Biekorf. Jaargang 70

[p. 76]

De jonge Gezelle en zijn geestelijke oversten

Ook op het Klein Seminarie van Roeselare hadden de hongerjaren rond 1845 zwaar hun stempel gedrukt. Het aantal leerlingen was er van 140 in 1844 gedaald tot 120 in 1845 en tot beneden de 100 in 1846. De laagste klassen waren ontvolkt

‘Si des améliorations impérieuses ne se font pas à présent, le petit Seminaire recevra aux grandes vacances un nouveau coup, qui le jettera aux abois.’ schreef J. Hoornaert in 1846. Naar zijn mening waren de superior J. Nachtergaele, maar vooral de econoom J. Van Hove voor deze teleurgang verantwoordelijk⁽¹⁾. Hij vergat daarbij dat de hongerjaren ook de kapitaalkrachtigheid van vele kleine burgers, wier zonen in gunstiger omstandigheden kandidaten zouden geweest zijn voor een opvoeding in het Klein Seminarie, zwaar gedrukt hadden. Dat de duurte van de levensmiddelen het Klein Seminarie voor veel grotere uitgaven had gesteld dan in de vorige jaren. En dat de enige tijd geleden opgerichte Normaalschool nog in volle ontwikkeling verkeerde en een aanzienlijke bijkomende financiële last betekende⁽²⁾.

In 1847 echter konden de president van het Groot Seminarie en de kanunnik-secretaris bij de oude Mgr. Boussen weer getuigen dat ‘sous le rapport moral et scientifique’ het gesticht in een ‘état favorable et très-satisfaisant’ verkeerde. Alleen lieten de financies nog veel te wensen over⁽³⁾. Zelfs de speciale subsidie van een paar duizend frank die Mgr. Boussen op aanvraag van superior Nachtergaele toestond, kon deze niet vlot brengen⁽⁴⁾. De enige oplossing voor dit probleem bestond erin te zorgen dat het aantal interne leerlingen in de

(1) Observations sur la situation critique du petit-Seminaire de Roulers et sur les causes de sa décadence. Een getekend hs. van J, Hoornaert uit 1846, in B.A.B. Bundel C472. J. Hoornaert was op dat ogenblik professor van rethorika.

(2) Zie o.a. de brief van supr. Nachtergaele aan Mgr. Boussen, vanuit Roeselare op 6 april 1842. B.A.B. Bundel C472. Daar reeds is er sprake van dat ‘la diminution du nombre de nos élèves et la cherté des vivres des dernières années, jointes aux frais de l'établissement de l'Ecole Normale ont dérangé nos finances au point que sans nous endetter outre mesure, nous ne sommes plus en état de fournir aux dépenses ordinaires de la maison; encore moins de nous procurer certains objets extraordinaires et dont nous avons besoin’.

(3) Brief van supr. Nachtergaele aan Mgr. Boussen vanuit Roeselare op 25 november 1847. B.A.B. Bundel C474.

(4) Idem. En brief van supr. Nachtergaele aan Mgr. Boussen vanuit Roeselare op 10 december 1847. B.A.B. Bundel C472. Daarin: ‘J'ai reçu avec beaucoup de reconnaissance votre lettre du 7 de ce mois, par laquelle vous avez la bonté de m'annoncer que deux mille francs sont à ma disposition’. En verder: ‘Pour les autres deux mille francs dont nous aurons besoin, surtout pour acheter du blé, je tacherai de les emprunter sans intérêts, dans l'attente qu'un peu plus tard Votre Grandeur pourra me fournir de quoi les rembourser’.

[p. 77]

komende jaren gevoelig verhoogde. Dit kon geschieden door een intense rekrutering van West-Vlaamse leerlingen, door het zoveel mogelijk aantrekken van jonge Engelsen, maar vooral door het overbrengen van de leerlingen van de afdeling Filosofie van het Groot Seminarie te Brugge naar het Klein Seminarie te Roeselare.

