Biekorf. Jaargang 57

[p. 331]

Hondenmerktekens in Vlaanderen

Tot de gewone rechten van de heer op zijn heerlijkheid behoorde, naast de vogelrije en visscherije, ook de vrije jacht. Een jager was, vroeger nog minder dan nu, niet voor te stellen zonder jachthonden. Het onderhoud van deze jachthonden - het hondebroot - viel ook dikwijls ten laste van de onderdanen van de heer. Het schijnt wel dat de jachthonden van de verschillende heren een goed zichtbaar kenteken droegen, getekend op een zijde of soms op de kop van het dier.

In een eigenaardig archiefstuk, gedagtekend 13 juli 1729⁽¹⁾, vonden wij een 130-tal ‘marcken van d'honden’, die hierbij gereproduceerd worden. Bedoeld stuk in slecht Frans opgesteld, is slechts een copie, die naar het origineel van 1618 verwijst. Dit laatste werd opgemaakt door ‘messire Guilbert de la Broyé, seigneur d'Astenbourgh’, ‘commis par feu monsgr l'archiducq’, en bevatte de opgave van ‘tous ceux qui pretendoient droit et franche trompe et de chasse’.

De lijst is getiteld ‘Dit syn de marcken van d'honden’ en bevat 133 namen van gemeenten, heerlijkheden en enkele heren, gevolgd van het merkteken der jachthonden van die plaatsen of eigenaars. De grootste helft van deze lijst heeft betrekking op Westvlaamse localiteiten, het overige deel van de merken is Oostvlaams, op enkele uitzonderingen na. Enkele plaatsnamen zijn moeilijk te herkennen, wegens de zeer slechte schrijfwijze.

Onder deze merktekens zijn er die voor verschillende plaatsen gebruikt worden, b.v. de letter h, de platliggende drukletter E, de heraldische keper, de drukletters X en W en de doorstreepte cirkel. Het grootste deel dezer tekens is willekeurig genomen, uitzondering gemaakt voor het teken XIIII, gebruikt te Izegem, Reninge en Liedekerke, waar de familie Vilain XIIII een rol in de lokale geschiedenis heeft gespeeld. Het klankverband tussen het merkteken voor Zwevezele, een winkelhaak of een ‘zwee’, en de naam van deze gemeente ligt voor de hand. Soms is het merkteken eenvoudig de eerste letter van de gemeente- of plaatsnaam, b.v. ‘Burbeke’, Neerwaasten, ‘Wallebeke’ en ‘Wallee’.

Hierbij geven wij de lijst van de gemeenten, heerlijkheden en eigenaars weer, zoals die in het document voorkomen, met daarbij de mogelijke juiste lezing. Enkele namen waren ons onoplosbaar. Het nummer vóór de naam komt overeen met het nummer op de afbeelding van de tekens.

V. Arickx.

(1) Rijksarchief Brugge, Fonds van der Gracht d'Eeghem, n^r 90. Bundel verschillende stukken.

[p. 332]

