Biekorf. Jaargang 65

[p. 119]

Jeruzalemvaarders uit Vlaanderen in de Bourgondische Tijd
Aanvullingen op Biekorf 1964, 5-16

Hier volgt een reeks aanvullingen op een lijst die veel belangstelling heeft gewekt. Een lezer wees naar het belangrijke reisverhaal van jan van Berchem in 1494; deze reiziger is echter een Brabander en valt dus buiten het gestelde kader. Zo ook de Henegouwers Claude de Mirebel en George Languerrand, die eveneens een relaas van een resp. in 1480 en 1485 ondernomen reis naar Jeruzalem en de Sinaï hebben nagelaten. De grenzen blijven dan deze van het graafschap Vlaanderen in de Bourgondische eeuw. Bij het einde van de jaargang kan echter, als aanhangsel, een nomenclatuur van Jeruzalemvaarders uit andere Nederlandsche gewesten medegedeeld worden.

Jacob van Lichtervelde

Als eerste tot hiertoe bekende Vlaamse Jeruzalemvaarder die het Heilig Land bezocht in de Bourgondische Tijd moet Jakob van Lichtervelde aan het hoofd van de lijst komen.

Jacob van Lichtervelde was zoon van jan, heer van Ardooie. Hij zelf was heer van Ardooie, Koolskamp, Assebroek en nog andere plaatsen.

Hij was baljuw van Kortrijk (1391-1395), schout en kastelein van Antwerpen (1395-1397), souvereinbaljuw van Vlaanderen (1397-1404), vertrouwensman van Antoon van Bourgondië, raadsheer en diplomaat van de hertogen van Bourgondië. Hij overleed waarschijnlijk omstreeks 1436

Gedeeltelijk ten gevolge van een onverkwikkelijke geschiedenis, welke Jacob van Lichtervelde overkwam met een Gents poorter Verperenzone, toen hij baljuw van Vlaanderen was, trok hij naar het Heilig Land als bedevaarder.

Zijn afreis dateert van midden maart 1402 (n.s). Hij was waarschijnlijk terug rond september 1403, want op 4 september 1403 werd hij opnieuw aangeduid door de hertog als souvereinbaljuw van Vlaanderen.

Van zijn reis bestaat geen dagboek noch een rechtstreeks relaas. Alleen Jean Chousat, ontvanger-generaal van de hertogen van Bourgondië, schrijft in zijn rekening over 1403-1404 dat ‘par l'espace d'un an et demi ou environ’ Jacob van Lichtervelde is geweest ‘en certains loingtains voyages Oultremer, au Saint-Sépulchre en Jérusalem et Saint-Jaques en Galice et en plusieurs autres lieux.. du gré, sceu et voulenté pour aucunes causes mouvans à mon dit Seigneur’ die hem uit zijn bijzondere schatkist ‘mille écus’ toestond.

[p. 120]

Het is niet uitgesloten dat Jacob van Lichtervelde zich bij deze reis liet leiden door het verhaal van Guillebert de Lannoy, die alhoewel iets jonger dan Jacob, later zijn ambtsgenoot werd als raadsheer of diplomaat van het Bourgondische hof, en in 1401 een reis had ondernomen naar het Heilig Land. Te dien tijde bestond er reeds een weg welke door de pelgrims werd gevolgd. ‘Le chemin accoustumé d'aller aux pèlerins’ wordt trouwens door Guillebert de Lannoy beschreven. Hij zelf deed Genua aan, Rhodos en andere plaatsen, en leidde de terugtocht langs Cyprus. Guillebert bleef echter langer op reis dan Jacob van Lichtervelde en bezocht zelfs Kaïro en Babylon.

De kronijk van Guillebert de Lannoy werd gepubliceerd door Serrure (Mons, 1840) en door Potvin (Leuven, 1878). Een uitmuntende biografie van Jacob van Lichtervelde werd geschreven door graaf Pierre de Lichtervelde, Un grand commis des ducs de Bourgogne (Brussel, 1943); op blz. 103-105 vindt men de passus over de reis naar het H. Land.

l. van acker

Jan de Briarde

Overleden op 21 april 1401, op terugreis uit het H. Land. De plaats van overlijden is onbekend.

Jan de Briarde was gehuwd met de jongste dochter van Guido Belle uit Ieper, een kleindochter van jan Belle die in 1384-1404 zaakvoerder was van het Bellegasthuis te Ieper.

Oude genealogieën noemen een zekere Walter de Briarde die ‘driemaal het H. Land bezocht en overleed in het terugkeren van zijn derde reis’. Deze Walter was leenman van het Hof van Kassel en van het Steen van St.-Winoksbergen. Hij moet na 1398 gestorven zijn. (Merghelynck, Le fief-manoir dit de Beauvoorde II 282; 339-340).