Hoewel dit laatste plan op een aanzienlijke weerstand stootte vanwege sommige leden uit de bisschoppelijke raad, won superior Nachtergaele bij de nieuwe bisschop, Mgr. Malou, tenslotte het pleit. Werd er niet, naar zijn voorstel, besloten de kandidaat-seminaristen reeds vanaf de poësisklas naar Roeselare over te hevelen⁽⁵⁾, dan zouden ze toch in het Klein Seminarie een jaar filosofie komen volgen.

De nieuwe orde werd ingesteld voor het schooljaar 1849-1850. Superior Nachtergaele en econoom Van Hove werden beiden in een andere functie benoemd en aan het hoofd van het vernieuwde instituut kwamen J. Faict als superior en F. Bethune als econoom.

(5) Voor Nachtergaele's plan, zie ‘Observationes in ordine ad Regulas Collegiis Episcopalibus praescribandas’ van 1849. B.A.B. Bundel C472. - Darin vooral op p. 3: ‘In favorem Minaris Seminarii; 3^o In quibusdam collegiis supprimere classes Rhetorices et Poeseos, utpote carentes sufficienti numero alumnorum. 4^o Obligare studiosas ad Seminarium destinatos ut, per modum probationis et praeparationis ad statum ecclesiasticum, cursum Rhetoricae et Poësis Rollarii peragant’.
Nachtergaele's plan was zeker geïnspireerd door het experiment, aangegaan in het Klein Seminarie van Sint-Niklaas, dat door het overnemen van de filosofiestudenten erin geslaagd was financeiel weer op dreef te komen. Zie de brief van supr. Nachtergaele aan Mgr. Malou vanuit Roeselare op 1 juli 1849. B.A.B. Bundel C472.

Een onzekere roeping

Het eerste jaar Filosofie te Roeselare telde 24 leerlingen. Tot deze leerlingen behoorde de jonge Gezelle.

De antecedenten die leidden tot het overplaatsen van de afdeling van Brugge naar Roeselare, zowel als de energieke figuur van de nieuwe superior zullen er de oorzaak van geweest zijn dat de filosofen van dit eerste jaar krachtig geleid werden. Ze hadden drie eigen professoren:

I.A. Boucquillon, die logica, metafysica en Romeinse oudheden doceerde. Hij gaf zijn lessen, alle samen tien uren per week, in het Latijn.

F.J.J. Morel, die instond voor zedelijke wijsbegeerte, geschiedenis en welsprekendheid. Deze lessen, eveneens tien uren per week, werden in het Frans gegeven.

En E. Lietaer, die de cursussen in mathesis en fysica op zich nam. Alleen deze Lietaer was in het Klein Seminarie een oudgediende⁽⁶⁾.

(6) Zie o.a. het ongedateerde hs. van superior Faict (van 1849) ‘Cours de Philosophie’, B.A.B. Bundel C472, en Almanach der Bisdommen van Brugge en Gent, Brugge, 1850, p. 59.

[p. 78]

De filosofen waren onderworpen zowel aan een strenge dag- als weekorde. Het rapport, dat superior Faict aan het einde van het eerste semester naar zijn bisschop stuurde, licht ons over deze orde zeer gedetailleerd in⁽⁷⁾. Zie Bijlage.

Blijkbaar wierp deze strenge leiding vruchten. Want in een begeleidend schrijven drukte de superior zijn uitnemende tevredenheid uit zowel over ‘conduite’ en ‘application’ als over ‘ardeur’ en ‘docilité’ van zijn leerlingen. Ook meende hij dat het tot nu toe behaalde succes een aanduiding inhield, als zouden de (in bijlage) weergegeven ‘Ordre du Jour’ en ‘Ordre de la Semaine’, die als een voorlopig schema ontworpen waren, kunnen dienen als basis voor een definitief reglement.

Wat Gezelle in dit jaar filosofie betreft, weten we reeds van Walgrave, Rommel, Caesar Gezelle en anderen, dat het met zijn gezondheid, hoewel beter dan vroeger, niet al te goed ging. Dat hij voor zijn toegangsexamen nochtans een ‘bene’ behaalde. Optrad als gevreesde mede-disputant in openbare redetwistingen⁽⁸⁾.

