961, 82.

[p. 204]

het klooster van Izegem, dat in die jaren een meerderheid van franssprekende zusters telde. Te Izegem onderwezen deze zusters eveneens de Franse taal⁽²⁾.

In de dorpen echter was een franstalig onderwijs zo goed als onbestaande. Het was al heel wat als er onderwijs werd gegeven.

De Franse school van meester de Rynck te Lichtervelde, waarover wij het zullen hebben, moet dus gesitueerd worden in deze tijdsatmosfeer, toen het Frans in de mode werd en er bij ons van bovenuit een bewuste verfransing werd gelanceerd.

(2) R. Bekaert, Het klooster der Grauwe zusters van Izegem van rond 1486 tot 1796 (ten Mandere 1968) 21-24. De Izegemse zusters stonden o.m. in relatie met het klooster van Armentières (C. Déhaisnes, Viile d'Armentières, Inventaire anal. des archives antérieures à 1790, Lille 1870, CC47, GG73) en met dit van Komen (L. Gruart, Les soeurs grises de Comines, Bull. Com. Fl. de France 1951, 59-90). De tekst van de koninklijke vergunning bij Fr. De Potter, Schets eener gesch. der stad Rousselare 1875, 233-234. De stadsmagistraat had in 1677 uitdrukkelijk onderwijs in de Franse taal vooropgesteld bij de vestiging der grauw zusters: J. Cocle, 300 Jaar grauwzusters Franciscanessen (1977), 10.

Geldolfus de Rynck, zijn familie en zijn gezin

Meester Geldolfus de Rynck behoorde tot een familie die in de streek reeds vroeg gevestigd was, o.m. te Pittem en te Ardooie. Te Ardooie staat Pieter de Rynck, de vader van Geldolfus, bekend als pointer en een zekere Guillaume de Rynok, schepen van Ayshove in Ardooie, was waarschijnlijk zijn broer. De familie was vrijlaat der heerlijkheid van Ayshove in Ardooie en zou dit generaties naeen blijven, zodat alle stukken betreffende deze familie voorkomen in het archief van Ardooie.

De namen der families waarmede de Rynck's huwelijken aangingen, zijn de namen van wijdvertakte en voornamere boerengeslachten uit die jaren (Verhelle, Vanden Bussche, de Busschere, de Clerck, Vanneste, de Meulenaere). Een neef van meester Geldolfus, Adriaan de Rynck, was molenaar op de Bergmolen te Ardooie en werd de stamvader van een molenaarsfamilie die heel Vlaanderen door verspreid geraakte (Koolskamp, Wingene, Emelgem, Tielt, Koekelare, Kortemark, Beveren, Egem, Deerlijk).

Geldolfus de Rynck was geboren te Ardooie in 1616. Zijn vader heette Pieter en zijn moeder was een zekere Adriana, waarvan de familienaam niet wordt vermeld. Pieter stierf

[p. 205]

in 1662 en werd begraven ‘cum summo officio’. Geldolfus de Rynck moet dus gesitueerd worden in de betere boerenstand, die openbare ambten waarnam en in feite de burgerij vormde. In zijn familie was hij een figuur met gezag; meer dan eens treedt hij op als peter en we vonden hem enkele malen als voogd over minderjarige kinderen (1670, 1676).

Geldolfus de Rynck trouwde in 1652 te Ardooie met Anna Belaen. Daar Geldolfus betrekkelijk laat huwde en in staat was Franse schoolmeester te worden, kan de vraag worden gesteld of hij soms geen studies had gedaan of een tijdlang binnenging in een klooster (jezuïeten?).

