Biekorf. Jaargang 73

[p. 225]

Oude Dudzeelnaars vertellen
Vervolg en slot van blz. 146
III. Amelie de rentenierster

De welbespraakte Amelie renteniert met haar broer Jozef in het dorp, ze heeft veel van wat de ouders haar vertelden nog onthouden.

‘'k Moet toegeven dat boer Maanout alleszins geen gemakkelijke was, hij had aardige streken in zijn lijf. Kijk, hij had 'n keer met Bruggelingen in Kruisabele gedronken en gebaarde zich dronke. Zegt de stamineebaas: ‘Toe, brengt hem naar huis’. En de Bruggelingen gingen, maar op zijn hof gekomen, liet Maanout zijn hond los, zij klawiesterden de boom op en moesten nog schone spreken om er vrij af te komen.

En dan die schooier! Gelijk naar gewoonte kwam hij overnoene en vroeg een beetje t'eten en de boer: ‘Vrouwe, geef hem t'eten dat hij kwakt’. De arme slore at buik sta bij: ‘Hier zie, nog die drie peren opeten’, zei Maanout. - ‘Mag ik ze meenemen, ik kan met meer?’ - ‘Wadde meenemen? gij vraagt toch om t'eten, van mijn hof zeg ik!’ en hij joeg de schooier met een zweep de balie uit. Zijn vrouwe verstomd: ‘Maar baas, waarom doet gij dat nu?’ - ‘Zwijg vrouwe, ze gaan later nog van mij spreken’.

Zo gelijk gij hoort ieffrouw, 't is met zijn volle goeste dat we nu daarover vertellen. Hij was zeker geen kazakkekeerder, en in zulk een politiek nestje hier, wil dat nog wat zeggen, maar hij deed zijn gedacht. G'hadt dan ook nog notaris Pollentier die zogezegd van de rieberolle partie was omdat hij een nieuwe schietperse oprichtte, maar hij gaf de prijzen en de soepees al uit zijn zak en liet op zijn kosten nog drie jonkheden grote studies doen.

Maar met de boeren dat was wat anders, zij hadden het meest last van de kiesstrijd: wie zich tegen de propertaris zijn goeste in de kiezinge stelde moest van zijn hof. Maar onze mijnhere zei vlakaf: ‘'t Is een goede boer, hij voldoet ons, wij hurken naar geen kekkels van mensen’.

Bij boer Ingelram ging het slechter, hij is toch van zijn hof gemoeten en naar Frankrijk verhuisd. Maar pastor Krombeen vaarde toch de slechtste van al, hij had gepreekt: ‘Zulke mannen dat zijn zielsmoordenaars...!’ Nu sommigte

[p. 226]

beweerden dat de pastor gezegd had: moordenaars, en heel dat spel moest tribunalen. Pier Debree moest optrekken en hij zei kortaf en hield staande: ‘Ik zeg zielsmoordenaars, 't is zielsmoordenaars, en daarmee al gezegd’. Ho! dat was wat te zeggen, de pastor had er een alterasie van gekregen en werd ziek, een echte kruisweg.

Onze kerk vol heiligen

Maar om van wat anders te spreken, waarom wordt de kruisweg in de kerke nu niet meer aanbevolen? dat is toch pertanks de passie van Ons Here, en vroeger was dat wat te zeggen! Onze kruisweg is van 't jaar drie (1903) en te danken aan pastor Koertoois - een droogstoppel, juiste een goendag en daarmee al - maar hij heeft algelijk 't geld van zijn kruisweg opgehaald. Ieder stasie kostte dan 250 frank - de prijs van een vette beeste - de naam van de gever staat eronder - maar de dertiende statie is gifte van al de parochianen, de paster preekte en elk gaf volgens zijn devotie, bij zoverre dat hij nog geld voor twee messen overhad.

