Biekorf. Jaargang 55

[p. 242]

Liederik van Laudunum
stichter en heer van Harelbeke
792-817

Een ‘knoop’ van de vroegste geschiedenis van het grafelijk Huis van Vlaanderen ligt te Harelbeke. Methodische en critische studie van de letterkundige bronnen, van de topographie en de archeologie, samen met een volledige ontleding der archiefbronnen van de oude Kapittelkerk van Harelbeke, heeft Z.E. Heer H. Callewaert, pastoor van Harelbeke, geleid tot het opstellen van een ‘Geschiedenis van Harelbeke’ waarvan het eerste en belangrijkste deel - het tijdperk 792-1100 - persklaar is. Door het wakkere en gezaghebbende toedoen van Z.E.H. Kanunnik J. Brys, pastoor-deken van Tielt, is het ons gegund een eerste kijk te geven op een van de spannende hoofdstukken uit dit werk, nl. over Liederik van Harelbeke.

Liederik was een zoon uit het Huis van Laudunum (Laon) die veldtochten van Karel de Grote o.m. tegen de Saksen zal hebben meegemaakt. Als beloning voor bewezen diensten schonk Karel hem in eeuwige ‘erfachtigheid’ het bestuur over de gouwen Kortrijk en Mempiscus samen met een gebied dat weldra het Harelbeekse leengewest zou worden. Liederik kwam zich aldaar vestigen in 792 of 793; hij bouwde zijn haardstede op de oostelijke zijde van de ‘harelbeek’, legde de eerste hoofdwegen aan in zijn leengebied en besteedde heerlijke gronden in eeuwige jaarrente uit.

In zijn hof liet Liederik een kerkje bouwen, een hofkapel, uit veldsteen, mogelijks op een onderbouw van gebakken ‘moefen’. In dat kerkje, dat in 880 door de Noormannen geheel zou vernield worden, werd Liederik begraven.

Liederik gaf zijn heerlijkheid een kerkelijke inrichting bestaande uit twee ‘christenheden’: een ‘zuidelijke’,

[p. 243]

toevertrouwd aan de eigen priester van de hofkapel en zich uitstrekkend ten zuiden van de Leie, op het huidig grondgebied van Vichte, Otegem, Heestert, Moen en St. Denijs; een ‘noordelijke’ omvattend het leengebied gelegen ten noorden van de Leie en toevertrouwd aan de monniken van Ingelmunster.

De gouwgraafschappen (Kortrijk en Mempiscus) zijn, samen met het Harelbeekse leen, overgegaan op de mannelijke afstammelingen van Liederik. Het staat vast o.m. dat graaf Arnulf later, in het Leenhof van Harelbeke, is opgetreden als erfgenaam van de eerste leenheer Liederik.

De onmiddellijke afstammelingen en opvolgers van Liederik waren Ingelram en Audacer.

Ingelram komt voor als heer van de Rodaanse gouw; hij zal tevens gouwgraaf van het Kortrijkse en het Mempiscus, en leenheer van Harelbeke geweest zijn krachtens zijn leenroerige ‘erfachtigheid’.

Audacer heeft zijn macht nog verder uitgebreid; hij was gouwgraaf van Gent en wellicht ook wereldlijk abt van de Gentse St. Pietersabdij. Men kent de nauwe betrekkingen van de Gentse monniken met Laon, hun toevluchtsoord gedurende de incursies van de Noormannen, en met het Huis van Laon. Sommige gegevens wijzen er op dat, reeds vóór de incursies, de abten van de Gentse abdijen tot de verwantschap van het Huis van Laon - en dus ook van Liederik en zijn opvolgers - behoorden.

Audacer bestuurde de Flandra-gouw (Brugse kust- en kreekgebied) en hield er de wacht tegen de aanrukkende Noormannen. Dit verklaart het feit dat zijn zoon Boudewijn I, het hoofd van de grafelijke dynastie van Vlaanderen, van den beginne af het gezag voerde over het poldergebied boven Brugge en bekend stond als de ‘optimus satelles’: de koene wachter aan de Noordzee.

Wat de chronologie betreft, met een zekere speelruimte mag men de volgende datums aanvaarden:

[p. 244]

Liederik 792/3-817. De tijd van Ingelram en Audacer ligt tussen 817 en 853, met 840 als eerste bekende jaar voor het gouwgraafschap van Audacer.

Het drietal van Boudewijns voorouders: Liederik, Ingelram en Audacer, mag man veilig als de eerste grondleggers van het graafschap - de Flandria van de Boudewijns - beschouwen. De middeleeuwse legende heeft deze drie ‘Voorgraven’ ingeschakeld in de fabelachtige genealogie van Liederik de Buck en de zogenaamde ‘Forestiers van Vlaanderen’. Liederik noch zijn beide opvolgers zijn Forestiers geweest van een ‘Flandria’ die eerst onder de Boudewijns ontstaan is. Hun aandeel in het stuk negende-eeuwse geschiedenis, dat men het ‘voorspel’ van de Vlaanderse dynastie zou kunnen noemen, is een feit dat in het licht van de geschiedenis van Harelbeke onaantastbaar blijkt te zijn.

V.