Biekorf. Jaargang 68

[p. 270]

Taalaantekeningen
Vervolg van 1967, blz. 164

R

Raadselaar: een (denkbeeldig verborgen toverpersoon) die altijd juist raden doet. ‘G'hee gie zeker nen radselare in joenen buik... 't Is altijd juiste!’. Heule, 1947.

- Niet in De Bo. Jongensmaakwoord?

Raaiende: mager en taai, gezegd van personen en stoffen. ‘Hij ziet er raaiende uit. Raaiende stoffen gaan lange mee’. Roeselare, 1933.

- De Bo geeft raaide = reilde, slank; flink en jeugdig. Is verband met mned. raaien = stralen uitgesloten? Denk aan: stralen van gezondheid.

Raap: (spotnaam voor) hoofd. ‘Steek jen rape niet te verre naar buiten’. Op trein in het Diksmuidse, 1948.

Rabbezak. In den rabbezak zitten: onwel zijn, moeilijkheden hebben. Torhout, 1954. ‘Ze zit alle winter in de rabbezak, ja en oud mensje enee?’ Krombeke, 1965.

- De Bo geeft rabbelzak: ziekelijke sukkel. Herkomst en verband met raapzak, rapzak uit het Loze Vissertje??

Rake: hark. Volop levend in het oosten van West-Vlaanderen.

Rakelinge: voordeel (waar kan of mag geraakt = geharkt worden). ‘Dien vrek is er altijd bij als er rakelinge aan is’. Roeselare, 1931.

- De Bo s.v. raakling; vgl. mned. (Verdam) s.v. rapinge.

Ramenten (klemtoon op men-): moosgen, herrie schoppen. Poperinge, 1931.

- Zie De Bo.

Rande (z.nw.): vlaag, voorbijgaand geweld, bevlieging. ‘Hij heeft de maandag dikwijls een keer een rande! Ja, al dat drinken de zundag!’. Werken, 1962.

- In De Bo.

Ranke: bloemenslinger. Westrozebeke, 1949. Vgl. De Bo.

Ranten (wkw.) (vaak na gaan): zich wegmaken. ‘Ga ranten’: scheer je weg! Roeselare, 1928.

- In De Bo vermoedelijke etymologie uit rannen, rennen.

Rap. Rap in d'hand en steeg in de beurze: gezegd van wie gaarne (door werken) flink verdient en daarna node uitgeeft. Werken, 1961.

Ratel. Een tonge gelijk nen ratel: als een espenblad. Brugge, 1931.

Ravelaar, ravelen: spaarder, vergaren. Volop levend te Roeselare, 1930.

Razianen: redekavelen (op betweterige wijze). Roeselare, 1926.

- In De Bo.

Recht. Elk zijn recht en Pietje de knikkers. Werken, 1950. Elk het zijne en den duivel niet (= niets). Veurne, 1930. Recht is de galg: wie 't recht heeft wordt gehangen (wedervaart geen recht). Leuven, 1958.

- Het laatste spreekwoord is bijzonder sarcastisch; nog erger dan ‘Recht is recht, zei Scheefhals’ waarin immanent recht, geen onrecht, m.i.

Rechtuit: rechtdoor. ‘En van Merkem voort he je ton den macadam, rechtuit tot Staden’. Roeselare, 1955.

- Eerder zeldzaam. Meestal rechte deure.

Redens: woorden, praat, beschouwingen. Alle redens recht geven. Oostrozebeke, 1945.

Reeuw-al (z.nw., klemtoon op reeuw-): iemand die vlug alles verslijt. Werken, 1961.

[p. 271]

- Het denominatieve reeuwallen lijkt te bestaan; is zeldzaam. Vgl. reeuwen in opreeuwen (= opverslijten) en De Bo s.v. en vlg.

Regen. Geen regen, geen ruste: regen noodzaakt de boer tot (welkome) rustgelegenheid. Gistel, 1931.

- Naast de door De Bo genoemde regen-soorten: smacht-, speers-, speit-, stuif-, smoor- en spaarsregen/rein hoorde ik nog: bokregen (als 't blaasjes regent), veldregen (weldoende zachte maar overvloedige regen). Passim, 1932.

Regenboge. Regenhoge / omhoge / 'k zitte zo geerne in 't droge! / Regenboge / waterslag / 'k zijn zo geerne zoppenat. Kinderrijmpje, hoorplaats ontgaan.

Regenen. We wierden gereênd dat we schreemden / Krombeke, 1956. We waren 't sop uit ons gat gereind! Klerken, 1960. 't Reint dat 't zeikt / de mane leekt uit. Werken, 1963.

Reinder (eig. regender): regenjas, ‘impermeable’. ‘Ze draagt zij ook al zulken reinder’. Roeselare, 1937.

- Van taalvonken gesproken! Vgl. Verriests ‘schuile(r)’ voor paraplu!

Relikwie. Kwelvraag: Wat is er van de relikwieën te geloven? Antw.: Ge kunt ze kussen! Waasmunster, 1959. (De dubbelzinnigheid van het antwoord dient door de intonatie verdoezeld of versterkt).

- Voor dit oeroude schuimwoord werd, overigens zonder succes, éénmaal het oude woord bleveling aangewend. Gezelle zou er bij hebben gemeesmuild! Cfr. Pastor Bonus, jrg. VII, nr. I, bl. 25.

Reke. Reke volgen: de ‘file’ volgen. Roeselare, 1942. Lange lange reke / van hier tot aan de beke / van hier tot aan 't kapelleke / tingelingebelleke. Oostnieuwkerke, 1927.

