Biekorf. Jaargang 61

(1960)– [tijdschrift] Biekorf– rechtenstatus

61e Jaargang 1960 - Inhoud

I. Bijdragen

Vertellingen uit het Westland. Macht van de kanunnik. Friksche. Duivel door molenaar bedrogen	A. Bonnez	1
De verwijdering van Gezelle uit Brugge. 1872	A. Viaene	6
De Blankenbergse vollaard	L. Danhieux	7
Vliegende Maandag. Vluchtersmaandag. 1914	J. Delbaere	15
Smokkelcentrum Poperinge in 1767	A. Viaene	19
Man Job gediend tegen nagelzweer	E.N.	23
Voetwerk en trekwerk in de damastlinnenweverij	G.P. Baert	25
Hoeken en reken in 't Hospitaal	A. Viaene	26
Gulden Sporen te Maastricht	A. Viaene	27
Nog steeds de ‘koeke ’	W. Giraldo	28
De Nunnebusschen	E.N. - A. Bonnez	29 154
Kunstbezit in West-Vlaanderen	B.	30
Opgravingen in 1959	L. Devlielgher	30
De kerkschat van Kleruskerke	E.N.	31
Blijde inkomst van hertog Filips te Brugge. 1497. Tekstuitgave van gedicht	A. Viaene	33
Scherminkelen te Izegem	P. Declercq	42
Zegswijzen met toevoegsels	K. de Busschere	45
De oudste gekende Kortrijkzanen	N. Huyghebaert	51
Vier maanden sterreman	R. van der Linden	53
Drie Koningen in de naamgeving	E.N.	55
Sporen van primitieve landbouwuitbating te Moerkerke	R. Crois - J. De Smet	56
Koben Maerten van Diksmuide	Fr. Sillis - A.L.	59
Leren Eersgaten	A. Viaene	59
Een oude pieter	C.B. - A. Bonnez	60 93
Blindebloem. Vallende bloem	A.M. - A. Bonnez	61 189
Wuk en wiene	A. Vanhuyse - A. Bonnez	62 94
Berijmd grafschrift te Kortrijk. 1500	C.B.	63
Vlaamse boeken te Parijs. 1811	FR. Sillis - L. van Acker	63 125
Wapenkabinet bij de uitvaart van de heer van Diksmuide. 1568	A. Viaene	65 78
De Wolleweversknechten te Brugge. 1808-1870	G.P. Baert	69
Heksen op de brandstapel te Ieper. 1593	Kl. Maddens	75
West-Vlaanderen in de Speilingsoorlog van 1841	J. Geldhof	79 275 339
Spreuken en zegswijzen uit de omstreken van Brugge (vervolg van 1959, 364). Geld en goed	M. Cafmeyer	84 244 398 465
Voor de Boeren van Transvaal. 1900	V. François - A. Bonnez	88 121
Karooie zijn	A. Bonnez	92
Thomas van Brugge, kampioen in Engeland. 1280	A. Viaene	94
Kleine Verscheidenheden	A. Viaene	95 159 191 259 290 323 355 419
Twee boekjes van Jan Pelsers, chirurgijn en pestmeester te Brugge in de 16e eeuw	L. Elaut	97
Vondsten bij graafwerk te Damme. 1813	A. Viaene	102
Pachtersrecht te Bovekerke, 19e eeuw	L. Van Acker	103

Grafzerk van Wouter van der Gracht in de St.-Maartenskerk te Kortrijk		J. De Cuyper	110
Hondekeerns		Adh. Dauw	114
Waferyser		A. Viaene	116
Superlatieve zegswijzen met ‘dat’		K. De Busschere	118
Portretten van Jan en Margareta van Eyck		A. Viaene	123
De Attaque-olie van dokter Ghekiere		F. Messiaen	124
Het welopgevoede kind ten tijde van Maria-Theresia		E.N.	127
Berijmd raadsel uit Napoleons tijd			127
Rederijkers en Luchtballons. 1784-1786		A. Viaene	129
Kerkelijke gebruiken en toestanden in het Brugse Vrije. 1500-1780		J. De Smet
	1. Kermis en ommegang. 2. De H. Sakramentsprocessie. 3. Bedevaartvaantjes en medailles. 4. Viering van de hoogdagen		137
	5. Opluistering van kerk en processie. 6. Eetmalen. 7. Bedienaars van de parochiekerk. 8. Verscheidenheden		169
Toponymica uit de Kuststreek		J. De Langhe	146 180 413
Koster de Bel van Damme als gids van de geschiedschrijver H.Q. Janssen		A. Viaene	149
Chirurgijn P.J. Ghekiere van Oekene		J. Delbaere	153
Superlatieve zegswijzen		G.P. Baert	155
Brood kneden met de voeten		G.P. Baert	156
Paaspenning - Biechtpenning		C. Scherpereel e.a.	156
Maandag: Weglopersdag		M. Debaere	157
Zwingelaars en Schuredorsers		A. Bonnez	158
Het grote vredefeest van 1660 te Brugge		A. Viaene	161
Datering van het ‘Bouc vanden Ambachten’		A. Viaene	166
De ‘Blauwvoet’ in de vogelwereld		E. Kesteloot	167
Reeuwers		A. Viaene	177
Roeselaarse voornamen in 1950		D. Cracco	182
Colard Mansion als boekillustrator		A. Viaene	185
Preek tegen de bedevaarten. 1742		E.N.	187
Scharminkelen		G.P. Baert - A. Bonnez	188
Marbelschieten		G.P. Baert	189
Brugse meiskens (soort peren)		G.P. Baert	190
De Duinenabdij te Koksijde. Ikonografie en en archeologie		L. Devliegher	193
Het bewaard gebleven kartografisch werk van Pieter Pourbus		L. Devliegher	227
De kerk van Raversijde		M. English	229
Heideontginning ten zuiden van Brugge (door van Outryve-Merckem)		L. Van Acker	235
Inventaris van kapelaan Cornelis Cryn. 1503		A. Viaene	239
De Westvlaamse pers in 1855		J. De Smet - J. Delbaere	249 281
Afsluiting van de Vierdijksluis te Duinkerke door dijkwerkers uit Land van Waas. 1584		E.N.	253
Pastoor Delbeke, kerkbouwer in Schotland		P. Desideratus	254
Schuilnaam van Felix De Pachtere. 1818		A.V.	256
Provinciaal Landbouwmuseum		B.	256

