Vraagwinkel

Godvruchtige schaapherder

De Norbertijn Jacob Claes (1752-1828) heeft in 1805 bij J.B. Smits te Sint-Truiden een boekje uitgegeven waarvan de titel luidt: ‘Den godsvruchtigen Schéper, oft hoe eenen schaep-herder zig moet gedraegen om zyn officie wel te volbrengen: Waer af veel kan toegepast worden aan de geene die de Koeyen oft andere beesten gaede slaen’. Het boekje telt 59 blzn. in-8. Heeft het werk meer dan één druk gekend? De andere werken van pater Claes, nl. De welmeynende Boere-dogter, Den welmeynenden Boeren-Zoon en De Boere-theologie (1e uitgave in 1801) werden meermaals herdrukt. Bestaat er een studie over de inhoud van die populaire katechetische literatuur uit Napoleons tijd?

C.B.

Rode draad

Dat loopt er door als een rode draad (die gedachte keert in het betoog telkens terug). Volgens Ter Laan, Ned. Spreekw. s.v. draad, is die uitdrukking ontleend uit het Engels. ‘Al het touwwerk voor de Britse marine, dat te Portsmouth werd geslagen, had in zijn midden een rode draad’: aldus de zeer affirmatieve uitleg van Ter Laan. In de eng. woordenboeken vind ik echter geen overeenstemmende spreekwijze. Waar ligt de bron?

E.N.

H. E. Landsvriend

Bouchard d'Avesnes par H.E. Landsvriend: zo luidt de titel van een boek, 165 pp. in-12, gedrukt in 1841 te Rijsel bij Vanackere ‘Libraire, Grand Place 7’. Het werk behoort tot een reeks ‘Scènes historiques flamandes’, draagt op de titel het motto ‘Flandre au Lion I’ alsook de naam van de Parijse uitgeverij ‘Magen et Comon, quai des Augustins 21’. Een historische roman, spelend o.m. te Gent in 1212, Wijnendale in 1215, Rupelmonde in 1218. De vraag is echter: wie is de auteur van het werk? de naam Landsvriend is zeker een schuilnaam, van wie?

C.B.

Kwalijk kwam, kwalijk voer

Een spreekwoord te Brugge opgetekend in 1727, met bet. wat kwalijk verkregen is, gaat op een ongelukkige manier teloor. Een equivalent van lat. ‘male parta, male dilabuntur’ (gestolen goed gedijt niet). De Brugse versie van 1727 is echter narratief ingekleed; ze luidt:

Daer sat een Mannetjen op den vloer, het seyde: Qualijck quamp, qualijck voer.

Komt een ‘Mannetjen’ nog meer voor als presentator van een spreuk?

E.N.

Capucijnenmostaard

Welke plant is de capucijnemostaard die soms in geneeskundige recepten in de jaren 1700 genoemd wordt?

P.G.

Noailles

Naam van een goudmunt die, onder het Franse Keizerrijk, in onze departementen in omloop was. Wat was de waarde van die munt?

P.V.D.

Zannekin

In een van zijn historische romans moet Alexandre Dumas de naam van onze Niklaas Zannekin verdraaid hebben tot Colirt Zaneck of zo iets. In welke roman mag dat zijn?

P.D.C.

Graafschap verspeeld en teruggebracht

Volgens een bekende legende zou een graaf van Vlaanderen zijn graafschap met dobbelen verspeeld hebben aan de graaf van Holland. De Gentenaren hebben dan de terugkoop bewerkt en werden er voor beloond met vermindering van belasting. In welke letterkundige bron werd die legende opgetekend?

P.D.G.

Jan Berthout

Jan Berthout fs. Peter ‘ghebooren poorter der stede van Brussel’ is de auteur van het zeldzaam tweetalig conversatieboekje ‘Ghemeyne t' samenkoutinghe - Collocutions Familières’ dat nog in 1684 te Duin-kerke herdrukt werd. Jan Broeckaert (Zuidned. Schrijvers 79; Gent 1900) stelt de eerste uitgave van het werkje te Antwerpen, bij Verdussen, in 1619. Daaruit leidt hij af dat Jan Berthout, een schoolmeester, te Brussel leefde ‘in het eerste vierde van de 17e eeuw’. Uit het werkje zelf zou men eerder mogen besluiten - nl. uit de briefmodellen, gedateerd 1542 - dat Jan Berthout geleefd en gewerkt heeft in het midden van de 16e eeuw. Werden de taal en de woordenschat van dit boekje reeds onderzocht?

E.N.

Wandtapijt te Ingelmunster

In het kasteel te Ingelmunster hing vóór 1940 een wandtapijt met een historisch tafereel, nl. Filips de Schone die aan de Brugse schepenen de brief overhandigt tot waarborg van de H. Bloedrelikwie. Een historisch feit dat in 1297 bij Ingelmunster heeft plaats gevonden. Naar verluidt was dit tapijt ‘Ingelmunsters werk’ uit de jaren 1860, toen de kasteelheer (graaf de Montblanc) een plaatselijke tapijtweverij had ingericht. Is er ergens een afbeelding van dit tapijt gepubliceerd?

C.B.

Jan Bulteel

Een beeldsnijder met name Jan Bulteel, geboortig van Bossuit op de Schelde, was in de jaren 1400-1410 werkzaam te Gent. Heeft hij uitsluitend voor Gentse kerken gewerkt?

R.D.

Willem Tell

Wanneer verschijnt de figuur van Willem Teil voor het eerst op het toneel in Vlaanderen? In welke gemeenten ontstond (vóór 1850) een schuttersgilde onder de benaming ‘Willem Teil’?

A.M.