Om de figuur en het milieu van meester Geldolfus te verstaan, moeten wij eveneens een woordje zeggen over de familie Belaen.
De naam Belaen komt niet veelvuldig voor in die tijd, maar waar hij opduikt, betreft het steeds een vooraanstaande dorpsfamilie. In Koolskamp woonde een andere Anna Belaen († 1674) getrouwd met Francis de Mûelenaere, schepen van Koolskamp. Haar vader Gillis Belaen was eigenaar van de Stratemolen te Ardooie (1625). Te Pittem was er een Jan Belaen pointer in 1644⁽³⁾. De vader van onze Anna Belaen was Jacques Belaen; gehuwd met Anna Lust fa. Willem, maar vroegtijdig overleden. Ook de Lusten waren notabelen en intellectuelen. Een Willem Lust was in de jaren 1570 schoolmeester te Ardooie en in de jaren 1600 komen Lusten voor te Ardooie, Pittem en Rumbeke, die intellectuele beroepen uitoefenden (notaris, griffier).
Anna Lust, weduwe van Jacques Belaen, hertrouwde met Jooris Ghyselinck, burgemeester van Ardooie. De broer en de zuster van Anna Belaen waren eveneens vooraanstaande burgers. Haar broer Laureins († 1693) had een zoon Jan die wij later nog zullen ontmoeten als broeder jezuïet. Haar zuster Martina Belaen († 1664) was gehuwd met meester Jan de Vos fs. Jan, chirurgijn te Ardooie.

Na zijn huwelijk bleef Geldolfus de Rynck nog een tijdje te Ardooie wonen waar hem in 1653 een zoon Pieter werd geboren. Zijn twee andere zonen Jooris en Pieter Quintinus zijn reeds geboren in Lichtervelde waar hij zich had gevestigd als schoolmeester. Zijn aankomst in Lichtervelde dateert dus van kort na 1653.

(3) V. Arickx, Geschiedenis van Pittem (1951).

De school van meester Geldolfus te Lichtervelde

De school van Geldolfus de Rynck werd gehouden in een schoon huis te Lichtervelde ‘inden noortwesthoucke metten voorhoofde op de mart’, dat Geldolfus en zijn vrouw binnen hun huwelijk hadden gekocht.

[p. 206]

Geldolfus de Rynck hield daar ‘fransche schoole’. Op 8 juni 1675 stierf Anna Belaen en werd er voor schepenen van Ayshove in Ardooie een goederenstaat opgesteld ten sterfhuize. Er waren twee kinderen: Jooris, die bij de jezuïeten was ingetreden, en Pieter Quintinus. Onder de baten van het sterfhuis staan de namen opgegeven van meer dan 10 personen die nog school- of kostgeld schuldig waren op de dag van het afsterven van Anna Belaen (zie bijlage). De meubels in het sterfhuis, die wegens de oorlogstijden gevlucht waren binnen Brugge, werden geschat op 29 pond, en Geldolfus de Rynck had twee gemeten ‘coorne’ staan op een partij land.

Mre Geldolfus is hertrouwd met Anna Vanneste, die merkelijk jonger was dan hij. Het contract antinuptiaal werd verleden voor Rochus Berlamont, griffier van Ardooie en openbaar notaris te Lichtervelde. Uit dit huwelijk zijn geen kinderen meer geboren.

Op 15 november 1684 stierf meester Geldolfus en weer werd een goederenstaat opgesteld voor Ayshove. In deze staat, afgesloten in 1685, wordt geen melding meer gemaakt van de zoon Jooris, die enkele maanden voor zijn vader overleden was. Pieter Quintinus schoot dus alleen over. Nu worden 10 schuldenaars opgesomd van school- en tafelkosten van de Franse school (zie bijlage).

De verschuldigde sommen in beide staten leren ons niet veel op zichzelf. Aangezien alle bedragen nogal verschillend zijn van mekaar, zou men denken dat er geen klassikaal onderricht werd gegeven. Trouwens in een schooltje met weinig leerlingen is individueel onderricht de aangewezen methode.

Het was zeker maar een klein schooltje van ten hoogste rond de 20 leerlingen, waarvan enkelen ten huize van de meester inwoonden, blijkens de betaalde bedragen aan tafelkosten. Wellicht was er geen personeel en was meester Geldolfus de enige leermeester.