Uit de brieven die hij met zijn vader wisselde, kennen we de onzekerheid die hem bestormde in verband met zijn eigen roeping⁽⁹⁾. En Rommel schrijft dat hij ‘op 't einde zijner studiën zoodanig van zwijgenden aard [was], dat hij bijkans met niemand en sprak’⁽¹⁰⁾.

Al deze bemerkingen zijn redenen om het enigszins weifelende oordeel te verklaren, dat superior Faict uitdrukte in zijn rapport van 1849-1850 betreffende de kandidatuur voor het Groot Seminarie van de jonge Gezelle. De tekst van het rapport luidt:

GUIDO GEZELLE
Caractère: Bon, un peu nonchalant. Sa vocation nous
parait douteuse.
Capacité: grande.
Piété: satisfaisante.
Conduite: Bonne.
Application: moins soutenue.

Misschien is dit oordeel, meer dan wat anders, er de oorzaak van geweest dat Gezelle aan het einde van zijn Filosofie en toen ziekte hem verhinderde het voorgeschreven examen

(7) ‘Cours de Philosophie 1849-50 ler Semestre’, een ongetekend hs van superior Faict. B.A.B. Bundel C474.

(8) Zie o.a. Alois Walgrave, Het Leven van Guido Gezelle I, Amsterdam, 1923, p. 66-73; Caesar Gezelle, Guido Gezelle, Amsterdam, s.d (1918), p. 54-56; Prof. Dr. Frank Baur, Uit Gezelles leven en Werk Leuven, 1930, p. 63.

(9) C. Gezelle, o.c., p. 16-17.

(10) Gecit. in A. Walgrave, o.c., p. 72.

[p. 79]

af te leggen, niet zonder enige aarzeling in het Groot Seminarie toegelaten werd.

Van den ouden Brevier

Als medeleerlingen in Filosofie had Gezelle: Jean Becquaert, François Bettenof, Théophile Buysse, Charles De Brie, Charles De Laey, Modeste De Meulemeester, Alphonse De Neckere, Désiré Devloo, Charles Devos, Henri Floor, Victor Huys, Henri Lahousse, François Lievens, Emile Maes, Désiré Pattyn, Charles Roets, Léopold Salembier, Charles Tavernier, Aloise Vandenberghe, Henri Vandenbussche, C. Vanden Weghe, Edmond Vandorme, Henri Van Walleghem en Stanislas Vrambout⁽¹¹⁾.

Bij hun overgang in 1850 naar het Groot Seminarie, kwam deze groep te staan voor markante geestelijken als:

Livinus-Benedictus Bruneel, president, die de Heilige Schrift doceerde;

Joannes-Baptista Ryckewaert, professor in zedelijke godgeleerdheid;

Desiderius-Joannes-Henricus Heene, econoom en professor in kanoniek recht en kerkgebruiken;

Petrus-Ludovicus Dessein, die zedelijke godgeleerdheid onderwees en later de eerste rektor van het Engels Seminarie zou worden;

Petrus-Josephus D'Hollander, S.T.L., professor in dogmatische godgeleerdheid en zedelijke wijsbegeerte;

Amatus-Constantinus Lagae, professor in Heilige Schrift en kerkelijke welsprekendheid;

Antonius-Joannes-Philippus Wemaer, directeur en professor in kerkgeschiedenis.

Vooral van deze laatste weten wij dat Gezelle als seminarist in hem ‘den verstandigen en goeden bestierder [vond] dien hij nodig had’. Dat hij Gezelle's ‘bijzonderen aanleg kende en waardeerde’. Dat hij in verband met Gezelle's verlangen naar de Engelse missie een niet geringe rol speelde. En dat hij hem gedurende zijn latere leven o.a. als vicarisgeneraal bleef steunen waar het kon⁽¹³⁾.

Was de seminarist Gezelle uit Roeselare weg, dan had hij toch het Klein Seminarie en de leerlingen daar niet vergeten. We weten dat er tussen Brugge en Roeselare een ‘drukke, kinderlijke, stichtende’ briefwisseling werd gevoerd⁽¹⁴⁾. Ook bleef vanuit Roeselare onverminderd de invloed van superior Faict de jonge seminarist bestralen.
⁽¹²⁾

(11) ‘Cours de Philosophie 1849-50 ler Semestre’.

