Biekorf. Jaargang 68

[p. 345]

Monksje de Zokee
Vervolg en slot van blz. 234

Enternement Verstraete

Wel nadat mijnhere Diseree - rond 't jaar 1909? - Sint-Kruis voor goed verlaten had, heeft Jules Verstraete, eigenaar van het haras aan de Dampoorte, dit kasteeltje Borre gekocht en negen nieuwe boksen gezet met vier slaapkamers bovenop voor de zokees, dààr zouden zijn jonge onverkochte volbloeds gebroken worden. Er stonden daar altijd na september negen jaarlingen die moesten gedresseerd worden voor de koersen van 't volgende jaar. Ik bleef op 't kasteel als apprentie en er kwamen nog twee Malenaars bij: Poltje Delee en Verplancke, en bovendien nog drie Engelse zokees: Snowie, Djiem en Bielie.

Maar g'hebt ze vanzelfs gekend menslief, ze lagen bij uw gebuur thuis in Sinte Looi en Bielie of Pientje pakte aantijden een pinte in d'Hope naast je deur of dronk om het langst in de Klokke op de plaatse ‘Joe have e' drink?’. Poltje Delee, die zo goed zijn Engels als zijn Vlaams sprak, was tezelvertijd enterneur en meestergast, hij gaf de bevelen op 't zeggen van mijnhere Verstraete en wij wisten ieder keer als we in 't eerste of tweede lot vielen (om 't werk te beginnen). Mijn broer Adriaan, twee jaar jonger dan ik, kwam ook bij ons als jonge leergast. 's Voornoens leerde hij in de kazerne te peerde rijden bij kapitein Albra en 's achternoens moest hij helpen bij jules Boydens in 't haras waar dat de jonge peerden eerst in de lonze geleed werden en dat was wat te zeggen op de binnenkoer. Ze moesten met twee zokees zijn om de lederen ‘kavesong’ met de nijper op de neus te zetten, dat neep met een trekje aan de lonze. Alzo hielden we ze in bedwang en dan nog al houden dat we kosten of ze zouden uit je handen springen, zo wild en uitgelaten was dat jong goed, dat verdroeg niets. De eerste keer was 't een echt spektakel van kabreren, met de poten pijlrecht in de lucht, wijds en zijds springen om zich los te rukken. Dat kalmeerde maar met een goede trek van de zwepe. Alzo was de achtienmaander de eerste keer afgemat en moegebeuld en 't schuim druppelde op zijn borst.

De breidel in de muile pramen was nog lastiger. Daaraan hingen drie ijzertjes op de tong om aan de trek van de breidel te gewennen, maar 't peerd verweerde zich op alle mogelijke manieren en de zokee zweette al evenveel en vloekte erbij: Godver... alhier en God blommie... aldaar op zijn Engels. 't Was daarom dat de eerste breidelprobasie op stal gebeurde, ge waart zekerder van je kas en 't peerd kost niet ontvluchten, en de derde keer als het de breidel gewoon was werd het afge-

[p. 346]

beuld peerd seffens de zale opgeleid en hoe afgebeuld ook, het probeerde toch nog met wringen en kabreren om de zale van zijn bezwete rik te wiepelen: Biellie de Engelse zokee was altijd bij de temmers, en als hij een pintje te vele gedronken had stak hij seffens een koffieboontje in de mond als mijnhere Verstraete op inspektie kwam, kwestie van naar de drank niet te rieken. Die halfgebroken aankomelingen kwamen dan bij ons op 't kasteeltje om genterneerd te worden want ze moesten gereed zijn voor de eerste koersen van de tweejaarse in juni.