Over de leeftijd van de studenten zijn we niet te best ingelicht. De zoon van Hendrik de Pruyssenaere bvb. was geboren in 1663 en bijgevolg 12 jaar in 1675. De zoon van Carel dela Rue daarentegen zou zelfs, indien de schuld uit de rekening van het sterfhuis slaat op deze zoon, niet minder dan 19 jaar zijn geweest. In dit gezin, waarvan wij de stamboom kennen, was er maar één zoon die in de school van meester de Rynck kan gezeten hebben, nl. Jan Baptist,

[p. 207]

geboren in 1665 en overleden in 1695. Het onderwijs van meester Geldolfius mag dus worden aangezien als voortgezet onderwijs, aan kinderen die al de eerste begrippen van lezen en schrijven onder de knie hadden.

Weten wij niets over het programma, tenzij dat het een ‘fransche schoole’ was, toch konden wij enigszins achterhalen uit welk sociaal milieu en uit welke streken van Vlaanderen de studenten afkomstig waren. Er zaten een aantal Bruggelingen bij, ook de zoon van me vrouwe van Diksmuide, een Gentenaar, enz. De meerderheid kwam evenwel uit de omliggende gemeenten, ja mogelijks van Lichtervelde zelf.

Er zaten edellieden bij, die blijkbaar voorbestemd waren voor de administratie of misschien alleen maar de taal wilden leren. Dorpsgriffiers en advokaten waren goed vertegenwoordigd. Ook enkele handelaars. Sommigen konden we niet thuiswijzen.

In alle geval recruteerde meester de Rynck zijn studenten uit de betere standen en over een tamelijk groot gebied, zodat wij mogen zeggen dat zijn instelling ver bekend was en het vetrouwen genoot van de vooraanstaanden.

De school van meester Geldolfus, die te Lichtervelde kan begonnen zijn rond 1653, duurde tot zijn dood in 1684, dit is een periode van 30 jaar. In zoverre wij weten werd zij na zijn overlijden niet voortgezet.

Pieter Quintinus de Rynck en zijn gezin

Toen zijn vader in 1684 overleed was Pieter Quintinus de Rynck een wees van rond de 14 jaar. Enkele fragmenten van een rekening die zijn voogden over het beheer van zijn goederen aflegden, tonen duidelijk aan welke opvoeding hij genoot.

Aanvankelijk werd Pieter Quintinus opgevoed door heer ende meester Joannes Verslype, pastoor van Lichtervelde, die zich zijn lot nauw schijnt te hebben aangetrokken. De pastoor wordt zelfs vergoed wegens tafelkosten en inwoon, zeker voor het jaar 1686.

Pieter Quintinus de Rynck was student bij de Jezuïeten te Kortrijk, waar hij in de kost lag bij private personen in stad (1687, 1689). In 1689 was hij in het vijfde en laatste jaar van de humaniora. Door toedoen van pastoor Verslype geraakte Pieter Quintinus de Rynck aan een studiebeurs ten laste van het Groot Seminarie van Brugge van 10 p. gr.

[p. 208]

's jaaxs om hem te helpen in zijn studie in de filosofie die hij zou aanvangen te Leuven met Pasen 1689.

Op 3 april 1689 stond de wet van Ayshove in Ardooie, waarvan Pieters Quintinus hoofdens zijn vader vrijlaat was toe dat de voogden zich borg stelden voor deze som, daar alles moest terugbetaald worden indien hij niet eindigde als priester in het bisdom Brugge⁽⁴⁾.

Op 16 september 1695 was Pieter Quintinus waarschijnlijk nog in de geestelijke staat. In een akte voor Ayshove op die datum, waar hij een rente verkoopt met een kapitaal van 48 p. gr., verschijnt hij nog als ‘heer ende meester’.

In 1696 vinden wij Pieter Quintinus de Rynck als kleermaker in Amsterdam. Hij was dan 26 jaar oud en woonde in de Kerkstraat. Op 28 juli 1696 deed hij er ondertrouw met Maria Step, 32 jaar oud, weduwe met een postuum kind van Jacob van Hardeveldt, een timmerman. Eén der huwelijksgetuigen was Hendrik van Dommelen, die aangegeven staat als ‘neef’ van Pieter Quintinus. Het is onbekend wie dit was of hoe hij in familierelatie stond tot Pieter Quintinus in Amsterdam.