(13) Zie A. Walgrave, o.c., p. 76-77. Ook J. Pallet, Brief van Gezelle aan Mgr. Malou 1857, in Biekorf, 1954, p. 188-191.

(14) Prof. Dr. Frank Baur, o.c., p. 64-65.

(12) Almanach der Bisdommen van Brugge en Gent, Brugge, 1851, p. 21

[p. 80]

In 1852, op 18 december, en niet op 8 december zoals zowel Walgrave als Baur vermelden, zou Gezelle tot subdiaken gewijd worden⁽¹⁵⁾. Een goede week voor deze belangrijke dag schreef hij aan zijn oud-superior een zeer vertrouwelijke brief. Deze brief werd tot op heden niet teruggevonden. Maar het antwoord dat superior Faict hem op 11 december stuurde, spreekt voor de verhouding Gezelle-Faict ‘boekdelen’⁽¹⁶⁾:

Roulers le 11 xbre 52
Mon cher Monsieur,
Votre lettre m'a causé beaucoup de satisfaction.
Je suppose que tout votre cours n'a pas été appelé au soudiaconat, tout en espérant que tout le cours méritait de'être; dès lors la distinction, taujours un peu réelle, qui vient de vous être accordée me prouve que vous avez suivi très-fidèlement les avis qui vous ont été donnés ‘Age quod agis’.
Si vous me connaissez un peu vous devinerez que j'ai été fort sensible à toute la confiance que vous me témoignez. Allez chez Mr Debat & achetez y pour mon compte cette édition du Brévaire qui vous plaira le mieux.
Il va sans dire que mes priêres ne vous manqueront pas; Vous êtes de mes premiers élèves de Roulers qui devenez soudiacres; Je vous recommanderai d'une manière toute spéciale à MM. les Professeurs & à vos anciens condisciples: vous particulièrement vous aurez quelques communions de notre chère colonie Anglaise.
Veuillez vous charger de mes félicitations auprès de vos collêgues dans le soudiaconat futur & de mes amitiés auprès de Mr. Verstraete, et croyez que je suis
Votre affectionné
J. Faict supr

Inderdaad werd, zoals Faict veronderstelt, niet de ganse groep filosofen van 1849-1850 op dezelfde dag tot het subdiaconaat toegelaten. Samen met Gezelle kwamen voor de wijding slechts Becquaert, De Laey, Devos, Floor, Huys, Lievens, Tavernier, Vandenbussche, Vandorme en Van Walleghem in aanmerking. Erbij gekomen was een zekere Ivo Ludovicus Tras⁽¹⁷⁾. En toen Gezelle op 10 juni 1854 samen met zijn promotie priester gewijd werd, waren Bettenof, Lahousse, Buysse, De Brie, De Laey, De Meulemeester, Pattyn, Roets, Salembier, Vandenberghe, Vanden Weghe, Vrambout en de nieuweling Baelden pas aan de diakenwijding⁽¹⁸⁾.

Inderdaad een ‘distinction, taujours un peu réelle’, die er, naast de andere aanduidingen, die we al bezaten, weer op wijst hoe Gezelle tot de meest talentvolle kandidaten van zijn groep behoorde.

(15) A. Walgrave, o.c., p. 86 en Prof. Dr. Frank Baur, o.c., p. 65.

(16) Deze brief bevindt zich in B.A.B. Bundel B298. Hij bestaat uit 4 blz., waarvan de eerste twee respect. met 15 r. en 13 r. + handt. zijn beschreven. Het papier is wit, ongelijnd en draagt in de linker bovenhoek het ingeprente merk ‘Angoulème’. Afmetingen: 21 × 13,5.

(17) B.A.B. Acta Mgr. Malou, 1852, p. 577.

(18) B.A.B. Acta Mgr. Malou, 1854, p. 221-222.

[p. 81]

Een merkwaardige waardering voor ‘dichtoefeningen’

Omtrent het midden van augustus 1858 gaf de jonge poësisleraar in Roeselare zijn ‘Dichtoefeningen’ in het licht.

