Biekorf. Jaargang 73

[p. 84]

Sint-Amoorskapel (en altaar) te Wervik

In Biekorf, 1959, 195 en 1968, 64, is er geschreven over de Sint-Amorsdag te Diksmuide, begonnen 15 januari 1555 met een brooduitdeling aan de armen, bekostigd uit een beschikking van éne in 1553 overleden dochter, Mourée, alias Morea en Morée genaamd, van Willem Sacquespee, heer van Diksmuide. In Biekorf 1968 werd dan het in 1559 (1560, n. st.) in Wervik bestaande St.-Amorsaltaar bijgehaald, met een verwijzing naar Isidore Blieck, ‘Quelques notes historiques sur les églises... de Wervicq’ (Komen 1902).

Dit Wervikse altaar was merkelijk ouder dan de door Blieck aangegeven datum van 9 januari 1559 (o. st.) en het was zelfs een kapel, zoals blijkt uit door ons gevonden teksten.

We hebben een eerste vermelding ervan gevonden in het Wervikse Rodenboek (van de Dis). In 1513 gaven Jan Bertin fs Joos en Marie van Brugge, zijn ‘wijf’, het nodige voor de stichting van een jaargelijde ter nagedachtenis van zijn vader. Er staat te lezen: (ff. 92 en 93):

‘De prochepape zal hebben voor zijn messe mids dat hij naer de messe een deprofundis lesen zal ten grave van Joos Bertin minnen vadere voor de capelle van Sente Amoor, 5 s. pars.... Item, de andere twintich s. pars. om tvermeersen vanden godlicken dienste van eender messe waer of de fundacie maer en draecht 9. pondt pars. siaers... ende ghegheven de voors. 20. s. pars. siaers den gouvernerers vander voors. capelle’.

Hieruit blijkt niet alleen dat de kapelstichting ouder was dan 1513, maar ook dat ze in de parochiekerk stond, vermits er begraven werd, dat ze een eigen bestuur had, afzonderlijk van het kerkfabriek en dat het een oude kapelanij was waarvan de inkomsten onvoldoende waren en gebracht werden op 10 pars, sjaars. Dit bedrag was, in de 13e eeuw althans, een voldoende dotatie voor de oprichting van een kapelanij (Zie Fr. Blockmans, Het Gentse stadspatriciaat tot omstreeks 1302, blz. 315, en Emile Gachet, Notes sur l'Abbiette de Lille, overdruk uit de ‘Messager des Sciences historiques de Belgique’, Gent 1852, akte xxv, blz. 31).

In 1534 en 1536 is er nogmaals kwestie van deze kapel. Ze bezat een eigendom in de Steenakkerrente van de heerlijkheid Oosthove, Wervik, ‘up den houc vanden Muelenbrouc’, ons niet anders bekend dan in een paar citaten in de rekeningen van deze heerlijkheid, maar deze broek zal wel gelegen zijn geweest in of nabij de Molenstraat, door dewelke de St.-Jansbeek liep, komende van achter het St.-Jansgasthuis en verder lopende naar de Leie. In de nabijheid is er nog een Korte Vlamingstraat, en deze vlaming wijst eveneens op het bestaan van een moerassig gebied. Wegens deze eigendom was de kapel jaarlijks 3 s. 6 d. pars, heerlijke rente verschuldigd aan Oosthove (RAK, Fonds d'Ennetières I 196, (samengebonden) manuelen van de ontvanger der heerlijkheid Oosthove, f^o 36v^o van 1534 en f^o 18r^o van 1536-37).

Wij hebben maar weinig aantekeningen gevonden over deze Sint-Amoorskapel of -altaar, zoals in 1560 aangegeven in een disdokument geciteerd door Isidore Blieck. Dit komt misschien omdat ze te identificeren is met de Sint-Annakapel in de Wervikse St.-Me-

[p. 85]

daards parochiekerk. Dit blijkt uit een andere tekst, f^o 102v^o (herhaald f^o 104r^o en v^o) van het genoemde Rodenboek:

‘Jan Bertin fs Joos ende Jan Bertin sijn sone hebben bin huerlieder levende tijde ghefundeert ende bezedt een zinghende messe om jaerlicx te doene... Ende ooc doen stellen twee stallichten ten grave daer de voorn. Jan Bertin sijn wijf ende sijn vadere begraven ligghen voor sente anne cappelle...’.