Pieter Quintinus de Rynck vestigde zich definitief in Amsterdam, want op 22 september 1696 werd hij poorter van de stad. Hier staat hij reeds opgegeven als schoolmeester.

De Rynck was inderdaad schoolmeester in Amsterdam en zoals zijn vader in Lichtervelde hield hij er een Frans schooltje, waar hij les gaf in ‘de schryff en cyffer konste, mits gaeders in de france taele’.

Intussen werden van hem enkele kinderen gedoopt. De eerste drie: Henricus (1697, peter Hendriok van Dommelen), Anna Maria (1700) en Gisbertus (1701) werden gedoopt in de Roomskatholieke kerk het Vredesduifje in de Kerkstraat bij de Spiegelstraat.

Waar Pieter Quintinus de Rynck juist woonde is niet met zekerheid uit te maken. Bij zijn huwelijk woonde hij in de Kerkstraat, bij zijn overlijden in 1704 woonde hij op de Verversgracht, thans een gedeelte van de Kloveniersburgwal. Zijn school was dus voorzeker ook daar gevestigd, dit is in het

(4) De beurs werd bekomen door bemiddeling van Joannes Pynckel deken van Roeselare (1650-61), aartsdiaken van het bisdom Brugge, beheerder der beurzen van het Seminarie (A.C. De Schrevel, Hist. Sém de Bruges, II, 408-409). Zie ook Rijksarch. Brugge, Triage de Liasses 188 en 200. Pynckel was waarschijnlijk bevriend met pastoor Verslype.

[p. 209]

stadsgedeelte tussen de Singelgracht en de Amstel, in het centrum van de stad. Kinderen van hem werden begraven op het Leidse kerkhof (1702) en op het Sint-Anthoniskerkhof (1709).

Na zijn dood op 26 juni 1704 werd hij begraven op het Sint-Anthoniskerkhof. Een postuum kind Petronella werd hem geboren op 10 september 1704. Het werd gedoopt bij de jezuïeten aan de Raamgracht en Hendrick van Dommelen trad op als peter⁽⁵⁾.

(5) Gemeentearchief Amsterdam, Doopboeken, poortersboek, enz.

De Franse school van Pieter Quintinus de Rynck in Amsterdam

In die tijd was de bewondering voor de Franse cultuur in Noord-Nederland zeer groot. Franse manieren, Franse literatuur, vallen in de smaak. De invloed van Frankrijk liet zich ook in het Noorden sterk gevoelen. Franse protestantse inwijkelingen, na de opheffing van het edikt van Nantes in 1685, die eigen Waalse tempels hadden, werkten deze fransgezinde cultuurstroming nog in de hand. Amsterdam was een hoofdstad van de Franse uitgeverij.

In de steden Amsterdam en ook in Den Haag komen dan in die jaren talrijke private Franse schooltjes voor. De bibliografie over deze schooltjes in Noord-Nederland is zeer arm, alhoewel men de aanwezigheid van deze schooltjes en hun invloed meer dan eens terloops heeft vermeld⁽⁶⁾.

Wij weten iets af van het schooltje van Pieter Quintinus de Rynck doordat zijn weduwe, kort na zijn overlijden, schikkingen trof om de school aan een andere schoolmeester over te laten. Op 5 juli 1704 verschijnt Maria Step met Jean Noël, Franse schoolmeester in Amsterdan, voor notaris Cornelis van Loon en treft een overeenkomst met hem nopens de overname van het Franse schooltje van haar man door Noël⁽⁷⁾.

De school werd gehouden in de woning van de Rynck. Jean Noël en Ysbrand Jansen, ondermeester bij hem in

(6) Algemene vermeldingen bij A. Zumthor, Het dagelijks leven in de gouden eeuw (1962) I, 98-99; A. De Vrankrijker, Het maatschappelijk leven in Nederland in de Gouden Eeuw (1937), 132; alsook sporadische gegevens in het tijdschr. Pedagogische Studiën (Groningen), vooral in de jg. 1966 en 67. Over de verfransing in het algemeen zie P. Geyl, Gesch. van de Nederl. Stam (1962), III, 785.