Prof. Baur heeft reeds de nadruk gelegd op het feit dat Gezelle moet geijverd hebben opdat de uitgave zou klaar geweest zijn tegen 16 augustus, dag waarop te Roeselare de ‘Distribution Solemnelle des Prix’ gehouden werd en de vakantie intrad. Daarbij veronderstelde hij naar aan leiding van een paar documenten dat de bundel niet al te lang na 7 augustus 1858 van de pers kwam⁽¹⁹⁾.

Een pas ontdekt document komt het vermoeden ‘niet al te lang na 7 augustus’ niet alleen bevestigen, maar biedt ons de mogelijkheid aan te nemen dat het drukken van de bundel inderdaad wel eens op 7 augustus zelf zou kunnen beëindigd geweest zijn.

Op 9 augustus 1858 namelijk schreef vicaris-generaal Faict aan Gezelle⁽²⁰⁾:

Bruges 9 Août 1858.
Mon cher Monsieur,
Je m'empresse de vous retourner votre livre. J'ai obtenu l'approbation que voici de Mgr. l'Evêque.
Sa grandeur souscrit pour dix exemplaires. Monsgr Scherpereel pour cinq ainsi que moi.
Je pense qu'un exemplaire de luxe ferait plaisir à Mgr. l'Evêque.
Pourvu que vous conserviez la substance de l'approbation, modifiez-la à votre goût (quant à l'orthographe & au style)
Votre affectionné
J. Faict vic. gén.

Uit het ‘Je m'empresse’ valt af te leiden dat Gezelle zelf erop aangedrongen had dat er met het geven van de goedkeuring haast zou gemaakt worden. Uit ‘votre livre’ dat het inderdaad reeds om een gedrukt exemplaar ging. De plaats van de goedkeuring achteraan in de bundel wijst er trouwens op dat ze, op nette vellen gedrukt, later aan het geheel werd toegevoegd.

Zo kunnen we veronderstellen dat het boek op 7 augustus (zaterdag; einde van de week) klaar, nog dezelfde dag naar Brugge werd verzonden. Waar het op 9 augustus aankwam, onmiddellijk werd goedgekeurd en nog dezelfde dag naar Roeselare werd teruggestuurd.

Bij dit alles rijst echter een moeilijkheid. De goedkeuring zelf, waarvan de oorspronkelijke tekst nog steeds niet gevonden werd, draagt in de ‘Dichtoefeningen’ eveneens een datum, Sint Laureinsdag 1858, d.i. 10 augustus.

(19) Prof. Dr. Frank Baur, De bundel ‘Dichtoefeningen’ Bio-Bibliografische Inleiding, in JUB. I, p. 221-224.

(20) Deze brief bevindt zich in B.A.B. Bundel B298. Hij bestaat uit 4 blz., waarvan enkel het eerste met 15 r. + handt. beschreven is. Het papier is wit, ongelijnd. Afmetingen: 21 × 13,5.

[p. 82]

Nu is het niet zo onaannemelijk dat vicaris-generaal Faict zich in zijn schrijven van datum zou vergist hebben. En dat het boek, op 7 augustus klaar, pas op 9 augustus naar Brugge werd verstuurd. Waar het op 10 augustus aankwam, goedgekeurd werd en terug naar Roeselare gezonden. Gezelle ontving dan zijn exemplaar op 11 augustus. En Faicts brief zou i.p.v. op 9 augustus, op 10 augustus geschreven zijn. Maar rekening houdende met het feit dat reeds op 13 augustus 1858 bij burgemeester Spillebout te Roeselare de drie wettelijke vereiste exemplaren ter bekoming van het eigendomsrecht waren afgestaan, en gezien ook de inhoud van Faicts schrijven zelf, bestaat er nog een andere en wellicht waarschijnlijker oplossing voor het probleem.

Gezelle dateerde zijn goedkeuring met ‘Sint Laureinsdag’, daarbij gebruik makend van de vrijheid die de bisschop hem gaf de goedkeuring naar taal en stijl te bewerken naar believen. Een datering met de naam van de heilige van de dag is zeker niet afkomstig van Mgr. Malou. Ze is Gezelliaans. En meteen rijst de vraag of de goedkeuring van Mgr. Malou wel gedateerd was. En indien niet, of Gezelle ze niet zelf gedateerd heeft op de datum waarop hij ze in Roeselare ontving, 10 augustus.