De naaste weg naar Roeselare		P. Desideratus	258
Een onbekend handschrift van ‘Des Conincx Somme’ (bewaard te Izegem). De vijftien punten van pater Jan Brugman. 1487		J. Geldhof	261
Een oude begraafplaats te Nieuwpoort		R. Dumon	266
Eerste proefnemingen met montgolfières te Brugge in 1783		A. Viaene	270
Corvers van Vlaendre. 1402-1405		A. Viaene	271
Nieuwsbladen te Roeselare. 1847-1857		J. Delbaere	281
Volk uit het Noorden. - De veedrijvers. Hooi en muizen		L. Dendooven	282
Uitgaven van een student te Leuven ten tijde van Maria-Theresia		L. Van Acker	285
Grenshandel Kortrijk-Roubaix		G.P. Baert	286
Testament van de Engelse koopman Stanfield. Brugge 1802		A. Viaene	287
Dokter Jacquemyns van Dadizele		L. Van Acker	288
Spanjieren		Raf Seys	289
De stormvogel blauwvoet		A. Viaene	293
Het mirakelkruis van Middelkerke		M. English	301
Klokkengietersgeslacht de Leenknecht		L. Van Acker	308
Eerste dichtprogramma van Gezelle		J. Geldhof	309
De proosdij van St.-Donaas te Brugge (naar Dr. J. Marechal)		B.	315
Vlaams garen in Engeland		E.N.	320
Dagboek van Joseph Bieswal van Belle		A.V.	320
Koeikwalen		A. Bonnez	321
De doden begraven ‘in stroy ende souder kiste’. 1744		A. Viaene	322
Apostelgilden		A. Viaene	325
Inventaris van een poorter der stede van Blankenberge. 1647		L. Danhieux	331
Niets of nooit in de spreekwijzen		K. de Busschere	335
Verloren gedichten van Guido Gezelle		D. Tillo van Biervliet	347
Aposteltafel op Witte Donderdag. 1525		A. Viaene	348
Muntnamen in de omgang		R. Cauwe	348
Lazaruskapel met leprozenhuisjes		Fr. Sillis	349
Het oude Kortrijkse bunder		D.S. - A. Vanhuyse	352 415
Wijsheid van een patriark		G.P. Baert	352
Albrecht Rodenbach (anekdote)		R. Cauwe	353
Verborgen kerkschatten van Spermalie.		D. Tillo van Biervliet	353
De Armenzorg te Brugge		P. van Zeir	357
	Gasthuizen voor passantelieden 358. Godshuizen 360. Het H. Geesthuis 361. De Dissen 363. De Jointe 375. Weeskinderen 375. Armenzorg sedert de Franse revolutie 377.
Het lied van de Voerman		H. Stalpaert	379
	Overlevering. Ontleding. Geschiedenis van het lied. Tekstuitgave.
De laatste keizerlijke inauguratie te Ieper. 1791		A. Viaene	389
De heilige akkerman Isidorus. Zijn verering in het Westland. 1742		A. Viaene	403
Reuzenstad Diksmuide		M. Catteeuw	406

Een gestempelde terra sigillala-scherf uit Raversijde		L. Devliegher	409
Een oude paalsteen te St.-Michiels		R. Crois	411
Brief van Mgr. Malou aan Karel de Gheldere. 1861		Raf Seys	415
Alarm in Spermalie te Brugge. 1663		A.V.	416
Impromptu van hoofdman Scherpereel		Baron Jean van Caloen	417
Ten Mandere. Heemkundige Kring te Izegem		J. Geldhof	417
De uurwerkmaker Nolet van Avelgem		M. Broeckhove	417
Pacht van honderd jaar		A. Vanhuyse	418
De kerk van Middelkerke		M. English	421
	Kerkgebouw 422. Meubilering 428.
	Klokken 431.
Een oud boerengeslacht: Van Rolleghem te Ardooie		L. Van Acker en S. Denorme	433
Stamfatel Van Rolleghem			445
Joseph Axters S.J. Een oudere vriend van Albrecht Rodenbach		Stephanus G. Axters	446
De Brugse drukker Modest Delplace		A.V.	452
De zwetende ziekte te Brugge. 1529		A. Viaene	453
De Westvlaamse windmolens. Overzicht 1949-1959		C. Devyt	457
Familienaam De Riemakere		A. Viaene	459
Doopnamen te Brugge in 1959		H. Stalpaert	460
Nog over de ‘telling uit 1488’		Dr. L. Roose	463
Brugse almanak voor 't jaar O.H. 1683		A.V.	469

II. Zakenwijzer

Plaatselijke Geschiedenis

Brugge 6 10 23 26 33 58 64 66 67 69 91 92 93 95 97 103 111 122 123 130 135 137 157 159 161 178 185 191 197 227 225 239 249 256 259 269 273 283 287 290 305 315 322 326 351 353 357 389 394 416 440 452 459 460 469

