Biekorf. Jaargang 61

[p. 42]

Scherminkelen te Izegem

Het toneel is op De Bosmolens, ‘den Bus’ in de volksmond, een wijk tussen Izegem en Sint-Eloois-Winkel gelegen (Biekorf 1952, 276). Reeds vóór 1830 was deze Izegemse buitenwijk door een gekasseide baan met het stadscentrum verbonden. In de jaren '80 bestond ‘Sophie's schole’, waar Sophie, de schoolvrouwe, en later ook nog haar opvolgster Theresia Van de Wiele, schole hield in de woonkamer van haar huis, voor al de kinderen van de streek. De Zusters van ‘Ave Maria’ openden de school van de H. Familie eerst op 17 september 1898. In 1942 werd de parochie van de H. Familie aldaar gesticht als derde parochie op het Izegemse grondgebied.

Gedurende de eerste weken na Pasen 1888 werd op de wijk Bosmolens ferm gescherminkeld. De aanleiding daartoe was het afspringen van een verloving. De eerste avonden vond daar niemand enig bezwaar in. Maar het scherminkelen bleef duren en het aantal lawaaimakers vermeerderde van avond tot avond. Tot eindelijk in het begin van mei een klacht naar de politie werd gestuurd om deze nachtstoringen te doen ophouden.

De veldwachter, in de volksmond ‘Peer de Garde’ genoemd, werd gelast op verkenning te gaan en de namen van de rustverstoorders op te nemen.

Peer de garde ging dus dit spel doen eindigen... Maar de afstand was groot en als Pierre aan de herberg ‘Het Schardauw’ kwam, voelde hij lust om wat uit te rusten en hij geraakte niet verder!

Intussen waren de muziekmakers reeds verwittigd dat de lucht niet zuiver zat en de avond en de volgende, waarop Peer de garde naar de Bosmolens kwam, hoorde men geen scherminkel. Doch de avonden waarop de politieman wegbleef haalden de muziekmakers hun schade in en hoe langer de dagen werden, hoe later in de nacht het spel begon, dat duurde tot middernacht.

Einde mei ging de politiecommissaris Vermeulen mee met de garde. Zij namen een andere weg langs de kant van Lendelede om ongezien de Bosmolens te bereiken. Aan de bocht van de steenweg hoorden zij op het voorhof van een hofstede een verdacht gerucht dat geleek op een repetitie van ketelmuziek. Zij verhaastten hun stappen en vonden het muziekkorps in kring verzameld achter een houtmijt: achtentwintig mannen stonden vertrekkensklaar, uitgerust met versleten emmers, stoofhaken, kinderfluitjes, en zo meer. De commissaris verzocht de mannen om stilte. Gezien het bijna tien uur was, maande hij ze aan om naar huis te keren, doch vooraleer het voorhof te verlaten, werden de namen van al de aanwezigen opgetekend. Sinds dien avond was het stil op de Bosmolens en het scherminkelen was gedaan.

Doch op het politiebureel werd het boekje opengelegd en enkele

[p. 43]

dagen later kreeg ieder muzikant van den ‘Bus’ een briefje waarop stond: Pro Justitia. De 28 mannen werden gedagvaard om op het tribunaal te verschijnen op vrijdag 20 juni 1888 te 2 uur.

Dagen op voorhand verwittigd, hadden de muzikanten tijd genoeg om de hoofden bijeen te steken en te beramen wat er zou kunnen gedaan worden. Zij besloten van hun tocht naar het Vredegerecht een kermisuitstapje te maken.

Op de gestelde vrijdag werd een lange boerenwagen versierd en bespannen met vier paarden, die van kop tot staart gepint stonden. De mannen namen plaats op de wagen. Zij droegen papieren hoeden van allerlei kleur en vorm. Broek en vest waren volgenaaid met kleurige linten en strikken en ieder hield een instrument in de hand, hetzij ketel of stoofbuis, potdeksels of kannebuizen of wat dienen kon om lawaai te maken. Vooraan op de wagen zaten twee witgeschminkte mannen die accordeon speelden, maar hun trekmuziek kon niet opwegen tegen het gedruis van blik en koper.