Mauritius Colins

Behoort tot het Westland. Zoon van jan Bruynninck gezeid Colins en van Katelijne de Siclers. Was gehuwd met Beatrijs, dochter van Colaerd de Watuwe en Joanna van Waerhem. Hij had driemaal het H. Graf te Jeruzalem bezocht toen hij overleed in 1449. (Merghelynck a.w. II 21).

e.n.

Gillis Ghiselin

Gillis was de eerste Ghiselin die Heer van Boesbeke was, heerlijkheid die hij verkreeg door zijn huwelijk met Adriana de Hingettes. Hij staat bekend als ‘ridder van Jeruzalem en Cyprus’ en is in 1476 overleden. (J. Dalle, Histoire de Bousbecque 34-35; Wervicq 1880).

f.p.

[p. 121]

Broeder Jan van der Beke

Deze predikheer uit het Brugse klooster reisde naar Jeruzalem in 1494. Van de Brugse schepenen kreeg hij, als stadsprediker, een reispenning die in de stadsrekening geboekt wordt als volgt: ‘Ghegheven broeder jan van der Beke, religieux van den Jacoppynen, de somme van 2 pond groten die hem by myne heren vander wet in aelmoesenen [gegeven waren] ter hulpe van zynder pelgrimage die hy an nam te doene te Jeruzalem ten grave ons liefs heeren Jesu Christi..’. Inventaire VI 401.

a.v.

Rogier Thibault van Ieper

Zoon van François die, afkomstig uit Nieuwkerke, te Ieper overleed in 1525. De moeder van Rogier was Katarina de Brouckere, tweede echtgenote van François (huwelijk gesloten in 1498).

Rogier Thibault (overleden ca. 1550? staat bekend als ridder van Jeruzalem ‘dit le chevalier boiteux’. Hij had zijn jaargetijde in het klooster van Nonnenbossche bij leper. Volgens Gailliard (Bruges et le Franc I 125) was Rogier getrouwd met Maria Braem (fa. Jan en Sibylle de Langhe); een dochter uit dit huwelijk, Maria Thibault, trouwde met Gaspard de Bavière. (Alg. Rijksarchief Brussel. Fonds Goethals G. 1060).

v.d.b.

Jakob Breydel

Ten slotte komt een belangrijke mededeling, ingezonden door Karel M. De Lille uit Ieper, en betreffende de Brugse Jeruzalemvaarder Jakob Breydel, die op blz. 10 behandeld werd.

‘Op blz. 10 is er sprake van het feit dat Jakob Breydel († 1441) ‘ridder van Jeruzalem’ zou geweest zijn. Ik kan dit met zekerheid bevestigen. In mijn documentatie steekt er een postkaart door dokter Eugeen Van Steenkiste op 26 april 1889 vanuit Jeruzalem via Brindisi verzonden aan ‘de zeer edele en Hooggeachte Mevrouw Wwe Breydel te Brugge in Belgie’. Het begin van de tekst luidt: ‘Aan de groote ingangdeur van het Heilig Graf, links, twee meters en half boven den vloer staat er in 't steen gekapt, in middeneeuwsche letters: Jacob Breydel; er staat niets anders op dien steen die deel maakt van de metserij. Dit ortaal heeft gebouwd geweest door de Kruisvaarders. Ik wil Jeruzalem niet verlaten zonder u dit te laten weten’

Nog iets in verband met de Jeruzalemvaarders. Enkele pauselijke zouaven in de jaren 1860-70 trokken bij het einde van hun dienst naar het Heilig Land. Ze oordeelden dat de moderne kruisvaarders tegen Garibaldi hun voorzaten, die tegen de Turken vochten, niet

[p. 122]

mochten vergeten. Het is natuurlijk zeer moeilijk om te achterhalen wie er allemaal die reis heeft gedaan. Zouaaf Emiel Demyttenaere, m'n familielid, (^o Heule 03-07-1847), die later als pater redemptorist (hij werd het ‘voske’ bijgenaamd) een zekere vermaardheid verwierf, heeft die reis gedaan onmiddellijk na het einde van z'n dienst op 14-06-1868. Z'n matriculenummer was Nr 2753. Een andere zouaaf De Coninck August uit Beveren (welk één?) ondernam die reis op 26-05-1870. (matricule Nr. 5346). Zeker zijn er nog andere Westvlamingen daarbij geweest.

Zouaaf Jan-Baptist Caboor uit m'n geboortedorp Maldegem (matricule Nr. 5387) ondernam in 1870 ook die reis.

Dokter Eugeen Van Steenkiste (^o Brugge 1841 - † Brugge 1914) die in 1889 de genoemde postkaart schreef, was ook zouaaf geweest als ‘médecin volontaire’ zonder matriculenummer, en dit van de veldtocht van 1867 tot april 1868.

karel m. de lille