Volgens de tekst f^o 92 ligt vader Joos begraven vóór Sint-Amoorskapel en volgens de tekst f^os 102 en 104 vóór Sint-Annakapel. Het zijn bijgevolg twee namen voor één zelfde kapel, een kapel dus met dubbele patroonheilige. En dit wordt dan bevestigd door een derde tekst uit het op het Rijksarchief Kortrijk berustend register Akten en Kontrakten Kortrijk, 1547, f^o 129r^s, mededelende dat Jan Bernaert fs Adriaan, in Wervik, schuldig is aan Pieter de Muenic, als ontvanger ‘vander Capelle van Ste Anna ende Ste Moors te Wervicke ten behouve vander zelver Capelle’, 6 £ pars., Vlaamser munten, te bezetten erfelijke losrente sjaars, voor welke rente hij 8 £ gr., Vlaams, in lening ontvangen heeft, lening dus aangegaan tegen de penning 16 of 6,25%. Hier is dan sprake van Ste Moors en niet van St. Amors, maar het gaat blijkbaar om dezelfde kapel. Dit is dan de laatste aantekening over een Wervikse kapel met naam ‘Sint-Amor’ die we zelf aangetroffen hebben, buiten het citaat van Blieck uit 1560, waar dan kwestie is van een altaar.

Hoe is men te Diksmuide aan de naam ‘St.-Amorsdag’ gekomen? Blijkbaar naar de naam van de opdrachtgeefster, genaamd Mouree, enz., die haar patroonheilige heeft willen eer aandoen. Maar te Wervik? We kennen niets dergelijks dat een aanleiding zou kunnen geweest zijn. Volgens het ‘Modern Woordenboek’ van Verschueren is de H. Amor een kluizenaar die leefde in de buurt van Maastricht (er bestaat in deze stad een Amorspleintje tussen Vrijthof en Markt; zie C.A. Huygen, Gids voor Zuid-Limburg, blz. 71), overleed in de 9e eeuw en begraven werd te Bilzen in Belgisch Limburg. Zijn feest stelt Verschueren op 8 oktober. Maar hoe kan de reputatie en de verering van deze verre en oude Loonse heilige uit de Maasstreek naar Wervik op de Leie of naar Diksmuide zijn overgewaaid? Voor Wervik hebben we waarschijnlijk te doen, evenals te Diksmuide waar het begin van de ‘dag’ op 15 januari staat, het feest van de H. Maurus, met de heilige Benediktijnerabt uit de 6e eeuw, en dan kan de Kortrijkse klerk het beter geweten hebben dan de Wervikanen, die Ste-Moor verbasterd hadden tot Sent-Amoor, zoals dan ook te Diksmuide kan gebeurd zijn. We zullen dan alleszins moeten uitzien naar het hoe dat deze 6e eeuwse Benediktijn in Wervik kan bekend geraakt zijn, misschien wel reeds in de 13e eeuw, gezien het bedrag van de kapelanijdotatie.

Om volledig te zijn moeten we hier nog aan toevoegen dat, in 1513, een stuk land, gelegen op Wervik-Zuid (Frankrijk), dus onder de heerlijkheid Wervik en waarvan al de omliggende stukken land en bos in de 16e eeuw toebehoorden aan de Wervikse Dis, de naam ‘Paeramours’ droeg (ADN B 3713, Renteboek Domeinheerlijkheden Wervik, f^o 39r^o), in 1540-41 dit stuk aangetekend staat als ‘P'amours’ (ARA, Rekenkamer, 7794, Domeinrekening Wervik,

[p. 86]

f^o 41r^o) en in 1628-39 vermeld is als ‘par amour’, is een ditmaal Franstalig register (ADN B 3714, Renteboek Domeinheerlijkheden Wervik, f^o 44v^o, nr. 211). Wij durven niet onmiddellijk een daadwerkelijk verband gaan leggen tussen dit stuk land en de Wervikse kapel, maar het is wel mogelijk dat het gaat om een goed dat eertijds aan de kapel heeft toebehoord. De 9 £ pars, waarmede de kapel oorspronkelijk begiftigd was moesten toch ergens vandaan komen.

J. Roelandt