Toponymica uit de kuststreek
De Gentele
De Gentele is een oeroude water- en dijknaam te Uitkerke. Het is een van de meest interessante plaatsnamen uit het kustland. Ik heb sinds lang het inzicht hem in mijn toponymische tuintjes te bespreken. Het verschijnen van de studie ‘Uitkerke’ van M. Coornaert (1967) is daarvoor een gepaste gelegenheid.
De Gentele is een oude waterloop, voormalige kreek, gedeeltelijk lopend langs de westzijde van de Blankenbergse dijk, ter plaatse van de bocht met de naam Wrange. Het lijdt niet de minste twijfel dat men hier te maken heeft met een oorspronkelijke waternaam, alhoewel de naam tijdelijk moge zijn overgegaan op de Blankenbergse Dijk.
De naam, waarvan de oudste vermelding dagtekent uit 1247 (de ghentele), is een alleenstaander in het Vlaamse kustland, maar bij verre na niet in het gehele Nederlandse en Germaanse taalgebied. Hij komt elders voor onder vorm Gantele en behoort tot de grote groep der waternamen afgeleid van de stam gen-gan-gun (ablaut). Laat ik enige voorbeelden geven.
Ziehier wat wij lezen bij Schönfeld (‘Nederlandse Waternamen’, 1955, blz. 248): ‘Gantel is een woord, zeer beperkt van verbreiding, waarvan de kern schijnt te liggen in het Land van Altena; hier immers was het in de 16de eeuw nog bekend als soortnaam: alle binnen togten, watergangen en gantelen... en nog is het daar de naam van verschillende waterlopen...: Gantel, Kornse of Vierbanse Gantel, Dussense Gantel..., e.a.’ Gantel was in de 13e eeuw ook de naam van een riviertje in Zuid-Holland.
Gantel of Gentel is een afleiding met I-suffix van Gant-, waarvan de nevenvorm gannita bewaard is in de Overbetuwse dorpnaam Gent (Gannita in 814: zie Schönfeld: I.c.), welke niets te maken heeft met de Vlaamse stadnaam Gent. De stam is gan of gen.
Een r-afleiding van deze stam is Gender, bijriviertje van de Dommel in Noord-Brabant. Ook Genner, een waternaam in Denemarken.
Voorts de talrijke genne- en gene-namen: Genemuiden, Gennep (gen † apa) (in Nederlands Limburg, bij Eindhoven en bij Zeelhem in Belgisch Limburg), Guemps bij Audruicq in Noord-Frankrijk (VI. Ganep, Ganape in 826) en wellicht ook Genappe (Genape in 1067) in Brabant. Hoort het Kempische toponiem Genelaar (Meerhout) hier ook thuis?
Afleidingen van de ablautvorm gun zijn de waternamen Evergunne (= Euvergunne, Overgunne) bij Heerde in Nederland en Gunne in Duitsland (Lippe).
Auteursrechtelijk beschermd