(7) Gemeentearchief Amsterdam, Not. arch. 6.976, akte nr. 597.

[p. 210]

dienst, zullen hun leerlingen overbrengen naar de school van de Rynck. Daarvoor zal de weduwe de helft der totale ‘schoolgelden en salarissen’ genieten met een minimum van 100 gulden. Jean Noël mag nochtans 4 à 5 leerlingen ‘op de voornoemde schoole instrueren voor syne particuliere rekenynghe’. Noël alleen geniet de opbrengst van de verkoop der schrijfboeken, terwijl de weduwe zal profiteren van de winst op ‘de inckt, pennen en keerssen die aen de scholieren sal worden gefourneert mits gaeders het kachel geit’ en daarvoor zal zij de lokalen schoonmaken en de kaahels aansteken.

Wat de lessen betreft zal meester Noël uit eigen beurs zijn ondermeester betalen. De huur van het schoolhuis zullen Noël en de weduwe elk de helft voor hun rekening nemen. Noël mag persoonlijk komen wonen in het schoolhuis.

Het contract werd afgesloten voor 4 jaar. Kwam de weduwe te hertrouwen binnen deze termijn met een schoolmeester, dan moest Noël het huis verlaten en zal de weduwe hem vergoeden met 20 zilveren ducatons. Maria Step, die ongeletterd was, daar ze ondertekende met een kruisje, liet zich in deze akte bijstaan door haar ‘swager’ Hendrick van Dommelen.

Het einde

De weduwe de Rynck is hertrouwd, op 31 mei 1705 met een varensgezel. Toen woonde zij in de Staelstraat. In 1727 werd zij begraven in de Nieuwe Kerk in Amsterdam.

De twee kinderen de Rynck die opgroeiden zijn niet in het onderwijs terechtgekomen.

Op 22 december 1719 gaf de weduwe de Rynck procuratie (voor notaris Dieric vander Goe in Amsterdam) aan chirurgijn Jan de Vos, haar schoonbroer in Ardooie, en aan Joannes Forrest van Lichtervelde, om een rente van 16 p. gr. bezet op land en bos in Ardooie te verkopen. De opbrengst moest dienen ‘daer zy niet in staete was haer voornoemden soon (Hendrick) die teghenwoordigh mre Chirurgien staet te worden in een winckel te setten gelyck nu staet te gheschieden’.

Nadien schreef deze Hendrick de Rynck naar zijn ‘seer beminden Oom’ Jan de Vos om hem te danken voor zijn bemoeiïngen. In de brief wenst hij ‘een saligh Hooghtijdt van Paschen’ en doet de groeten van ‘cosyn Joannes Be-

[p. 211]

laen’ (8.3.1720). Het was het laatste teken dat wij vernemen van de Hollandse de Rynck's⁽⁸⁾.

(8) Rijksarch. Brugge, Triage de Liasses 206, Ardooie oud 136.

Relaties met de Jezuïeten

Het is opvallend hoe de schoolmeesters de Rynck in zeer nauwe relatie stonden met de paters Jezuïeten.