Hoe dat ik dat zo juiste weet? Wel, wij waren thuis in de kerke, kijk 'k zie nog al de heiligenbeelden voor mijn ogen, ze zijn nu ook van geen tel meer. Aan de vrouwekant: Sinte Pieter met zijn sloters, Sint Jozef, Sint Antonius abt met zijn zwijntje en Sint Antonius van Padua met 't Kindje. Al de mannekant: Sint Fransiskus Skaverius met een krusifiks, de heilige Barbara met heuren toren, de heilige Rochuus met zijn hond en een bete op zijn bille en Donatus patroon tegen 't onweer. Langs achter aan de muur Joannes Berchmans voor de jonkheden, een stijf schoon beeldetje was 't Kindetje Jezus van Praag in een verguld hekkentje. Aan ieder pilaar was voor het beeld een koperen arm vastgemaakt met een koperen bout waarop de wassen keersen van d'eerste kommuniekanten opgebrand werden. Wel te verstane, de keersen die bij de koster gekocht waren; want de Brugse keersen werden langs achter gezet. Onder elk beeld hing er een koperen busse voor de geldofferande elk volgens eigen geval en nood.

We hadden ook een geklede O-L-Vrouwe onder een vastgemaakte zilveren krans op een draagberrie om door de Onze Vrouwemaagden gedregen te worden in de persessie. En schoon goudewerk! al giften: een dikke gouden keten met diamanten kruise, wel drie keers rond de nekke gedraaid

[p. 227]

en lange diamanten slingers. 't Kindje Jezus op haar arm droeg ook een gouden keten. En daar zie! 't is al weg, den here mag weten in wiens klauwen dat allemaal gerocht is.

Kerkratten

Wij kennen ook nog de oude kerkbedienden gelijk Arrie Katteeuw de klokluuder, wij kenden hem best als Arrie Klokke. Pier Marrijk de pittemaker stak ook de kelders, zijn handen hingen altijd vol zand en hij lachte ermee: ‘Weet je niet dat je moet een mate zand binnen hebben eer dat ge dood zijt’. G'hadt dan ook nog de timmerman Stan Hoemakers die ‘knorre’ was. De knorre - een roede met slingerende tinnen bol langs boven - droeg hij op de schouder, alzo kwam hij in tenue met wijde zwarte mantel voor de pastor gegaan, van de sakristie naar den outaar en van de outaar naar de preekstoel. Als de pastor met de schale in de kerke rondging stapte de knorre vorenop om rechts en links de stoelen met veel lawaai te doen uiteenschuiven.

Pietje Schotte, bijgenaamd Pier Swies, met zijn pieke maakte binst de zondagmesse nog meest van al geruchte om stilte te bekomen langs achter in de kerke. Hij stekte met de pieke hard op de grond. ‘Gij daar! gaat gij haast je muile houden, of 'k smijte je buiten!’ zo luide dat de pastor het outaar kost horen. Na zijn dood vroeg de pastor aan Lewie Huys: ‘Zou je willen Pietje Schotte als swies opvolgen?’ ‘'k Wille wel menere pastor, maar 'k moet een nieuwe tenue hebben’. - ‘Goed, maar niet bij Krikke Bilke laten maken, verstaan he!’ Dat had Lewie goed verstaan en hij rechte naar de Krikke, wel een kazakkekeerder, maar een fijne kleermaker: ‘Zeg Krikke, de pastor heeft goed te vermanen, maar maak gij maar mijn nieuwe swieskostume juist op maat hé, dat ik er ere van hale’.

Met de missie of de zendinge kwamen de paters preken en ze waren baas in de kerke. Pater Bloete was ver en bij gekend en elk wilde hem horen, hij preekte voor een barstensvolle kerke. Die avond was het wreed lelijk onweer en al meteens pater Bloete zweeg een poosje, en met een klare trage stemme: ‘Ssst! stille! zwijgt! luistert! God spreekt!’ en 't donderde met een grote ketterslag, de mensen wierden bleek en mijn moeder verschoot dat zij beefde. In zo een onweer was trouwens onze oude schure van 26 meter lang en wel 8 meter hoge vol vruchten afgebrand, toen was 't gees-

[p. 228]

telijk al lezen rond de brandende schure gegaan, de pompiers trokken water uit een lopende wateringare en 't bleef wel twee dagen nog laaien.