Ha ge zoudt willen weten hoe wij er op los gingen? Wel die in 't eerste lot was begost te zevenen en twee uur later moesten de anderen oefenen. 't Was eerst de kavesong op de neus nijperen om in de maneze te lopen. Poltje stond in 't midden met de zweep om ze aan te sporen. Mijnhere Verstraete, al een beetje ziekelijk, bezag en volgde alles van op zijn zeteltje. De moe gelopen peerden werden de zale opgesmeten en seffens gemonteerd, doch er reed altijd een gedresseerd peerd vorenop om de nieuwelingen in de zwee te trekken. Alzo kwamen wij een keer op een klein draafje langs 't dreefje van 't kasteel gereden, mijn zot peerd deed een onverwachtse zijsprong en daar bleef ik met mijn veste aan 't hekken hangen. 't Peerd van onder mij stond daar te trappelen tussen de andere, seffens was iedereen op de grond om ze in bedwang te houden en Poltje kwam mij verlossen: ‘hier hangt nu ons hoopje van zestien jaar te slingeren’. Gelukkig kwam ik er met 't verschot van af en we reden verder naar 't Krakkeveld en Verstraete volgde met de auto.

De pieste die elke dag getoold werd lag zo effen als een zeefdetje. We gingen meteen naar 't verste punt aan de duist meter, de afstanden stonden op plankjes geschreven. 't Was ‘kanteren’: een soort proef galoperen eer dat we serieus begosten. Ho! dat galoperen voor de eerste keer in de pieste was ook nog wat te zeggen: we stonden op een reke en mijnhere gaf 't signaal en de peerden schoten vooruit lijk een schicht, 't was vluchten te vierklauwe zoveel ze rekken kosten om de ene de andere voorbij te steken. De baas volgde gejaagd ieder peerd en tekende op wie de meeste asem had, want daar kwam het op aan. Zeg 't was een hele knepe om na zo een charge up twintig meter te kunnen inhouden. De hele pieste was zestienhonderd meter lang, de krulle van de draai meegerekend. Daar moest de jonge volbloed leren zijn ‘hol halen’ in den draai of anders vliegt de zokee kop over konte van zijn peerd.

't Is midden zo een oefening dat we een aardig ongeluk hadden. ‘Sanse’, een hitsig zot peerd waar iedereen rooi mee had, wierp in een zotte vlage de zokee midden de krakke en

[p. 347]

dan op de vlucht, dat hadden we nog nooit gezien. Als een razende bezetene de weg op voorbij haar stal, recht naar stad, over de Kruispoort door de Langestrate en zaterdag zijn en marktdag!: iedereen spotterde een huis of een straat in. Eerst op de Eiermarkt sloegen boerezoons de armen open om ze te vangen, doch ze kende niets of niemand, en sprong dweers door de glazen deur van de Roi d'Espagne en hield pas halt aan den dis. Schuimend en heel bebloed danste ze daar voor de veraltereerde patrong en de schruwelende klanten. De ordenans van kapitein Albra bracht ze naar huis heel doorkorven en afgemat, ze was maar 't doodschieten meer weerd.

Was dat geen tegenslag? en op den hoop toe alles betalen wat dat op de markt verdestrueerd was. Zou je niet triestig gezind zijn? Gelukkig was madame Verstraete daar nog - een Oostenrijkse en een engel van goedheid - om haar man te troosten en koeraze in te pompen als er iets haperde met de kweek of de gezondheid. Mijnhere was geen gemakkelijke en op zijn peerden was hij buitengewoon zindelijk.

Als we van Maleveld kwamen was ons eerste werk de domende peerden verzorgen en 't druipende zweet afdrogen met een wrong hooi en de rik met een saarze bedekken tegen de afkoeling, want 't was achterjaar, winterdag of voorjaar. 's Achternoens werden de poten gewassen en 't haar gekamd met roskam, mane- en steertkam, en geborsteld met grove en zachte borstel, allee 't haar moest effen liggen en blinken lijk een zijdetje en dan nog zei Verstraete: ‘Poltje, heft een keer de koevertuur op’ en hij wreef over 't haar als er geen stof aan zijn vingers plakte. Wij deden wel ons beste maar de baas was lastig omdat hij zieker en zieker werd, zelfs de vakansiezon van 't warme zuiden in Frankrijk hielp niet meer; hij stierf in september van 't jaar twaalve (1912).