Om ‘Fransche schoole’ te houden zal meester Geldolfus de Rynck zeker een stuk middelbaar onderwijs hebben genoten. In zijn jeugd, dus omstreeks 1635, was er nog geen augustijnercollege te Roeselare (pas vanaf 1641). Het college van de Jezuïeten in Kortrijk was dan het dichtst bij Ardooie. Het is bekend dat dit college ook werd bezocht door franstalige studenten en dat speciaal te Kortrijk daarom het onderwijs in de Franse taal zeer verzorgd was⁽⁹⁾.
Mre Geldolfus de Rynck is getrouwd toen hij 36 jaar oud was. Het is niet uitgesloten dat hij aanvankelijk was ingetreden in de Sociëteit. Te Lichtervelde heeft hij hechte vriendschap gesloten met pastoor Verslype, zodanig dat zijn zoon er na zijn dood in de kost werd gezet en dat de pastoor hem aan een studiebeurs heeft geholpen.
Geldolfus had een zoon Jooris, die in de Sociëteit Jesu trad en te leper stierf op 17 mei 1684, nauwelijks enkele maanden voor zijn eigen overlijden. Jooris de Rynck kan niet ouder geweest zijn dan 30 jaar, daar hij te Lichtervelde werd geboren, ten vroegste in 1654.
Zijn andere zoon Pieter Quintinus studeerde bij de Jezuïeten te Kortrijk, alhoewel er toen al dichter humaniora's bestonden (Roeselare, Augustijnen; Tielt, Minderbroeders).
Alhoewel hij naderhand de geestelijke staat verliet, bleef Pieter Quintinus de Rynck verder in contact met de Jezuïeten. In Amsterdam zal hij er de jezuïetenstatie hebben bezocht. Zijn postuum kind werd gedoopt in de jezuïetenkerk aan de Raamgracht.
En tenslotte was er de jezuïetenbroeder Joannes Belaen, kozijn van Pieter Quintinus en neef van Geldolfus. Joannes Belaen was geboren te Ardooie in 1668 als zoon van Laureins Belaen en Petronella Verduyn. Hij trad in 1694 in de Orde. Hij vertrok naar Amsterdam als missionaris. In alle geval verbleef broeder Belaen reeds in 1709 in Amsterdam onder de schuilnaam Jan Karel van Kessel, de naam van een pater die daar vroeger verbleven had.
Sinds 1722 was hij procurator van de missie. Hij was een uitzonderlijke figuur, die grote verdienste verwierf en van vrome levenswandel was.
Broeder Belaen is in contact gebleven met de de Rynck's, alhoewel hij waarschijnlijk pas in Amsterdam arriveerde toen zijn kozijn Pieter Quintinus reeds overleden was. Het is niet onmogelijk dat de zending van Joannes Belaen uit Ardooie naar de Amsterdamse missie beïnvloed werd door het feit dat hij in Amsterdam familie wonen had.

(9) A. Poncelet, Hist. de la Compagnie de Jésus (1928), II, 54-55.

[p. 212]

In de laatste brief die Hendrick de Rynck, de zoon van Pieter Quintinus, naar Ardooie schreef (1720) worden de groeten van Belaen aan de Ardooise familie doorgegeven. Broeder Joannes Belaen stierf in Amsterdam in 1737 en werd in Antwerpen bijgezet⁽¹⁰⁾.
Dan is er nog Hendrick van Dommelen, die nergens in de stamboom de Rynck thuis te wijzen is, en steeds als familie (neef, peter, zwager) staat geboekt. Mogelijks was deze geheimzinnige van Dommelen de schuilnaam van een Jezuïet waarmee Pieter Quintinus na zijn studententijd in contact was gebleven en die hem de weg naar Amsterdam heeft gewezen?

Dit alles bij mekaar mag er ons doen aan denken dat de schooltjes der familie de Rynck waarschijnlijk iets van de methodes en de geest van het jezuïetenonderwijs meehadden.

De zonen van Sint-Ignatius waren toen in sommige plaatsen de voorvechters van het Frans geworden⁽¹¹⁾ of tenminste pasten zij zich aan de wisselende staatsstructuren aan met een soepelheid die alleen werd overtroffen door hun ijver voor de jeugd en de grondigheid van hun klassieke opleiding.

De beide de Rynck's, de vader in de troebele tijden van de Zonnekoning, de zoon in het Amsterdam van de Gouden Eeuw, hebben de kansen gegrepen die de tijd hen bood. Het geval van meester Geldolfus vooral getuigt van de wil die bij ons toen aanwezig was bij de leidende standen om zich bij de Franse bezetting en de opgang van het Frans neer te leggen en zich zo vlug mogelijk aan te passen aan de nieuwe meesters, zelfs al hield deze houding op lange duur een gevaar in voor onze taal en onze cultuur.