Aalbeke 113

Aartrijke 58 235

Acht Prochien 293

Adinkerke 200

Ardooie 285 292 316 319 433

Assebroek 124 366

Avelgem 29 260 417

Bavikhove 156

Beernem 125 236 457

Bekegem 142

Beveren (K.) 156

Beveren (R.) 444

Blankenberge 7 140 273 331 394 424

Bovekerke 103

Bredene 394 457

Dadizele 260 288

Damme 94 102 142 149 170

Deerlijk 55 131

Desselgem 55 131

Diksmuide 20 32 59 62 64 65 78 130 141 147 250 328 393 406

Doomkerke 114

Dudzele 137 173 174 282 417 440

Duinbergen 181

Eernegem 171 457

Egem 443

Emelgem 440

Esen 141 169 316

Ettelgem 137

Geluveld 423

Geluwe 413

Gistel 319 424

Gits 173

Gullegem 113

Handzame 130 145 170

Harelbeke 52 90 254 308 472

Haringe 413

Heist 140 316 271 273 284 423

Heule 113

Hoeke 142 147 169 172 175

Hooglede 125

Houtave 140 169

Houtem 457

Ichtegem 169

Ieper 5 20 68 75 130 178 249 260 292 319 389 419 437

Ingelmunster 319

Izegem 16 21 42 55 417 440

Jabbeke 170 316

Kachtem 440

Keiem 159

Klemskerke 31 143 273 316 423 457

Knokke 124 142 181 423

Koekelare 143 169 171 289 413

Koksijde 29 193 200 256 355

Komen 111

Koolkerke 137 173 181

Koolskamp 442

Kortemark 143 171

Kortrijk 10 12 25 27 51 63 88 110 116 129 159 160 178 191 249 259 286 299 315 319 323 327 346 348 352 397 415 419 437 459

Kuurne 52 113 457

Lapscheure 171 173 316

Lauwe 314

Leffinge 192 231 423

Leke 142 170

Lendelede 16 188

Lissewege 137 173 302

Lo 393

Lombardzijde 423

Loppem 235 423

Mannekensvere 144 316

Mariakerke 142

Meetkerke 139 181 302 316 423

Menen 21 192 393 437

Meulebeke 17 156 143 457

Middelkerke 28 124 140 229 301 409 421

Moere 174

Moerkerke 56 180 228 316 413

Moorsele 111

Nieuwkapelle 130

Nieuwmunster 144 169 172 316 423

Nieuwpoort 64 96 146 160 175 179 240 250 266 289 292 301 303 305 424

Noordschote 177

Oedelem 57 143 169

Oekene 16 124 153 408 423 440

Ooigem 156

Oostduinkerke 200

Oostende 129 175 249 253 273 394 397 423

Oostkamp 175 316

Oostkerke(Br.) 145 170

Oostkerke(D.) 192 290

Oostrozebeke 17

Oudenburg 95 179 191 259 291 328 419

Poperinge 19 124 159 393

Ramskapelle 144 173 175 282 316

Raversijde 229 301 409

Roeselare 21 29 55 67 96 151 182 251 258 281 296 309 353 433 446

Roksem 316

Rollegem 111

Ruddervoorde 29 142 172

Ruiselede 29 114

Rumbeke 15 124 153 457

Sijsele 56 58 140 142 172

St.-Andries 90 316 412

St.-Baafs 145 169

St.-Baafs-Vijve 308

St.-Denijs 405 457

St.-Jan-in-Eremo 140

St.-Joris-ten-Distel 156

St.-Kruis 30 37 124 316

St.-Michiels 316 411

St.-Pieters 143 159 191

St.-Pieterskapelle 171

Slijpe 316 423

Snaaskerke 140 142 316

Snellegem 144 316

Staden 157

Stalhille 144 173

Stavele 188

Steenkerke 30 457

Stene 171

Stuivekenskerke 124

Tielt 16 82 249 319 428

Torhout 29 92 144 235 350 423

Uitkerke 140 172 316

Varsenare 139 143 169

Veldegem 423

Veurne 20 66 159 177 179 191 194 250 315 393 419

Vladslo 139 144 172

Vlissegem 144 171 173

Waasten 129 159 393

Wakken 130

Waregem 250

Watou 65

Wenduine 142 172 302 304 316 423

Werken 107 157 316 425

Wervik 21 113 178 393

Westkapelle 140 147 173 174 273 316 414 423

Westouter 19 457

Wevelgem 21 111 126

Wielsbeke 308

Wilskerke 140 172 175 423

Wingene 17 29

Woumen 172

Wulpen 200

Zande 426

Zandvoorde 423

Zarren 141 145 157 172 175

Zedelgem 29 142 172 235 457

Zevekote 141 175

Zillebeke 392

Zonnebeke 29

Zoutenaaie 31

Zuidschote 177

Zuienkerke 140 423

Zwevegem 405

Zwevezele 301 419

Aardenburg 141 197

Axel 67

Belle 320

Deinze 66 121

Dendermonde 68 355

Duinkerke 65 252 271 289 323

Gent 12 78 133 259 356 393

Maastricht 27

Maldegem 145 174

Middelburg (Vl.) 133 174

Oudenaarde 55 124 320 355

Sluis 134 271

Onomastica

Toponymica. Baardze 414 Biezenbilk 414 Bosmolens 44 Brieversweg 58 Croix 412 Diksmuide 147 Drie Koningen (St.-Kruis) 37 39 Grevelingen, Greveninge 147 Honkevliet, Honte, Honing 413 Cabaushofstede 414 Kavelstrate 181 Lane, Laneplets 180 Lispanne 181 Maelstede 113 Munkebusschen, Munkeveld 29 Nunnebusschen, Nunnenamen 29 Oostdijk 180 Panne-namen 181 Reke 26 Sandeshoved 146 St.-Hubrechtsbrugge (Brugge) 40 Spletkreke 181 Volandrie 21 Waaskapelle 180 Zegemeer 181. - Bestanddelen: dijk 147 grave, greve 148 hoon, hone 413 mude 147 sand 146. - Defecte vormen: Duinkerken, Iperen, Kruiseik, Lendeelede, Poperingen, Staveele 251.

