Biekorf. Jaargang 65

[p. 47]

Oudere hondenmerken in Vlaanderen

Enkele jaren geleden lieten we hier een bijdrage verschijnen over de merktekens waarmede de jachthonden van de heren, die de vrije jacht hadden op hun heerlijkheid, getekend werden⁽¹⁾. De bron hiervoor was een document uit 1729 dat een slechte kopij was van een stuk uit 1618, waardoor het kwam dat enkele plaatsnamen onduidelijk waren en met een vraagteken moesten gelezen worden.

In een niet gedagtekend archiefstuk dat, naar onze mening, teruggaat tot in het laatste kwartaal van de 17e eeuw, vonden wij een nieuwe lijst van Vlaamse hondenmerken⁽²⁾. Dat stuk bevat ongeveer dezelfde plaatsen als het document uit 1729, doch deze oudere lezing laat enerzijds toe onduidelijke en onjuiste schrijfwijzen te verbeteren en anderzijds corrigeert het ook zekere merken die door de scribent van 1729 ‘vertekend’ waren. Tevens bevat dat 17de eeuwse document enkele tot nog toe onbekende hondenmerken.

De lijst die wij nu ontdekten is getiteld: ‘Dit syn marcken van de honden van sommighe prochien ende heerlicheden by rapporten overghegheven in de Camer van Reckenynghen ten jaere 1502 ende andere’.

In 1502 werd inderdaad aan alle leenhouders opgelegd een omstandige beschrijving van hun lenen bij hun leenhof in te leveren⁽³⁾. Werd bij die gelegenheid ook gevraagd door de Rekenkamer de merken van de jachthonden neer te leggen en die te laten ‘legaliseren’? Dat blijkt wel het geval te zijn geweest, want op het einde van het document werd ook de kopij overgeschreven van een verklaring, gegeven door Du Bois, griffier van de Rekenkamer te Rijsel op 28 november 1616, waarin deze bevestigt dat hij de rapporten van diverse lenen en heerlijkheden heeft onderzocht en dat de heren hun honden met het merk tekenden dat bij ieder rapport was getekend en dat opgenomen werd in onderhavige lijst. Misschien worden op het archief van de Rekenkamer te Brussel of te Rijsel de originele tekeningen van deze merken bewaard.

De 17de eeuwse lijst bevat 135 plaatsnamen en 95 hondenmerken. Zekere heerlijkheden gebruikten inderdaad het zelfde teken, zoals b.v. Ardooie en Koolskamp, Maldegem en Gruuthuuse, enz. Zolang de originele tekeningen van 1502 niet te voorschijn komen zal het voorbarig zijn voor veel merken een

(1) V. Anckx, Hondenmerktekens in Vlaanderen, in Biekorf, jg 1956, blz. 331-335.

(2) Rijkarchief Brugge, Fonds de Thibault de Boesinghe, Nr 424.

(3) Het register met de beschrijving van de lenen, afhangende van het kasteel van kortrijk ten jare 1502, berust in het Alg. Rijksarchief te Brussel, Rekenkamer, nr 1080. Een 18de eeuwse kopij van dat merkwardig register berust in het Stadsarchief te Kortrijk.

[p. 48]

Dit syn marcken van de honden

1.	Het maerck van de Majesteyt, op de rechtersyde (1).
2.	Armentiers Egmont (72).
3.	Aelst Everbeke (100).
4.	Avelghem (2).
5.	Anseghem Imstroye (= Heerlijkheid Hemstrode) (3).
6.	Antwerpen (73).
7.	Authin (Houtem of Anthin?) (74).
8.	Aelbeke Moschroen (4).
9.	Astene (75).
10.	Breda p. Orangie (76).
11.	Becelaere (11). 1729: Boulaere.
12.	Bueren (Beveren?).
13.	Bellewaert (117). 1729: Belles Baert.
14.	Belleghem (5).
15.	Boesynghe (6).
16.	Beltele (116). 1729: Botsele.
17.	Busbeke (78).
18.	Beveren by Audenaerde (79).
19.	Beveren by Rousselaere (7).
20.	Bondus (90).
21.	Cokelaere, heere van Croisilles (11).
22.	Coyeghem (22). 1729: Hoyghem
23.	Cortrycke (9).
24.	Comene (10).
25.	Clyte (120).
26.	Couerne (12).
27.	Cobry le Commandeur (111).
28.	Caneghem in Locre, gelyck Cobry.
29.	Coolschamp (13).
30.	Dixmude (14).
31.	D'otihuys (15). 1729: Doltegnie.
32.	Dentreghem (16).
33.	Dadyzeele (17).
34.	Derlycke (18).
35.	Desselghem (118). 1729: ‘Bosselghem’
36.	Deynse (80).
37.	Drenoultre (19).
38.	Everghem (81).
39.	Egmont ghelyck Armentiers (72). 1729: Armentiers Egmont.
40.	Eineghem in Brabant (105).
41.	Eckeloo ghelyck Cortryck (23).
42.	Eecke (83).
43.	Erbodeghem by Aelst (84).
44.	Eekelsbeke (44). 1729: Foriaen van Ekelbeke.
45.	Ghendt (107).
45'.	(Ghendt) beenhouwers van aldaer op de rechtersyde (107').
45".	ende op de slickersyde.
46.	Gavere (85).
47.	Geluwe (20).
48.	Gruuthuyse.
49.	Hardoye ghelyck Coolscamp (21).
50.	Hallewijn ghelyck Comene (86).
51.	Hoyghem (22).
52.	Hollebeke (24).
53.	Haerlebeke (23).
54.	Heule (25).
55.	Hontschote ghelyck D'otihuys (87).
56.	Herzeele (56).
57.	Hesdin Fert (89).
58.	Halst ‘op thooft’ (27). 1729: Hulste ‘op thooft’.
59.	Iseghem (28).
60.	Ipre (29).
61.	Inghelmunster (30).
62.	Inzeele ghelyck Bondus (90). 1729: Lenselles.
63.	Imstroye ghelyck Anseghem, zie 5.
64.	Lokere ghelyck Datihuys (91).
65.	Lauwe ghelyck Comene (31).
66.	Leeghem.
67.	Lannoy ghelyck Beveren (34). 1729: Lonnoo gran Beveren.
68.	Lichtervelde (32).

