Biekorf. Jaargang 76

[p. 166]

Vrijkoping van Vlaamse kristenslaven
(1719)

Bij vrijkoping van kristenslaven door de paters Trinitariërs was het de gewoonte met de verloste slaven stoet of processie te houden in verschillende plaatsen. De toeschouwers werden dan tot medelijden bewogen en steunden mild de collecte die te dezer gelegenheid werd gehouden.

Aldus kon een deel van de zware sommen tot vrijkoping worden ingewonnen en werd een kapitaal gevormd om nieuwe afkopingen te financieren.

In de achttiende eeuw kwamen massale vrijkopingen minder voor. In tegenstelling tot de voorgaande eeuw was een massale verlossing steeds zeldzamer, maar kreeg de blijde gebeurtenis meer en meer weerklank in druksel en pamflet.

Zulke afkoping gebeurde in 1719. In de historiografie van de Trinitariërs is deze afkoping niet onopgemerkt voorbijgegaan. Het is bekend dat pater Bernard, een Franse Trinitariër, naar Tunis was getrokken om er te onderhandelen, maar nog voor hij een resultaat had bereikt, waren de Trinitariërs Comelin en Philemon de la Motte er te Algiers in geslaagd een groot aantal kristenslaven te verlossen⁽¹⁾. Deze paters waren eveneens Fransen en hadden ongetwijfeld de hulp ingeroepen van de Fransman du Sault, ambassadeur van de koning van Frankrijk bij de Dey⁽²⁾.

Onlangs werd ons uit het archief van de Trinitariërs van Marseille een gedrukte lijst ter hand gesteld met de namen en andere gegevens van deze vrijgekochte slaven uit 1719, getiteld: ‘Liste des esclaves rachetés à Alger Par les Peres Comelin et Philemon de la Motte, Commissaires Generaux de l'Ordre de la Très-Sainte Trinité, aux mois de Novembre et Decembre de l'Année 1719’ (3).

De lijst geeft 63 namen op, waarvan de kleine helft Fransen zijn, maar er komen ook Italianen, Polen, Hollanders, Duitsers en Vlamingen in voor. Volgende 18 Vlamingen staan opgegeven. Men lette op het groot aantal inwoners uit de kuststreek.

(1) P. Deslandres, L'Ordre des Trinitaires pour le rachat des captifs (1903), I, 401-402.

(2) Ibid., 438. De slaven waren vrijgekocht in zijn ambtswoning.

[p. 167]

Nom des esclaves rachetés	leur pays	leur age	Le temps qu'ils ont resté esclaves
Nicolas Boys	Oostende	56 j.	4 maand
André Grispart	Duinkerke	19	15 maand
Pierre Dunic	Oostende	48	18 maand
Phil. Dunic son fils	Oostende	10	18 maand
Dominique Bataille	Duinkerke	33	2 jaar
Jean Cassien	Duinkerke	34	3 jaar
Jean Dams	Oostende	36	4 jaar
Gerard Smith	Oostende	24	4 jaar
Jacob Arensen	Brugge	35	4 jaar
Michel Smith	Oostende	28	4 jaar
Jean Grimaldi	Duinkerke	48	4 jaar
Pierre Wacmar	Oostende	36	4 jaar
François Pelican	Gent	54	5 jaar
Antoine de Pierre	Rijsel	45	6 jaar
Jean Hégo	Gent	33	12 jaar
Laurens Petersen	Oostende	59	21 jaar
André Snuffe	Oostende	38	23 jaar
Jean Piqueline	Oostende	60	45 jaar

De Oostendenaar Piqueline haalde met zijn 45 jaar gevangenschap alle records neer van de hele lijst. Dat wil zeggen dat die man omstreeks 1674 was gevangen genomen!

Onder de overige slaven staat zelfs een kind van 9 jaar vermeld, dat samen met zijn familie sinds twee maand in Algiers vertoefde. Verder een man van 82 jaar en één van 76 jaar, die respectievelijk 33 en 38 jaar slaaf waren geweest.

De 63 slaven die toen werden bevrijd zijn maandenlang mee opgestapt in processies en stoeten, ingericht door de Trinitariërs in enkele Zuidfranse steden. Op 12 maart 1720 was de groep, die toen nog bestond uit 45 personen, gearriveerd te Arles in de Provence, waar er een klooster van de Trinitariërs was.

Onderaan het gedrukte blad, waaruit wij die gegevens putten, heeft een eigentijdse hand in inkt volgende tekst (letterlijk) neergepend:

‘Le 12 mars 1720 on a fait procession en la ville d'Arles de quarante cinq des susdits esclaves, en laquele ont assisté les religieux du Couvent avec les Penitens noirs⁽⁴⁾, on a

(4) ‘Les Pénitents Noirs’ was een in 1645 opgerichte confrerie in de kloosterkerk van de Trinitariërs te Arles (P. Deslandres, a.w., I, 456)

[p. 168]

fait station en l'Eglise de St. Trophime⁽⁵⁾ ou l'un de Mrs. les Chanoines a donné la Benediction du tres-saint sacrement et l'orgue a joué a la sortie et entree de la Procession. Le Chapitre avoit fait aumone de douse livres le jour d'auparavant pour survenir a la depense’.

Waarschijnlijk werden de Vlamingen dan nog later in het jaar in enkele Vlaamse steden processiegewijs ingehaald (Oostende, Brugge?) door bemiddeling van de confrerieën van O.L. Vrouw van Remedie.

Deze nuchtere gedukte namenlijst uit de tijd toen het Turkse gevaar reeds aan het afnemen was, laat duidelijk vermoeden welke menselijke drama's en welke sociale gesel de zeepiraterij in vroegere tijden ook in Vlaanderen heeft teweeggebracht.

L. Van Acker

(5) De kathedraal met de beroemde kloostergang.