Persoonsnamen. Gaspar - Melchior - Balthasar 55 Hond 413 Ose 180 Sand 146 Wase, Waso 180 Willem-Frederik 356. - Moderne doopnamen (Brugge en Roeselare) 182 460.

Familienamen. De Muynck 29 Cabau Cabaus 414 Campioene, Campyon 94 Riemakere 459 Spitael, Spitaels 420.

Groepsnamen. Anti-ballonisten 270 Apostelen 327 Grauwen 192 Heecouters 38 Klauwaerts 324 Corvers 271 Leren Eersgaten 59 Liebaerts 324 Likedelers 273 Oosterlingen 61 Palmenaers 330 Platliggers 244 Reeuwers 178 Spanjieren 289 Veldelingen 133 Vluchters 18 Zwarte Bende 86 160. - Partijnamen: Blauwvoeten 294 Organiseurs 324 Vijgen 394. - Poortersnaam: Diksmuideling 62. - Schuilnamen: Jan van der Waerhede 256 Knippel uit den zak 420.

Historienamen. (Dagen) 15 18 256.

Biographica

Ampe Ludovicus 82 Arents Donatiaan, deken 431 Austrulf van Kortrijk 51 Axters J oseph S.J. 446 Barrois, boekhandelaar 125 Bartholomeus Jan, schilder 170 Behaegel Pieter 275 Bieswal Joseph, memorialist 320 Blommaert Philips 279 Bollies Désiré, koperslager 292 Mgr. Bonssen 81 279 339 Hendrik Conscience 293 Couckuyt Ingelbert, rederijker 164 Domien Cracco 96 279 Cryn Cornelis, kapelaan St.-Donaas 239 Professor Jan David 341 De Bel Norbert, koster te Damme 149 Deken De Bo 344 De Borchgrave P.J. 131 De Foere L. 79 275 De Jonghe Jan-Antoon. letterkundige 270 Karel de Gheldere 415 470 Delbeke Theophilus, pastoor in Schotland 254 Mgr. Dele becque 339 Delplace Modest, drukker 452 De Moor Niclays, schilder 170 De Pachtere Felix 256 De Pree Junius, mathematicus 469 Derresauw Pieter, kroniekschrijver 32 De Seck Pieter, wollewever 73 De Sitter Jan en Jooris, schilders 170 D'Haene Edward, taalkundige 275 Dhuyvetter Charles, constructeur 114 Dujardin Gustaaf, ambulancier in Transvaal 121 Jan en Margareta van Eyck 123 Mgr. Faict 312 344 Hertog Filips de Schone 33 Fotrel, ballonist te Oostende 130 Frutsaert Augustin 309 Cornelis Gailliard 67 230 Jan Garemyn 170 429 Pieter Garemyn 170 Guido Gezelle 6 309 313 347 418 452 Ghekiere Pieter-Jozef, chirurgijn 124 153 Conbillot Antoon, klokgieter 431 Wouter van der Gracht 110 Willem van Gulik 27 Hellynckx Fulgentius, volkspredikant 187 403 Hoquet Pauwels, schilder 170 Jan van Hulst 327 Jaquemyns, dokter 260 288 Janssen H.Q., geschiedschrijver 149 Lambrecht Jan, rederijker 166 Laridon Constant 82 Leenknecht, klokgieters 308 Louw, Transvaler 88 Koben Maerten van Diksmuide 32 59 Maertens Pieter, landbouwkundige 236 Maes Jan, schilder 170 Mgr. Malou 309 342 415 Colard Mansion 185 Maria-Christina, landvoogdes 389 Jacob Meyerus 454 Mussely-Boudewyn,

letterkundige 275 Nachtergaele Bernard 280 Nollet Charles, uurwerkmaker 260 417 Pelsers Jan, chirurgijn 97 Plokhooy, Transvaler 88 Pieter Pourbus 170 227 Albrecht Rodenbach 296 353 Roose Paesschyne te Kortrijk 63 Rouwaert Jan, kapelaan en musicus 171 Sacquespée Anthonis, heer van Diksmuide 65 Antonius Sanderus 260 Scheppers Gheleyn. rederijker 165 Simons Jan, vic. gen. Brugge 82 Dokter Snellaert 279 Sohier Remi-Cornelius 190 Stanfield Elerker John, koopman 281 Symoens Jan, kartuizer 262 Thomas van Brugge, kampioen 93 Van Cappel Emiel 299 Van Coppenolle Maurits 91 Van Coquelaere Ignaas 285 Van Cuuc Gheraert, geneesheer 455 Arnout van Geluwe 434 Van Hollebeke Petrus-Frans, rederijker 134 Van Kempen Carolus, pastoor te Arneke 403 Zeger van Male 351 Van Outryve - Merckem, grondeigenaar 235 Van Paemel Leander, drukker 382 Van Rolleghem te Ardooie 433 Veranneman Bernarde, abdis 416 Verhaeghe, wapensmid Ieper 260 Luis Vives 372 455 Vredius Olivier 260 Warnkoenig 27 James Weale 91 Werbrouck François, landbouwkundige 236 Jan-Frans Willems 278.