L. Van Acker

(10) Over Belaen zie o.m. A. Poncelet, Nécrologe des jésuites de la prov. Flandro-belge (1931), 159 alsook het Menologium der S.J. Broeder Belaen staat vermeld in de lijst van heiligen, zaligen en begenadigden van W.-VI. (opgesteld door A. van Biervliet OSB in Ons Heem).

(11) Bvb. te Duinkerke. V. Celen, Het Nederlands te Duinkerke door de eeuwen heen (1951), 36-37.

Bijlage

Rekening ten sterfhuize van Anna Belaen 1675 (Rijksarch. Brugge, Triage de Liasses 138).

Sr Heyndrick de Pruyssenaere brugge is schuldigh par obligatie van tafelcosten van synen sone ter somme van 46 p. gr.
Sr Reynier Wauckier tot Brugghe... beede syn soontkens noch inde schole, 6 p. 10 s. gr.
Jo^e de W^e van Sr Boudewyn Mulier de reste van tafelcosten van haren sone, 3 p. 10 s.
den advocaet Blanckaert tot Brugghe... synen sone, 5 p. gr.

[p. 213]

Dheer Wolfgang de Cupere griffier vanden Ambachte van Cor temarck... synen cosyn noch inde schole 2 p. gr.
voorts vint men goet in reste van dispensiers als van ganghers tot de liquidatie desers de somme van 6 p. 8 s. 10 gr.
Den blyver bevyndt noch op syne notitieboucken goet van tafel costen, schoolgelden en soo voorts ontrent 28 p. gr. som by obligatien en som andersins te weten

aen doctor Pype tot Ghendt

aen wylent Jo^r... tacquet

aen wylent Jan de Doorne

aen mevrouwe van dixmude

aen Adriaen Bakelaere en

aen meer andere alsoo deselve al syn van deficil vervolch.
Jo^r Gillis de Cocquiel vynt goet by over betaelinghe van schoolgelt ofte toebehoorten, 18 s. 6 gr.
Identificatie: Hendrick de Pruyssenaere, geb. Brugge 1663, overl.
1723, was heer van Wostyne en lie. in de Rechten;
Regnier Wouckier behoorde tot een Brugse familie van zeepzieders en kaarsgieters (E. Coppieters, Fam. van Ockerhout, 40);
Boudewyn Mulier was een Bruggeling (A. Schouteet, Stadsarch van Brugge, Index op de boedelbeschr. en -rekeningen, 1973, 35);
Jan Pype, geneesheer te Gent en nogal proceszuchtig! (J. Buntinx, Inventaris Arch. Rd. van Vlaanderen, 15.248, 15.330, 15.411, 16.452, 22.141 injurien tegen de Raad, 28.875);
Mevrouwe van Dixmude was Madeleine de Cusance, echtg. van Albert, graaf van Bergh (L. Gilliodts, Cout. Dixmude, 322);
Gillis de Cocquiel, houder van het leen van de vrije landmate onder Wijnendale (1703), kocht in 1679 het leen van het derde der heerl. rechten in Lichtervelde (L. Gilliodts, Cout. Winendaele 163; Cout. Bourg de Bruges I 230).

Rekening ten sterfhuize van Geldolfus de Rynck 1684 (Rijksarch Brugge, Triage de Liasses 655).
Andries de Robe is schuldich van schoolgelt	4 p.	10 s.
Gillis Vermeersch ter cause als vooren	1 p.	16 s.
Anthone de Jonghe	3 p.
Marye Angillis		16 s.
Via meester Passchier de Roo		16 s.
Via Jacques de Clercq	31 p.	1 s.
Guillaume Vereecke	5 p.	11 s.
Joos de Soppere	3 p.
Jacob Serru	4 p.	4 s.
Carel de la Rue	6 p.

Identificatie: meester Passchier de Roo, was van Izegem en was poorter van Kortrijk, staat van goed uit 1663 onder Izegem (N. Maddens, Klapper Weeskamer Kortrijk);
Carel de la Rue was griffier van Ardooie, had dochters en 2 zonen, één overl. in 1679, de andere Jan Baptist geb. in 1665, overl te Ardooie in 1695 (stamboom dela Rue in ons bezit).