Opmerkelijk in het schrijven van Faict zijn echter de bewijzen van belangstelling en waardering en meteen ook de steun, die Gezelle bij zijn eerste grotere publicatie zowel van zijn bisschop als van de twee vicarissen-generaal mocht ondervinden. Zou Faicts nooit aflatende interesse voor Gezelle hier bij de bisschop van bepalende invloed geweest zijn? In alle geval loopt het in deze brief uitgedrukte interesse van Mgr. Malou, die in zijn jeugd te Saint-Acheul zelf nog ‘des cantiques pleins de suavité’ ter ere van Onze-Lieve-Vrouw gedicht had⁽²¹⁾, merkwaardig vooruit op het voorstel dat hij Gezelle een goede maand later (19 sept. 1858) deed op de priesterretraite te Brugge.

Waarschijnlijk had hij bij het lezen van de reeks ‘kerkelijke’ gedichten uit de bundel het inzicht opgedaan dat Gezelle de geschikte man was om ‘la composition d'un certain nombre de cantiques et chansons spirituelles à l'usage des écoles, des congrégations et des contérences de St. Vincent de Paul’ aan te gaan⁽²²⁾. Bij het bekijken echter van de enkele nogal losse en vanzelfsprekende invallen, die Mgr. Malou pas vier en half maanden later de dichter toestuurde onder de titel

(21) Monseigneur De Montpeller, Oraison Funèbre de Monseigneur Jean-Baptiste Malou, Bruxelles, 1864, p. 41.

(22) Zie o.a. Prof. Dr. Frank Baur in JUB I,o.c., p. 250-251. En J. Geldhof, Eerste dichtprogramma van Gezelle, in Biekorf, 1960, p. 309-314.

[p. 83]

‘Programme de sujets à mettre en vers’, rijst de bedenking dat Mgr. Malau's interesse voor een dergelijk plan in september

1858 en naar aanleiding van het verschijnen van de bundel, wel zeer levendig zou kunnen geweest zijn. Maar dat het in begin februari 1859 al voor een deel geslonken was.

Ook op de eigenaardige redactie van de ‘Goedkeuringe’ zelf werpt de nota van vicaris-generaal Faict een speciaal licht. Rekening houdend met de mogelijkheid (zie reeds de stijl van de datering) dat Gezelle inderdaad kleine wijzigingen in de tekst van Mgr. Malou kan aangebracht hebben, is het nu volkomen gerechtvaardigd aan te nemen dat in deze goedkeuring niet alleen steekt een ‘lichtjes administratief klinkende overname van Gezelles eigen programma als leraar’ en als dichter-leraar vooral⁽²³⁾. Maar dat Gezelle de goedkeuring gebruikt om, gesteund door het gezag van zijn bisschop, voor een vierde maal in deze bundel zijn programma uiteen te zetten.

(23) B.F. Van Vlierden, Gezelle tegenover het Dichterschap, Kapellen, 1967, p. 45-46.

In 't klooster van Bethel te Brugge

In Biekorf 1965 publiceerde J. de Mûelenaere naar aanleiding van de vondst van een brief van Gezelle aan Mgr. Faict (brief van 7 sept. 1864), een korte bijdrage over ‘De Verhouding Gezelle-Faict aan de vooravond der stichting van Rond den Heerd’⁽²⁴⁾. Zich baserend op een aantal reeds bekende gegevens, besloot hij dat met de ‘poor verses’ waarover in de brief sprake is, het gedicht ‘'t Klooster van Bethel te Brugge’ en de tafelliedekens ‘Luidop! met al dat zingen kan!’ en ‘'t Is Jubilé, 't is vijftig jaren’ bedoeld waren. Uit de datering van Gezelle's brief leidde hij af dat het feest bij de zwarte zusters gehouden werd op 6 september 1864. Waarop zowel hij als Dr. P. Allossery in de Jubileumuitgave⁽²⁵⁾ zich steunen om te beweren dat Gezelle op het feest aanwezig was en er het gedicht ‘'t Klooster van Bethel te Brugge’ zelf voordroeg, is niet geweten.