Familiekunde. Aertrycke Assenede 369 Austrulf 51 Barousse 68 Baudimont 66 Billiaert 260 Bonin Boonen Boudene Breydel Buerse 369 Calonne Caloen 319 435 Campen 369 De Bel 149 De Coninck 55 Ghekiere 124 153 Ghistele 67 111 Gracht 111 Gros 67 Gruuthuse 369 Halewin 111 229 Hille Hoedemakers 369 Hollebeke 68 Horekens 112 Losschaert Moor 369 Muelenaere 433 Nieulant 316 Noircarme 111 Ockerhout 122 Pagant 369 Premecques 68 Priem 369 Ofhuys 112 Outryve 235 Rommel 319 Roose 63 Rotsart 319 Sacquespée 65 Schietere 67 Sindulf 51 Stavele 67 Steelandt 67 Tommen 112 Trouillère 68 Utenhove 68 Van Gheluwe 437 Van Houtte 68 Van Rolleghem 433 Vasquez 369 Vassenare 233 Vlierden 112 Werbrouck 238 Woestwynckel 319.

Oudheidkunde en kunstgeschiedenis

Opgravingen en vondsten. Damme 102 Harelbeke 90 Koksijde 193 Middelkerke 409 Moerkerke 56 Nieuwpoort 266 Sint-Kruis 30 Sint-Michiels 411 Steenkerke 30.

Bouwkunst. Burgerlijke en landelijke bouwkunst. Brugge 218 358 326 Koksijde 200 Poperinge 124 Sint-Kruis 30 124. Kerken, kapellen, geestelijke instellingen. Adinkerke 200 Brugge 218 Harelbeke 90 Koksijde 193 200 Middelkerke 229 303 421 Nieuwpoort 266 Oostduinkerke 199 Raversijde 229 Reningelst 230 Stuivekenskerke 124 Wulpen 200 Zoutenaaie 31. Dijkwerk: Duinkerke 252. Hoevegebouwen 107. Bouwmateriaal 107 159 191.

Schilderkunst 123 240 325 vlaggen en vaantjes 170. Grafische kunst 185 230 bedevaartvaantjes 138 304 boek en prent 171 174 Kaarten en tekeningen 198.

Beeldhouwkunst beelden 23 241 301 325 354 430 grafzerken 63 110 rouwheraldiek 68 paalsteen 411 kerkmeubels 428 kerkorgel 171 meubels 240 332.

Metaal edelsmeedwerk 31 138 175 291 304 354 429 gulden sporen 27 klokken 175 431 keukengerei 116 191 242 323 332 419 munten 192 291 penningen 369 393 uurwerk 288 wafelijzer 116.

Aardewerk 12 242 412. Was 169.

Glas 241.

Textiel linnen 192 240 243 333 paramenten 431.

Muziek: handschrift 171 instrumenten 171.

Volkskunde

Aposteltafel 327 348 bedevaart 290 bedevaartvaantjes en -medailles 141 Beertje (almanak) 92 470 biechtpenning 156 bijenmelkers 128 brood kneden 128 156 brouwerstekens 350 brugse meiskens (peren) 96 190 bruidsgeschenk 323 Cobonus en Pecavia (toneelstuk) 284 eetmalen 172 feestelijkheden (openbare) 34 gebakvormen: krakeling 143 lyfcoucke 144 mok 127 monsterkoekebrood 64 oppelin 160 schotelbrood (scuetelkens) 143 soppecoucken 144 uwelen 145 ventekop 11 vollaard 7 61 155 gebuurschap 160 grenshandel 19 21 286 godshuizen (symboliek) 326 haardgerief (zilveren) 253 hondekeerns 144 hooileveringen 284 huwelijksgebruik 26 191 323 invieren (inbranden) 160 Jaarboek Van Coppenolle 90 Kalendergebruiken: Kerstmis 8 142 Nieuwjaar 7 53 Grote Vasten 24 Witte Donderdag 24 36 143 327 348 370 paasweek 143 palmezel 327 Sinksen 145 St.-Niklaasviering 10 kaneelhout (als stookmiddel) 253 kerkgang van pestmeester 290 kermis en ommegang 134 137 kinderspel 466 klokkenluiden 143 259 koeikwalen 321 kommunikantenwijn 145 landbouwmuseum (provinciaal) 256 lijksermoen (kluchtig) 192 luchtballons (montgolfières) 129 269 maandag (weglopersdag) 157 marbelschieten 189 marktprijzen 259 marktzangers 380 mastklimming 164 molens 151 457 neusbloeding 32 onze-lieve-heersbeestje 96 paaspenning 126 156 patakons (in gebak) 7 penningkeerse 159 pestboekjes 100 pop (Malbrouck) op kermis 292 poteerde 465 processies 169 processiereuzen 406 schieten (in processie) 172 schoenen afvegen 160 255 sterreman 53 studentengebruiken 282 tinnen herbergkannen 44 toneel 164 284 292 uitvaartgebruiken 65 191 288 322 veedrijvers-gebruiken 282 veldmuizenplaag 284 verlichting (illuminatie) 164 395 verzenderkensdag 128 volksgeloof 86 vrijdag (doorlopersdag) 126 vuurwerk 164 wafelijzer 116 watertornooi 37 welkom (schertsend) 62 zandhovetje 465 zeewijding 307 zindelijkheid 127 420.

Oud recht en gebruik. - Ambachten 34 163 ballingen 37 122 biechtpenning (tarief) 157 boerendozijn 124 brandstapel 75 brieven (cijnzen) 58 broodbedelingen 356 dishuizen 371 dismeesters 364 eed van trouw 151 fondaties (stichtingen) 366 geld strooien 35 356 395 heksenbrand 75 herbergmaten 44 inauguratie 389 jacht 108 292 355 kaapvaart 274 323 kampioenschap 94 kerftekens (ritsing) 350 kerkgang van pestmeester 290 koning als peter 356 landmaten 160 352 luchtpolitie 136 oorlog en vrede (symboliek) 162 openbare veiling 259 291 paalsteen 411 pachtersrecht 103 pachttermijn 103 260 pandjeshuis 84 Rode Roede (prevost) 38 runderpest 177 steekspel 37 straatpolitie 95 taillie (houtslag) 107 testamenten 420 tienden 356 toematen 96 verhuizen 126 157 weesgeld 375 wetteloos uur 128 wijn laten uitlopen 164 395.