Dit syn de marcken van d'honden

1.	Het marck der Majts: (Graaf van Vlaanderen).
2.	Haevelghem X Gruijthuijse = Avelgem, heerlijkheid Gruuthuuse.
3.	Hanseghem in Strije = Anzegem, ‘in Strije’?
4.	Halbeke heere van Mosgroen = Aalbeke, heerlijkheid van de heer van Moeskroen.
5.	Belleghem = Bellegem.
6.	Boesinghe, Poucke en St. Legiers = St. Léger.
7.	Beveren bij Rousselaere.
8.	Coyeghem = Kooigem.
9.	Cortryck = Kortrijk. Mevrauwe van Mastijn X op t'hooft.
10.	Comene.
11.	Cokelaere van Croijsmes = de heer ‘van Croijsmes’ op Koekelare.
12.	Curene = Kuurne.
13.	Coolscamp.
14.	Dixmuijde.
15.	Doltegnie = Dottenijs.
16.	Dentreghem = Dentergem.
17.	Dadezeele = Dadizele.
18.	Derlicke = Deerlijk.
19.	Drenoutre = Dranouter.
20.	Gheluwe.
21.	Hardoye = Ardooie.
22.	Hoyghem = Ooigem.
23.	Harlebeke = Harelbeke.
24.	Hollebeke.
25.	Heule.
26.	Heeghem = Egem.
27.	Hulste X op thooft.
28.	Iseghem.
29.	Ipere = Ieper.
30.	Inghelmunster.
31.	Lauwe.
32.	Litnelden = Lichtervelde?
33.	Lendelee = Lendelede.
34.	Langhemarck = Langemark. Steenburg = ? Lonnoo gran Beveren = ?
35.	Meulebeke.
36.	Marcke.
37.	Moen.
38.	Meene = Menen.
39.	Meesene = Mesen.
40.	Morseele = Moorsele.
41.	Mosscheroen = Moeskroen.
42.	Nederwastene = Neerwaasten.
43.	Noortschote = Noordschote.
44.	Nieukercke = Nieuwkerke.
45.	Morslede = Moorslede. Outerij = Outrijve?
46.	Ostcamp = Oostkamp.
47.	Pitteghem = Pittem?
48.	Poperinghen = Poperinge.
49.	Reckem.
50.	Rousselaere = Roeselare.
51.	Rumbeke.
52.	Reijninghe = Reninge.
53.	Rolleghem.
54.	Rosbrugghe = Roesbrugge.
55.	Spiere.
56.	Ste Denijs.
57.	Torrout = Torhout.
58.	Thielt.
59.	Waereghem van ijvers = heerlijkheid ‘vanijvers’? te Waregem.
60.	Wijnghene = Wingene.

[p. 333]

[p. 334]

Dit syn de marcken van d'honden

61.	Wielsbeke.
62.	Wackere = Wakken.
63.	Westvleteren.
64.	Waestene prins van Chemay = heerlijkheid van de prins van Chimay te Waasten.
65.	Westoultre = Westouter.
66.	Wichte = Vichte.
67.	Woormezeele = Vormezele.
68.	Walmertinghe = Vlamertinge.
69.	Vive = St-Eloois-Vijve.
70.	Sweveseele = Zwevezele.
71.	Sweveghem = Zwevegem.
72.	Armentiers Egmont = wsch. de heerlijkheid van de heer van Egmont te Armentiers (N.-Fr.).
73.	Antwerpen.
74.	Hauthem heere Masteijn = bezit van heer Masteijn te Houtem (Ieper of Veurne?).
75.	Hastene = Astene.
76.	Breda den prince van Orongij = het bezit van de prins van Oranje te Breda.
77.	Boulaere = Boelare (O.-Vl.).
78.	Burbeke = Borsbeke of Borsbeek.
79.	Beveren bij Audenaere = Beveren-Oudenaarde.
80.	Deynse.
81.	Eeverghem = Evergem (O.-Vl.).
82.	Ecloo = Eeklo.
83.	Eecke = Eke (O.-Vl.).
84.	Eerbodegem bij Aalst = Erembodegem.
85.	Gavere.
86.	Halewijl = Halewijn?
87.	Honschote = Hondschote.
88.	Herseele = Herzele.
89.	Hesdin le Fort = ? Ongnies = ?
90.	Lenselles (N.-Fr.). Bondues (N.-Fr.).
91.	Lokere = Loker of Lokeren.
92.	Laeren = Laarne.
93.	Liedekercke.
94.	Maldeghem.
95.	Machelen.
96.	Nevele.
97.	Nockere (O.-Vl.).
98.	Ossene = Olsene.
99.	Pamele = Pamel-Oudenaarde?
100.	Haelstquerbeke = ?
101.	Peteghem.
102.	Quesnoy (N. Fr.).
103.	Ronse. Sluys (Ned.).
104.	Ste Amand = ?
105.	Eineghem in Brabant = ?
106.	Suite = Zulte (O.-Vl.). Wambeke = ? Torghem = Tiegem?
107.	Ghent = Gent.
107′.	Ghent ‘ende beenhauwers op de slynckersijde’.
108.	Templuve = Templeuves (H.).
109.	Foriaen van Ekelbeke = ?
110.	Wallebeke = ? Wallee = Walle-Kortrijk?
111.	Colry le commandeur = ?
112.	Suenekercke = ?
113.	Swynghem = Zingem?
114.	Waringhem = ?
115.	Jo^r Adriaen van Steelant.
116.	Botsele = ?
117.	Belles Baert = ?
118.	Bosselghem = ?
119.	Egmondt = ?
120.	Clijte = ?

[p. 335]