[p. 49]

[p. 50]

Dit syn marcken van de honden

69.	Laerne (92).
70.	Lendelee (33).
71.	Langhemarcq ghelyck Beveren (34).
72.	Lydekercke ghelyck Iseghem (93).
73.	Meulebeke ghelyck Deynse (35).
74.	Maelstede ghelyck Haelst, (= nr. 58).
75.	Maeldeghem ghelyck Gruuthuyse (94).
76.	Maelstein.
77.	Moeschroen ghelyck Aelbeke (41).
78.	Maechelen ghelyck Maelstein (95).
79.	Maercke (36).
80.	Moen (37).
81.	Meessene (39).
82.	Meenene (38).
83.	Moorsele (40).
84.	Morslede (45).
85.	Nevele (96).
86.	Nederwaestene (42).
87.	Nockere ghelyck Laerne (47).
88.	Noorschote ghelyck de majesteyt (43).
89.	Nieukercke ghelyck Armentiers (44).
90.	Nevers.
91.	Outeryve (45).
92.	Ognies ghelyck Hesdin (89).
93.	Oostcamp ghelyck de majesteyt (46).
94.	Pamele (99).
95.	Pouckes ghelyck Boesinghe, (= nr 15).
96.	Pitthem ghelyck Avelghem (47).
97.	Poperinghe (48).
98.	Pecques.
99.	Peteghem (101).
100.	Quesnoy (102).
101.	Ronse ghelyck Avelghem (103).
102.	Reckem ghelyck Bondus (49).
103.	Rousselaere ghelyck Quesnoy (50).
104.	Rumbeke (51).
105.	Reyninghe ghelyck Iseghem (52).
106.	Rolleghem ghelyck Authin (53).
107.	Roelsbrugghe (54).
108.	St Amandt ghelyck Armentiers (104).
109.	Sluys ghelyck Gruuthuuse (103).
110.	Sulte ghelyck Lichtervelde (106).
111.	Spiere ghelyck Avelghem (55).
112.	St Legher ghelyck Boesinghe (= nr 15).
113.	St Denis (56).
114.	Steenberghe.
115.	Steenlant (115).
116.	Touroudt ghelyck Quesnoy (57).
117.	Thielt ghelyck de majesteyt (58).
118.	Torghem ghelyck Lichtervelde (106).
119.	Templeuve (108).
120.	Vichte ghelyck Beveren by Audenaerde (66).
121.	Vive (69).
122.	Voormeseele (67).
123.	Vlamertinghe (68).
124.	Wackene (62).
125.	Westoultre (65).
126.	Winghene (60).
127.	Wielsbeke (61).
128.	Walle (110).
129.	Waermeghem ghelyck Wackene (114). 1729: Waringhem.
130.	Waereghem ghelyck Nevers (59).
131.	Westvleteren ghelyck Bondus (63).
132.	Wambeke ghelyck Lichtervelde (106).
133.	Wallebeke ghelyck Walle (110).
134.	Waestene ghelyck Quesnoy (64).
135.	Zeuckele (70). 1729: Sweveseele.
136.	Zwevekercke (112). 1729: Suenekercke.
137.	Zwinghem (113).
138.	Zweveghem ghelyck Authin (71).

[p. 51]

[p. 52]

verklaring te willen zoeken. Vele ervan zijn waarschijnlijk niet te verklaren en slechts eenvoudige tekens, zonder meer. Het teken van de honden van de graaf van Vlaanderen, die een opperjager bezat, komt in de lijst van 1729 voor als een op de ‘tanden’ staande gedrukte hoofdletter E en in het oudere stuk als een Romeins cijfer III. Met dat teken renden de jachthonden van Beveren bij Roeselare, Eeklo, Kortrijk, Koekelare, Oostkamp en Tielt hun vluchtende prooi achterna. Een hoofdletter X werd gebruikt te Avelgem, Koolskamp, Pittem, enz. en te Bellegem, Lauwe, Rollegem, Zwevegem en Halewijn paradeerden de jachthonden met een sierlijke gothische schrittletter h.

In de medegedeelde lijsten, staan die plaatsnamen in cursief welke een ander hondenmerkteken hebben dan in de lijst van 1729. Tussen haakjes staat het nummer waaronder de plaatsnaam - met het erbij behorend merkteken - in ons vorig artikel voorkomt.

v. arickx