Heiligenverering en -verbeelding

Heiligen: Amatus 404 Andreas de Monte Regali 404 Antonius 13 Apostelen (Twaalf) 325 vv. Barlaam 404 Bartholomeus 172 Bloed (H.) 159 165 328 Brigida 404 Christoffel 405 Cornelius 142 170 186 Cuthbert 404 Drie Koningen 175 Donatus 354 Elooi 139 142 172 405 Erasmus 316 Felix 404 Felix de Cantalicio 404 Frederik van Regensborgh 404 Genoveva 404 Goewaart 403 Isidoor 403 vv. Jacobus 69 142 173 303 Joannes de Doper 140 229 vv. 303 428 Joannes Dei 404 Job 23 Kruis (H.) 140 142 171-72 301 vv. 426 Launomarus 404 Laurens 142 172 Lazarus 349 Leonard 137-38 Liboria 404 Lupi-

cinus 404 Martinus 11 Maurits 139 169 Medard 170 Niklaas 10 140 173 Nood Gods 28 O.-L.-V. 28 139-41 175 186 192 329-30 O.-L.-V. Droge Boom 330 O.-L.-V. Hemelvaart 142 O.-L.-V. Lourdes 28 O.-L.-V. Rozenkrans 142 170 O.-L.-V. Schapulier 171 O.-L.-V. Spermalie 353-54 O.-L.-V. Victorie 124 Paschalis Baylon 404 Patricius 404 Pharaïldis 192 Portianus 404 Richardus 404 Romanus 404 Sebastiaan 230 vv. Ses Ackermans 404 Simeon Stylites 404 Veerle 192 Vincent à Paulo 404 Walericus 404 Wandregesilus 51 Willibrord 303 426 428-29 Wolmar 404 Ynes 404 Zweet Christi 455.

Bedevaartplaatsen: Aardenburg 141 Arneke (Fr.-Vl.) 403-04 Assebroek 306 Bekegem 142 Brugge 23 139 326 vv. 353-54 Compostella 330 Damme 142 171 Dudzele 137-38 141 172 Eernegem 170 Eke (Fr.-Vl.) 404 Esen 141 Ettelgem 139 141 Gisors (Fr.) 28 Gullegem 186 Hoboken 304 Hoeke 142 172 Houtave 142 Knokke 142 Land (H.) 330 Leke 142 Lissewege 140-41 Loreto 330 Mariakerke 142 Meetkerke 140-41 Middelkerke 140 301 vv. 426 Nieuwmunster 172 Ninove 186 Oostkerke (Diksmuide) 192 Parijs 192 Raversijde 229 vv. 303 Ruddervoorde 142 172 Rumst 349 Sijsele 140 142 Sint-Jan-in-Eremo 140 Snaaskerke 140 142 170 Stuivekenskerke 124 Tielt (Stokt) 16 Uitkerke 140 Varsenare 139 169 Vladslo 139-40 Wenduine 142 172 304 Westkapelle 173 Wilskerke 140 Zande 308 Zarren 141 175 Zedelgem 142 172 Zuienkerke 142 Zwevegem 405.

Praktijken: aanrakingsritus 186 apostelgilden 330 bal (zilveren) (ex-voto) 175 bedevaart (verre afstand) 290 bedevaartvaantjes 138-39 141-42 304 belezen (van dieren) 175 bloedlaten 95 dopen (wassen kinderen) 355 duivelbezweringen 186 ex-voto's 138-39 175 186 192 304 vv. geweerschoten 172 hamer (Elooi) 139 huisjes (zilveren) 142 koeketasters en -wijvekens 28 krijgspaard (ex-voto) 192 kruipen 186 lijnzaadmeel 28 loden tekens (medailles) 138 141-42 medailles (zie loden tekens) mollepootje 355 nageloffer 23 offer in natura 139 306 offer van persoonlijk gewicht 186 ommegang 137-40 328 ommegang uitklinken 138 opwegen (zie ook offer in natura) (pers. gewicht) 306 paardenzegening 139 405 palmenare ghilde 330 pleisters (lijnzaadmeel) 28 pleisters verbranden 28 processie 138-39 preek (tegen misbruiken in bedevaarten) 187-88 reus (in processie) 138 406 ringen (zilveren) 142 rozenhoeden (loverkransen) boven heilige 169 scheepjes (op staf) 308 speellieden 171 tractatie (van geestelijken op ommegang) 137 173 trommelaars 172 trompers (in processie) 138-39 172 versnaperingen (aan processiegangers) 140 vissers (in processie) 301 vv. voorrecht om beeld te dragen 140 vrijdag (geen twee in novene) 28 wijnlevering op ommegang 140 zelf zoeken (van heiligenbeeld) 23.

Ziekten: geschot 255 koeke 28 melaatsheid 349 nagelzweer 23 pest 100 255 290 pik 255 projectielen (ziekten veroorzaakt door ...) 255 rachitis 28 steek 255 zwetende ziekte 453.

Mirakelboeken: 186.

Legenden: 301 vv. 325 350.

Verrijzenissage: (ongedoopte kinderen) 186.

Volkslied

Lied van de voerman 379 van Malbrouck 292 van Napoleon 321.