De recente vondst van het schrijven van vicaris-capitularis Faict, waarop de brief van Gezelle een antwoord was, komt echter aan deze bewering, net als aan de veronderstelling als zou Faict in een openlijk dankwoordje zijn waardering voor Gezelle's verzen hebben uitgedrukt (Hoe was deze veronderstelling mogelijk? Gezelle dankte toch voor ‘your very kind note of last night’), een einde maken⁽²⁶⁾.

(24) Biekorf 1965, p. 361-365.

(25) Dr. P. Allossery, De Bundel ‘Liederen Eergedichten en Reliqua’ Bio-Bibliografische Inleiding, in JUB. V, p. 181-188.

(26) Deze brief bevindt zich in B.A.B. Bundel 8298. Hij bestaat uit 4 blz., waarvan enkel de eerste met 10 r. + handt. beschreven is. Het papier is wit, ongelijnd en draagt in de linker bovenhoek het ingeprente merk ‘Bath’. Afmetingen: 21 × 13,5. - De door J. De Mûelenaere gepubliceerde Gezellebrief bestaat eveneens uit 4 blz., waarvan de eerste, de tweede en de derde met respekt. 21 r., 26 r. en 16 r. + handt. beschreven zijn. Het papier is wit, ongelijnd. Afmetingen: 21,3 × 13,5.

[p. 84]

Het bestaan van Faicts dankbriefje, dat in de namiddag van 6 september in een witte omslag aan ‘Monsieur Gezelle, vice Recteur du Séminaire Anglais, En Ville’ werd gestuurd, is een voldoende duidelijke aanwijzing om te besluiten dat Gezelle niet op de plechtigheid aanwezig was. En er derhalve zijn verzen niet zelf heeft voorgedragen. Dit laatste blijkt nog duidelijker uit de tekst van het briefje zelf:

Bruges 7ber the 6th
My dear Sir!
I want to congratulate you and to thank you with all my heart for the very beautifull verses, composed by you, I felt it & I know it, at the occasion of the ceremony which took place, this morning, at the black Sisters!
Affly & gratefully yours
J. Faict vic. cap.
R.G. Gezelle, English Seminary.

Voor een inzicht in de relatie Gezelle-Faict is het wel van belang in detail te beklemtonen hoe ‘fort sensible’ Faict wel was voor de attentie vanwege de dichter. Hij gaf zich niet alleen de moeite onmiddellijk bij zijn thuiskomst van de plechtigheid een briefje te schrijven, maar hij liet het daarbij nog dezelfde avond door een bode bij de dichter thuis bezorgen⁽²⁷⁾.

Drs. E. Derluyn

aspirant N.F.W.O.

(27) De door Faict eigenhandig beschreven omslag, die in B.A.B. Bundel 298 nog bij deze brief bewaard wordt, is inderdaad nooit dichtgekleefd geweest, werd nooit gefrankeerd en vertoont geen enkel spoor van afstempeling door de postdiensten.

Bijlage
Rapport van superior Faict 1849-1850

Direction. - Ordre du jour

5 h 1/2 en hiver; 5 h en été; Lever.

6 h ou 5 1/2 Prière du matin et Méditation - La règle du Lever a été observée parfaitement; un seul élève Séminaire s'est absenté de la prière une seule foi; un élève laïc s'est absenté deux fois, et est arrivé une minute après l'heure cinq à six fois. Tous les autres, au 1/4 après le lever, sont, soit à l'église soit à la chapelle de la Ste Vierge pour y demander la bénédiction de Jésus et de Marie - Jusqu'au Carême, ou nous avons médité sur la Passion, nous avons choisi pour matière de méditations les Vertus chrétiennes; la manière de les acquérir et de les perfectionner.

[p. 85]

- 6 1/2 ou 6 h. Etude. L'étude du rnatin marche bien; il n'en est pas taujours ainsi des autres études; quelques élèves légers se permettent parfois de causer à voix basse; six à sept fois un élève laïc a dit quelques mots à haute voix. La menace d'un surveillant spécial et les surprises assez fréquentes que nous leur fesons n'ont pas réussi à faire disparaitre complètement cet abus. On espère que l'action de MM. les hebdomadiers, devenant imperceptiblement plus assidue, réussira cependant à le faire disparaitre.