Enternement te Stokkel

Madame Verstraete, altijd even goed en vriendelijk, bezorgde voor mijn broer en mij een plaats in 't enternement Sarliee te Groenendale bij Brussel, dat waren de koersepeerden van baron Luunden. Ik kreeg daar zelfs mijn ‘Liesanse’ (rijbewijs of vergunning) en 't volgende jaar verhuisden we met al de jaarlingen naar Stokkel omdat er daar meer plaats was in de stalling van ‘Niouton’. Wij waren daar met vijftien zokees, meest Engelsmans natuurlijk. Kijk dat is een portret van onze groep: leerjongens en stalknechten. (Zie blz. 349).

Zittend van links naar rechts: numero een en twee zijn Engelsmans, drie een Hollander is nu enterneur geworden. Vier is weer een Engelsman die met een Brusselette trouwde, dat gebeurde wel meer. Vijf is Tjalie Djieng, de beste zokee die in de grote koersen reed en prijs won.

[p. 348]

Rechtstaande is numero 1 gewezen zokee die dan als stalknecht werkte; hij had drie zoons die monteerden in de ‘Stiepel-tjees’. Numero 2: een Schot kost geen zokee worden; 3 was nog in de leerschool, een halve Engelsman; 4 mijn broer Adriaan; 5 armen gekruist was te zwaar, hij kwam van stal Lofiet in Frankrijk. En dan 6, dat is ik zei de hond; 7 Engelsman al vijftig jaar oud; 8 Brusseleer, die beweerde geen Vlaams te kennen en ik die geen Frans kende was taalsman voor hem bij de Engelse, hoe rijmt je dat te gare? En dan numero 9: Engelsman van Sint Elie uit Frankrijk gekomen; 10 Djim Karter, lichtgewichte, 48 kilos, monteerde veel als apprentie. En dan pas numero 11, ik weet niet van waar die Zors kwam. Langs achter op de laatste rij staat onze meestergast, hij kwam van Bruggeman te Kastio bij de Walen, en de Schotlander heeft zijn hoed op.

Wij lagen in lozement in Café Lefeirne waardat de bazin, een Gents wijf, goede zaken deed. We betaalden twee frank daags en vijf frank voor de waste, dat kwam op 65 frank te maande, maar we kosten daar tegen met onze 5 frank daags en we hielden nog meer over dan te Brugge. Te zes-en-half kwam de meestergast ons oproepen aan de trap: ‘de...boe!’, de luierikken werden uit 't bed getrokken. Met de handdoek onder de arm liepen we recht naar de stal. De meestergast reed met 't wagentje haver rond en schepte voor elk een maatje in de handdoek die we met de vier hoeken openhielden om seffens in de peerdekrebbe te smijten. Die peerden kenden ons wel, maar 't was voorzichtiger er tegen te spreken en dan nog in 't Engels: ‘howajoe!’ Alzo leerde ik wat peerdeëngels op de koop toe! Dat jong goed staat altijd gereed en is begoest om je de neuk te geven en tegen de muur te drummen: opgepast en op je weerhouden zijn.

Na een warm brikfast op 't lozement kwamen we voor goed naar 't enternement, lazen de lei in de zadelroem in welk lot we vielen en dan aan 't werk. 't Peerd dat moest uitgaan werd vastgebonden in zijn boks: ‘gief mie de lik!’ en met een haakje kuist ge de poot uit. Als er peerdevijgen liggen schuifelt ge en tot de staljongen zegt ge: ‘Pak 't is don up!’ en alle vuiligheid wordt in de mand geschept en wit zand gestrooid tegen 't uitgletsen.

Zoveel mogelijk kopwaarts staan, want een maaier smijt met een zwier alles achteruit. Een kapper is ook te mistrouwen, hij zou u de borst instampen met de voorpoten. En voor een bijter ben ik ook op mijn weerhouden, hij draagt wel een muilband, maar zwak dokt hij op je rik dat je rikgrate kraakt.