Aanvangsregels: God toont zijn werken wonderbaar 379 Komt vrienden blijft wat staen 387 Naar Transvaal zullen wij gaan 121 Napoleon zat in 't kiekekot 321 Wij zijn van den Bus 42.

Volksvertelsel

Sagen. - Duivel door molenaar bedrogen 3. Friksche die entwat koste 2. Macht van de kanunnik 4. Lepeldief van Nieuwpoort 96.

Legende. - Kruisnageltje in okkernoot 350.

Kluchtvertelsel. - De naaste weg naar Roeselare 258.

Raadsels (berijmde): 63 127 352 465.

Rijmen. - Gulden ABC rijmen 127. Hier vloekt men niet 418. Geld en goed 84-87. Sparen 465. Telling (over de vrouwen) 405 463. Telrijmpje 466. Tergrijmpje 466. Gebed 352. Nieuwjaarwens 472.

Uit de oude taalschat

Advocaterie 419 anghiser 334 te barde legghen 259 bedde 243 334 beeldebert 243 besteken 169 blauvoet 300 bleckere 334 bogage 291 bolleboghe 243 bonette (tegelvorm) 226 bosserie (bourserie) 266 bottellerie 224 brandiser bruutghelach 323 bruudmaken 191 chaise 356 deyllen (hout) 334 deurespelen 291 dickene 191 diernesse, dierste 259 doblet 159 domino (kleed) 243 doothouc 26 droochcleet 334 eerwerc flassaerge gardenape 243 gasterie 355 ghenesen vee 177 gerefereyn 259 gesate 41 gheun gheujinnen 355 graendere 224 grateerdere 243 hamertin 334 handstock 419 hoenrecutsighe 95 hoochcamere 334 hoyscuddre 290 huysekens 355 caemer (geschut) 173 kaesegras 237 callefack 285 kalleurderoy 419 cammighe 290 carteel 334 kerckschrijne 31 keersenhoet 169 keminel 323 keurtin 243 kindercleedinghe 259 cinneken 334 kisteclopper 179 clappage 405 koge. kogghe 321 corvers 271 coutenantie 323 trol 291 cruudtcoucke 143 cruupgeld 128 cuerling 139 cuevelinne 334 cuupzetelkin 243 laccaij 95 lambercheren 224 lapperie 191 laterie 95 lyfcoucke 144 lyscant 334 lyfswin 159 likedelers 273 lyste 34 losanghe 34 luchtvaerd 290 luyzekruyd 127 maecghelt 36 maenschijn 191 mette 159 miedeloos 419 molsvoet 355 musele 406 natael houden 36 noortreke 26 novicerie 223 nuchtermesse 174 officyereghe 191 ombanc 243 onghenesen vee 177 oolen (uwelen) 145 oorghelgeusede 191 opcommere 222 oversleghen 243 palmenare 330 peilgherimaedse 290 pelssoorten 243 pestmesse 174 pette 159 prelaetbrief 159 pil 334 pypegale pyraete 253 prioor van den ribauden 95 potaigepot 419 prochiepaepscip 159 prondelinghe 334 provenier 365 rechbank 334 rees a rees 223 rewere 179 riet 330 rondeelkin 243 rozenhoet 169 zaklaken 139 samet 292 scaeysere sceerfmes scietdwale 243 schotelkens (gebak) 143 scroecleet 243 slachreep 334 zochten lichame 355 souvereyn (baljuw) 77 spacie nemen 41 spanjier 289 sparewannier 355 staliser 419 steken (spel) 37 stove 243 suffe 291 suckenye 243 zuutreke 26 zwetende ziekte 453 teghelscip 191 tovarye 263 troch 159 twaelfaert 159 vausure 223 veldam 191 verbouft 95 verbrauwen 159 verheert 95 vierclocke 243 viseie 164 voorcoper 291 waferyser 116 wagheschot 334 weejrbuuc 95 wendelepel, wendepanne, wendestake 243 wyghelie 263 zabers, zapers 323.

Den dicbalch maken 291 ter kercke gaen 290 syn landt ende stede vercrighen 122 gaan mollen rooven 323 de pappe verbrant hebben 259 ghemeene rauwe coelt wel 5 sterven in zijn scoen 95.

Woordenlijsten op inventarissen van huisraad: Brugge (1503) 243 Blankenberge (1647) 334.

Levende Volkstaal

Zegswijzen en spreuken. Algemene studie: geld en goed 84 markt 244 beurs en geldhandel 246 kopen en pachten 398 rekenen en tellen 400 geldstukken en munten 465 paard 150 superlatieven met ‘dat’ 118 155 niets en nooit in de spreekwijzen 335 414 zegswijzen met toevoegsels 45 wuk en wiene 62 94 regen en wind 458.

Blindebloem 61 blotenare 93 bokken 189 brugse krieken, brugse meiskens 190 doorlopersdag 126 flesscheperen 190 fripier 286 groeigeerns 93 hondepomp 116 hondezaag 144 hoofdkleed 104 koekevollaard 155 kruidekoeke 31 marinkelkuip 324 mestputpeerkens 190 mikke 107 mokkemarkt 246 nunne 29 nunnedingen 154 paasjonste 126 pieter (oude -) 60 93 reeuwer 178 reke 26 rud 189 ruigvellers 190 schipware 320 schuredorser 22 spanbroek 274 steert-evel 321 trekwerk 25 uitlopeling 107 vemen (vademen) 189 vlaams (oudenaars) garen 320 vleikap 22 voetwerk 25 walepeerd 420 welster 22 wippemarkt 246.