Reketdeure: kleine loketdeur in schuurdeur. Roeselaarse, 1947.

- Vermoedelijk van roket-, loketdeur. Waarover niets in De Bo.

Reunen: het uitdelven van boomstronken (eersgaten) met o.m. een reunspa. Oostveld-Oedelem, 1931.

- Zie De Bo.

Reze: leuning, reling. ‘Houdt u aan de reze’. Sint-Eloois-Vijve, 1946.

- In De Bo.

Ridderen: beredderen, klaarspelen. ‘Als je dat al allene moet ridderen’. Tieltse, 1947.

- Zie De Bo. Werd door Gezelle gaarne gebruikt.

Ridsepeeuwen: lawaai maken. Roeselare, 1926.

- Zie dit woord en bijvormen in De Bo.

Rieskaalde: waaghalzig. ‘'t Is nogal nen rieskaalde jongen, je zout alles aangaan’. Oostnieuwkerke, 1937.

- In De Bo, s.v. rieschaalde.

Riskaveldje: door alles heen. Roeselare, 1930.

- Zie De Bo s.v. riskavelje en riskavaanje.

Rispelen: schravelen. ‘Hij krauwt over zijn armen dat het rispelt’.?, 1931.

- Frequentatief van rispen, zie De Bo.

Roche (uitspreken zoals bochel): rog (vissoort). ‘'k Zij kenner van de vis, mijn moeder was een roche’. Brugge, 1934.

- Betreffende spelling en uitspraak, staan we voor een overoude moeilijkheid. Er werd al van alles geprobeerd. Despars schreef: rogghe en rochghe. Blijkens de herberg ‘De Katterogche’ (steenweg Torhout-Oostende) is de moeilijkheid nog altijd levend.

Roks. Mijn roks!: mij een zorg, 't kan me niet schelen. Roeselare, 1926.

- De Bo behandelt vrij uitvoerig de dubbele mogelijkheid van herkomst: mijn rok (mijn broek!) en mine roekes niet, van ww. roeken: zich bekommeren. Vgl. Van den Vos Reinaerde, v. 1118 en 1651.

Roeschaert, roesçhaard: soort kwelduivel van zeelieden aan wal.

[p. 272]

Boekwoord (o.a. bij Streuvels, De Drie Koningen langs de Kust, passim) of levend? Vgl. Osschaard (watergeest) o.m. te Heist.

- Niet in De Bo.

Roet: tot koek gedropen en gestold koeievet ‘waarmee in den ouden tijd soepe wierd gemaakt’. Pittem, 1966.

Rokegem. Rokegem-kermesse. ‘'t Is hier lijk Rokegem-kermesse’: zo hard wordt er gerookt dat het kuilt.?, 1931.

Roken. ‘Aan zulk een sigare ge zoudt daaraan blazen bachten je oren trekken’. Kortrijk-Oostende?, 1943.

Rondkanijzen: heen en weer reizen. Krombeke, 1950.

- Zie De Bo s.v. kadijzen.

Ronsefaal (z.nw.): ongedurig, onrustig mens.?, 1930.

- Zie De Bo s.v. ronsefalen (wkw.) met mogelijke verklaring.

Ronsen: mopperen, knorren. ‘Ge 'n hebt daartegen niet te ronsen’. Bellegem, 1934.

- In De Bo.

Ros. Een rostekop draagt zijn goudewerk binst de weke. Klerken, 1962.

Rosphuis, rasphuis (uitsprekens: rospuus). ‘'t Is lijk ene uit een rospuus’: van verdacht allooi (uit een oudtijds landlopershuis). Roeselare, 1935.

- De term rasphuis, zie Verkl. Wrdboeken.

Rouwkoop: aankoop waarover achteraf spijt wordt gevoeld. Streuvels, Heule, bl. 175.

Roverskoop: buitengewoon gunstkoopje. ‘Nen boek van 337 blz. en dat voor 20 fr. nu in 1953, 't is nen echten roverskoop’. Oostnieuwkerke, 1953.

- We namen het voorgaande rouwkoop op - uit de geschreven taal - terwille van dit levende volkswoord.

Ruifel: brede (kolen)schop. ‘Banen van snee gaat best met nen ruifel’. Oostnieuwkerke, 1928.

Ruiker: (uit verwarring voor) ruiter, houten stel om b.v. hooi te drogen. Oostnieuwkerke, 1939.

Ruiser, ruusger: harde bezem op steel waarmee geschrobd wordt of tapijten gekeerd. Passim, 1933.

- Niet in De Bo. Kennelijk klanknabootsend woord.

Ruit. Westvlaams kwelklankspel in: 't Is een rututetuus en o treint treint trin ('t is een ruit uit het huis en als 't regent 't regent erin). Passim, 1933.

Ruttelspicht (adj.): los, lawaaimakend. ‘De kuipe en is maar ruttelspicht, ze moet in 't water’. Krombeke, 1950.

- Zie De Bo s.v. ruttelspeekte, ruttelspichtig.

Ruzeluut: beslist, besluitvaardig (vervormd uit résolu). ‘'t Is nen ruzelute kerel’. Roeselare, 1930.

Ruzie. Ik kom in ruzie met iets: heb last met iets. Torhout, 1949.

- Eigenaardig is de overgang van levenloos wezen naar verpersoonlijking. Ik komme hier nu in ruze met die klinke van die deure: de klink wordt een levende tegenspeler.

K. de busschere