Over middag kwart over één reed de wagen de stad binnen en maakte halte op de knok bij de aloude herberg ‘Klein Menen’. In een wenk liep het pleintje vol met nieuwsgierigen; alles wat op weg was naar werkwinkel en naar school stroomde samen.

Toen de voorman van de Bosmolenaars, een zekere Vanhuyse, bijgenaamd Bras, de grote belangstelling van het volk zag, sloeg hij met zijn stok naar links en rechts om stilte te vragen. De muzikanten legden de blikinstrumenten neer en de trekzakken begonnen een gelegenheidslied te begeleiden, dat 28 stemmen met volle kracht zongen:

We zijn van den Bus
Ons herte is gerust
We zijn al beste mensen
Wat kunt ge nog meer wensen?
We kennen gene vrees
In vel noch in ons vlees.
Wie gaat er mee
Al naar de Juge de Pé?

Op gans de tocht door stad oogstte de wagen grote bijval. In de Papestraat zag de voorman Pastoor Lonneville opdagen. De wagen hield stil en de mannen zongen dat het galmde: ‘Vivat onze Paster en hij mag er wezen, vivat onze Paster en hij moet er zijn!’

Een tweede serenade werd gegeven op de hoek van de Gentstraat, aan de herberg Het Kruisken, en klokslag twee uur stopte de wagen aan Den Hert, vóór de poort van het Vredegerecht.

Commissaris Vermeulen gebood stilte en eiste dat alle linten en strikken zouden weggenomen worden en dat alle hoofddeksels op de wagen zouden blijven. De woelige mannen gehoorzaamden als schoolkinderen en gingen stil de trap op naar de gerechtszaal. De griffier deed naamafroeping van de 28 beklaagden en de commissaris eiste de toepassing van de wet tegen de rustverstoorders. De

[p. 44]

vrederechter Weustenraedt vroeg of er iemand iets had bij te voegen. Niemand vroeg het woord. Dan liet de vrederechter hun weten dat de wet toeliet eenieder met 5F boete te bestraffen. Doch in acht nemende dat geen een van de beklaagden tot hiertoe ooit een straf had opgelopen, bracht hij de boete op één frank, op voorwaarde dat zij direct naar de Bosmolens zouden terugkeren, wel verstaan in stilte, onderweg geen muziek meer te maken, en te vier uur thuis zijn.

De voorman Bras nam toen het woord: ‘Menheer de Zuze, zei hij, ge zijt merci en 't en mag niemand aan u komen en we zijn nu weg!’

Tegen drie uur bereikte de wagen de Bellepoort van het Gesticht op de Bosmolens en het gezang herbegon: ‘We zijn gezworen kameraden!...’ Verder werden de herbergen 't Blauw Kapelleke, In de Boschmolens en Het Schardauw bezocht en het feest eindigde rond 6 uur met het besluit: op een der eerstkomende zondagen een wijkfeest in te richten als bekroning van de goede uitval.

De volgende woensdag kwamen drie van de zangers terug naar stad om aan het schepencollege de toelating te vragen een volksfeest in te richten op de wijk Bosmolens op de vierde zondag van juli. ‘Waarom op de vierde zondag?’ vroeg burgemeester De Meulenaere. ‘Omdat wij geen schade willen doen aan de ommegangen van Ingelmunster en van Oekene, die op de derde zondag plaats hebben’ antwoordden de afgevaardigden. De toelating werd verleend op voorwaarde dat er niet meer zou gescherminkeld worden.

De eerste Bosmolens-Ommegang in 1888 had een onvoorziene bijval. Allerhande prijskampen werden ingericht: mastklimming, lopen in zakken, ringsteking, prijskamp voor zang, e.a. Het werd een reuzesucces en vele ‘plaatsenaars’ die uit nieuwsgierigheid naar de Bosmolens waren gewandeld, moesten reeds vroeg naar huis, daar het bier door deze onverwachte toeloop in alle herbergen van den ‘Bus’ reeds vóór zeven uur was uitgetapt.

P. Declercq