Aller en Flandre sans couteau 317 als de hemel invalt 258 avokaat van de heilige kerke 28 beleefdheid 257 brevet van slimmigheid 350 den tas ondertrekken 22 dertien voor twaalf 124 door zijn eigen goed lopen 274 entwat kunnen 3 gekleed zijn met een laptje 350 hakke met zijn makke 188 hervragen 64 126 158 ik meende 257 jonge trouwers 346 karooie zijn 92 kleurechte kousen 61 kruidekoeke - zoetekoeke 31 zijn kruise maken 168 krulle van de steert 356 liegen 468 lucifers oliepulle 158 mannereke en vrouwereke (in 't hospitaal) 26 niet 'n eet niet 'n bidt 408 nunnebusschen 29 op zijn aanzichte, op zijn haar 160 remedie tegen bezoek 168 schoen afvegen 255 sjieken rapen 354 't is gebeurd... 't zal gebeuren... 338 tranen met tuiten 160 tegare wijn en water drinken 274 van zijn peters komen 420 vastentijd 160 aan Vereeckens uitkomen 158 verkopen op dubbel kanon 350 verlegen zijn met de ends 274 volkswijsheid 352 vrijdag doorlopersdag 126 157 wielen aan de wagen 463 zak naar zaad 274 zwingelaars en schuredorsers 158. - Zantekoorn uit de Leiestreek 168. - Spreekwoorden 49. Zeispreuken 50.

Boekennieuws

't Beertje 92 470. A. Bicker Caarten. In Holland staat een molen 151. K.G. Boon. Amor Librorum (over Colard Mansion) 185. E. Coppieters. Familie van Ockerhout 122. M. Debruyne. De eed van de magistraat van Roeselare 151. A. De Meester. Abdis Bernarde Veranneman 416. O. De Sloovere. James Weale 91. A. De Smet. Voyageurs belges aux Etats-Unis 318. L. Devliegher. Oudheidkundig onderzoek van de Sint-Salvatorskerk te Harelbeke 90. J. Fournée. Les pèlerinages à la Sainte Vierge pour la protection des enfants 28. W. Giraldo. Mirakelboeken 186. W. Giraldo. Votivtypen aus Flandern 186. Ph. Grierson. The Dates of the ‘Livre des Mestiers’ 166. L. Honko. Krankheitsprojektile 255. Dom N. huyghebaert c.s. Monasticon Belge 148. Jaarboek Heemkundige Kring M. Van Coppenolle 91. J. Maréchal. Inventaris van het archief der proosdij van Sint-Donaas 315 A. Schouteet. Bogardenschool door Zeger van Male 351. H. Stalpaert. Van Vastenavond tot Pasen 24. Baron Jean van Caloen. Histoire généalogique de la maison de Calonne et van Caloen 319. H. Stalpaert. Magie et sorcellerie en Flandre, ed. J. Thibaut de Maisières 471. P. Janssens. De dichter van de Beatrijssproke 471. Ten Mandere, Izegem 417. - TV-uitzending wvl. folklore 470.

Illustratie

Buitentekst: Domien Cracco 65. Duinenabdij te Koksijde: grondplan abdijkerk 210; kaart (1580) van de abdij 210; kaart (1563) van de abdij en de omgeving 210 (uitslaande).

In de tekst: Duinenabdij te Koksijde: plan van de abdij (1563, detail) 203; de abdijkerk (detail) 195; opnamen voorportaal 207 215 219 220 westmuur 210 215 narthex 202 zuidbeuk 202 zuidelijke kerkingang 207. - Schetsen: grondplan van abdijkerk 217 van voorportaal en westmuur 208 architectonische details in profiel en doorsnede 210 212 213. Situatiekaartje 194.

Blankenbergse vollaards: grote vollaard 9 ventekop 9 10 gietvorm voor patakons 11 meest gebruikelijke patakons 13.

Charles Dhuyvetter van Doomkerke 115 Sterreman van Izegem 53 paalsteen St.-Michiels 411 stempel van Maccirra (terra sigillata Raversijde) 409 Transvalers Louw en Plokhooy 89 Ferdinand Vandeputte als majoor (1830) 277 de visarend - blauwvoet 292 voorhistorische grondbewerking Moerkerke 56 57 Brugse almanak (voor 1683) 469.

Vraagwinkel

(Hier volgen alleen de vragen waarop nog geen antwoord werd ingezonden. Afgesloten 20 december. Enkele ingezonden antwoorden konden nog niet geplaatst worden.)

Ringen in de weide. Neusbloeding. De krabbe scheren. Boter zouten niet luizen 32. Monsterkoekebrood. Façon de Flandres 64. - Domien Cracco. Lepeldief van Nieuwpoort. Toematen. O.-L.-Heersbeestje 96. - Verzenderkensdag. Geluk van de biemelker. Coeur de Flandres (naaldkant?). Wetteloos uur 128. - Oppelin. Invieren - inbranden. Tranen met tuiten 160. Grauwen. Potensen. Kleine jongen in marinepak. Sinte Veerle. Steven van der Klok. Krijgspaard als ex-voto 192. - Briefwisseling Sanderus - Vredius. Wapensmederij Verhaeghe te Ieper 260. - Desiré Bollies van Nieuwpoort. Malbrouck op kermis. Oude jagerstaal 292. - Klauwaerts. Organiseurs. In de marinkelkuip zitten. Brandhout. Wafeltjes bakken. Kostuumkunde 324. - Brood in plaats van gedenkpenningen. Rijtuigen omstreeks 1800. Vlaamse paander. Koningsnaam voor zevende zoon. De krulle van de steert. Tienden: de tiende of elfde schoof 356. - Familienaam Spitaels. Walepeerd. Spaanse was. Schuilnaam ‘Knippel uit den zak’. Van zijn peters komen. Ziel als erfgenaam. Parijssche candelaers 420.

Vorige Volgende