- 7 1/2 Déjeuner et récréation.

- 8 h. La Ste Messe. MM. les Philosophes, sans exception aucune, ont été très édifiants à l'Eglise. Ils servent la messe à deux et par tour de semaines; les laïcs tout comme les autres ont montré un saint empressement pour cet office.

- 8 1/2 classe. Les leçons des Philosophes sont d'une heure; après la lre heure, un autre professeur succède. L'attention des élèves est généralement très-soutenue.

- 10 1/2 Récréation. Nous avons assez bien réussi à bannir l'usage du flamand; moins bien à introduire le bon accent français et l'usage du Latin. Jusqu'à présent MM. les hebdomadiers vont très-peu se mêler aux conversations de leurs élèves. C'est un point qui semble demander du temps et les beaux jours de l'été

- 11 h (Le Lundi et vendredi, Leçon de musique vocale) Les autres jours étude.

- 11 1/2 Diner. Mr l'hebdomadier préside. On fait la lecture. En général MM. les Philosophes lisent mal. Les hebdomadiers n'aiment généralement pas de reprendre le lecteur. Le Supérieur continue à le faire dans ses visites; il reprend aussi les faits contraires à la politesse.

- 12 h Récréation. MM. les Philosophes ne se décident que lentement à aller faire du bien chez les humanistes. Il en est une douzaine cependant qui ont montré du zèle à cet égard.

- 1 1/4 Etude. C'est de toutes les études celle qui marche le moins. Après les vacances le Supérieur ou l'Econome y ira dire ses vêpres.

- 2 h Classe.

- 4 h Goûter et Récréation. Après le goûter les Philosophes vont trèsrégulièrement faire leur adoration.

- 5 h Etude.

- 6 3/4 Lecture spirituelle présidée par Mr. L'hebdomadier, les Lundi, mercredi et vendredi; Les Mardi, Jeudi et Samedi exercice de déclamation présidé par le Supérieur. Les élèves déclament une de leurs cqmpositions flamandes. Le Dimanche; conférence: La matière des conférences a été la vocation: on a parlé de l'origine et de l'existence réelle d'une vocation pour tous; de l'extrême importance de la bien connaitre; des signes négatifs de la vocation ecclésiastique. Il reste à parler des signes positifs.

- 7 1/4 Souper sous la présidence de l'hebdomadier. Lecture.

- 7 1/2 Récréation. Les Philosophes, à cette récréation, voient beaucoup les humanistes et y font du bien.

- 8 1/2 Prière du soir, à laquelle assistent MM. les Professeurs.

Cet exercice marche parfaitement Après la prière les Philosophes sont conduits par le Supérieur à leur dortoir où le silence le plus religieux s'est observé constamment.

Ordre de la Semaine.

MM. les Philosophes sur l'invitation indirecte du Supérieur se confessent généralement toutes les semaines et s'approchent de la Ste table. Le Supérieur dit la messe de 6 h 1/2 et distribue la Ste Communion à l'effet de mieux constater les absences. - Les autres élèves se mantrent aussi bien fervents. Les Rhétoriciens et les Poètes s'approchent généra-

[p. 86]

lement tous les quinze jours; les autres toutes les trois semaines ou tous les mois. Il y a régulièrement 60 à 130 communions par dimanche. La Confession mensuelle est obligatoire; MM. les Surveillants vérifient les biliets de confession. Les Philosophes n'en donnent provisoirement pas. Le Dimanche après l'Evangile de la Grand'Messe sermon en langue française. A l'issue de la Grand-Messe, Congrégation, dirigée par Mr. Morel; tous les Philosophes sont membres, à l'exception d'un seul, élève laic.

Le dimanche à 10 h 1/2 Exercice de déclamation pour les élèves des trois classes inférieures, auquel il sera loisible, après les vacances, aux Philosophes d'assister. Nous n'avons pu jusqu'ici établir les sociétés littéraires, flamande et française. Elles seront établies après les vacances. Mr Vanhove dirigera la première; Mr Morel la seconde.