Ja maar iefvrouw, ge lacht gij, maar ik spreek van ondervinding, die peerden moesten zindelijk met de natte spons gekuist worden, er mag geen strootje te zien zijn, en de billen met een

[p. 349]

zachte borstel in zijden striepen trekken, dat is lang werk naast zo 'n vurig volbloed. 't Is juiste daarom dat we onder 't werken maar gedurig blazen: ‘ffrrr, ffrrr!’ 't Peerd luistert en vergeet zijn zotte schieren. We leggen dan de zale op en de saarze erover, de kapesong op zijn oren en de borstrok aantrekken. Wat peist ge ervan, ge zoudt veel eer een kind in de bunsel steken of zo een koersepeerd gereed doen.

De enterneur Sarlier, een Fransman en bijzonder streng in 't dresseren, geeft zijn orders in 't Engels: ‘Joe go toe zikstienhonderd jards... joe stop achter honder jards... en joe lit him go toe toehonderd jards!’... en weg zijn we: ‘laat him iet

Entrainement Charlier te Stokkel in 1912
Monksje rechtstaande, midden, met gekruiste armen

de ground!... uit zijn lieber goeste lopen, doch je moet kunnen inhouden op bevel. Ik zat een keer up den hengst van baron Lunden en we liepen gezapig op een gewoon “kanter”, in stille galop. Almeteens smeet de hengst zijn gat op en vloog al d'ander voorbij in de pieste, en 'k zat ermee verlegen om bijtijds te kunnen inhouden, dat was kerel die hengst.

Kwestie van gewichte vraagt ge? Wel ik met mijn 46 kilos was een van de lichtste, 57 tot 58 kilos is zwaar gewichte. Ge kunt peinzen wat dat was als Sarliee riep: “Veranderen!” Tjalie op Blakie! Monk ryd Rural! Djods op Florfiel enne... 't peerd kreeg alzo na mij zo een zwaargewichte in 't zadel, zeg iefvrouw hij liet dat voelen aan de zokee; 't was van let op.

Bij volle gaze slaan wij standvastig met de hielen op de rebben om het op te jagen, soms staan wij recht op de stijbeugels en dan roept de enterneur nog: “Poes him met yoer

[p. 350]

ellebow!” alzo dat peerd omhoog trekken met je handen; 't moest al geven dat het kost binst die vierhonderd jards. En dat spelletje herbegost elke dag totdat peerden en zokees in form waren voor de koers. Met een paar zokees mocht ik al meerijden op de flauwste peerden te Groenendale om ze aan een serieuze koers te gewennen.

Oorlog en einde

En toen we in 't jaar veertiene (1914) met jaarlingen en koersepeerden naar de laatste septemberkoers van Oostende gekomen waren brak de oorlog uit. De beste peerden werden niet teruggevoerd want Sarliee sloot een akkoord met de Engelse enterneur Woetens te Opsom of zo iets, 'k ben 't vergeten - en Adriaan en ik en een Brusseleer zouden samen met Sarliee en zijn vrouw de peerden vergezellen. Reeds begin oktober scheepten wij in, en hoe gaat dat? Ja madame zou nog voor wat eten zorgen in stad en ik moest helpen dragen. Toen, almeteens, kwam er een zeppeling boven d'have gevlogen en... de boot vertrekt zonder tijd te verliezen... madam en ikke Monk mochten in Oostende blijven.

Wat er van gekomen is? De peerden werden ter bestemming gevoerd en gelost, Sarliee kwam langs Holland terug en Adriaan en de Brusseleer gingen zich als vrijwilligers in 't Engels leger aangeven. En ik bleef in het haras bij Boydens te St.-Kruis om zijn zoon Jules te vervangen die in 't leger opgeroepen was totdat de Duitsers heel de kweek opeisten en wegvoerden. Na den oorlog kreeg ik werk in de Gistfabriek en 't was uit en amen met zokee. Maar 'k draag een peerd in mijn herte en 'k was seffens present als peerdeliefhebbers een dienstbewijs vroegen. Mijn kinders en kleinkinders leerde ik te peerde rijden. 'k Zijn nu oud en versleten en tenden asem, maar 'k herleef midden de peerden en als ik er nog 'n keer een mag verzorgen.’

m. cafmeyer