Betovering en belezing

Als de pastor ook kwam belezen? 't Gebeurde wel, want sommigte moeders lieten een kind dat kwelde of hele nachten schreemde belezen tegen de kwade hand en ze hadde persomptie op d'een of d'ander. Roze Daneels, die met Kees de schaper getrouwd was, had ook de name. Monbalju kwam aldaar met twee voeren vlas gereden, Roze roept van uit 't deurgat: ‘Zeg ge gaat klaaien’. Hij met gestampte stuift het huis binnen: ‘Gij godferse rosse!’ Maar Roze lichte nog: ‘Zwijg zere vint, of 't ander voer klaait ook’.

Kees de schaper haar vint ging hele dagen met zijn trop schapen, langs de garskanten van de kasseie en de straten, na de oogst kwam hij met de trop op de stoppeis, maar de arbeiders joegen hem weg: ‘'t Is óns recht hier hauwtjes te zanten’. Kees stoorde zich daar niet aan. 's Nuchtends heel vroeg, als iedereen nog sliep, kwam hij overgelukkig op de stoppel op zijn eentje: ‘Alleen gaat het best, 't is alzo moeilijk met ons getweeën Roze en ik, wat zou het gaan met drieën en meer?’ En ondertussen breide hij voort aan zijn vette witte zokken van zelf gesponnen schaapswol. Kees werd toch geschuwd en Roze had zover in haar boek gelezen dat zij er sim van werd.

Liza Wale langs de Westkapelse kasseie had ook de name omdat rond haar huizetje altijd ongelukken gebeurden. Grizong heeft daar ook aardig gevaren met zijn wagen: onverwachts sloeg zijn peerd op de vlucht en hield geen bane meer, hoe het kwam wist hij niet. Savel de voerman van Heist naar Brugge verzekerde zelfs dat het bij hem meer of een keer gebeurd was op die plekke: ‘Liza Wale heeft ons daar al veel toeren gebakken’. Liza ging rond met een zwijnebeer aan een touw rond voorpoten en hals gebunden, - een soort goreel - ge kost dat overtrekken en waart de beer beter meester. Zij was gevreesd, iedereen ging uit de weg. Moeder vertelde dat Nanne Bats - haar huizetje is in de vaart gekomen - ook eentwat kost.

Rond die tijd ging vader Debree naar de Looifeeste en zijn zoon zou hem 's avonds in de Witte Leerze komen afhalen. 's Voornoens ging hij met al de boeren, smid, gareelmaker

[p. 229]

en wagenmaker naar de patroonsmesse en hij komt een wijvetje tegen: ‘Zo vader Debree, gaat gij naar de messe dan?’ 't Schoot hem seffens te binnen: ‘Wel Here, mijn schapulier vergeten, 't hangt nog aan mijn bedde’. Nu in de late avond ging hij naar bachten en bleef weg, zijn zoon kwam en zocht al de herbergen af, geen vader gezien. Maar vader doolde heel de nacht rond door kanten, grachten en dooms, maar Nanne liet hem niet versmoren. Met de klaren komt hij 's nuchtens zijn ville Pietje Dekkers tegen: ‘Dag peter Pier, gij zijt wel vroeg op gang!’ Hij had zijn naam gehoord en was verlost, 't Zweet drupte van zijn lijf en hij had geen draadje droge meer.

Wie dat onze propertaris was? Baron van Caloen de Basseghem, kijk hij had een jachtgebied van aan Dudzelekerke over Schobbejaks hoogte, Kruisabele, voorbij 't Zwaantje tot aan de grenzen van Brugge. Ge gaat mij niet geloven, hij had zelfs vette bilken in stad tegen de Kapusienen, er stond nog een houten schure langs de vesten. Wij zagen ze als we langs de Ezelpoorte de stad kwamen binnengereden om in de Tijger uit te spannen.

M. Cafmeyer