Biekorf. Jaargang 54

[p. 241]

Lodewijk de Wolf de onverzoenbare Westvlaming
Eerste periode: 1893-1914.

Naast zijn vader, de Brugse apothekersfiguur uit den Cleenen Thems, heeft Lodewijk De Wolf zijn vorming, ideaal en betrachting, zijn gehechtheid aan alles wat Westvlaams is, vooral te danken aan de Studenten-beweging. Later zal die wassende gedachte tot rijpheid komen onder de invloed van leden van het Berek van Biekorf, o.m. Cyriel De Laere.⁽¹⁾

Zoals in al de Westvlaamse colleges, bestond ook te Brugge een ‘studentenkring’, waarvan de gebroeders Jules, Lodewijk en Jozef hartstochtelijke leden zijn geweest. Van deze kring is Lodewijk als ‘rhetorikaan’ voorzitter geweest en later, in zijn seminarietijd, proost.⁽²⁾

Tijdens het verlof vergaderden oud- en hogeschoolstudenten, seminaristen en jonge leraars om zich te

(1) Met het oog op een te publiceren blo-bibliographie van L.D.W. hebben wij in de tijdspanne 1945-50 zowel bij zijn broer zaliger Karel De Wolf, als bij de priesters van zijn ‘cours’, mede-leraars en oud-leerlingen uit de Oostendse collegetijd en parochianen van Beselare, persoonlijk of per briefwisseling, uiteenlopende, soms merkwaardige inlichtingen ingewonnen. - De firma Lannoo (Tielt) is van plan geweest levensschets en bloemlezing op te nemen in de reeks Westvlaamse Boogaard waarin vier nummers verschenen zijn: Pastoor Leroy door Boschvogel (1944). Pastoor Van Hee door H. De Gryse (1945), E.H. Paul Allossery door Mts Van Coppenolle (1945) en Deken De Bo door Juul Filliaert (1947). Nog andere merkwaardige, mogelijks minder gekende Westvlamingen zouden in deze reeks hun beurt krijgen; het bleef echter, jammer genoeg, bij dit kwartet.

(2) Zeer waarschijnlijk is L. De Wolf de auteur van het werkje: De Studentenkring van Brugge, 1869-1894; Brugge, Adolf Van Mullem-Van Haelemeersch, 14 blz. - Het imprimatur werd gegeven door G. Waffelaert, vicaris-generaal, op 10 September 1894. Lodewijk De Wolf wordt vermeld als voorlaatste voorzitter van de kring, voor het schooljaar 1893-94, toen hij dus leerling der Rhetorica was.

[p. 242]

verzetten in zang, spel en toneel Ieder Vrijdagavond was er ‘ernstige’ vergadering met een spreekbeurt, handelende over een onderwerp in verband met de Vlaamse Beweging of de culturele strijd van het Vlaamse volk.

Benevens deze studentenkring bestond nog een geheime studiebond ‘Noodvier en Noodhoorn’, welke de uitgekipte van de hogere klassen groepeerde, allemaal liefhebbers van Westvlaamse kunst en geschiedenis. Aan deze jonge studenten werd geleerd wat kunst is, hoe haar ontleden en beoordelen; hen werd de waarde aangewezen van de kroniekschrijvers en wat feitelijk geschiedkundige bewijzen zijn; meteen werden zij ingewijd in de paleographie en kregen zij een idee van oorkonden en handschriften. Een soort heemkundige kring avant-la-lettre.

Lodewijk hield anderzijds van Vlaamse leute en traditionele volksspelen. Zo was hij, als seminarist, lid van de Wilde Baanbolders, gevestigd bij de ‘Sistjies’ in Groeninge. Niet alleen ging hij aldaar om de leute, maar ook om te luisteren en op te tekenen. De toenmalige directeur van het Seminarie, kanunnik (later Monseigneur) Callewaert kende en waardeerde de kennis en de aanleg van de leviet en zorgde er voor dat Lodewijk naar Leuven werd gestuurd om er de geschiedenis te studeren; hij was de eerste priester van het bisdom Brugge, die voor deze tak van de wetenschap naar de Leuvense Alma Mater gezonden werd.

Bij Professor Cauchie stond de student Lodewijk De Wolf aangeschreven als een klare, verstandige kop; onder dezes leiding voltrok zich de vorming, zo puik door Professor C. Callewaert begonnen. Lodewijk was te Leuven de tijdgenoot van Caesar Gezelle, Emiel Frutsaert, Frans Van Cauwelaert, A. De Meester, Sobry, Dumez, Paul Allossery, e.a.⁽¹⁾

(1) Aan tafel zat hij in 't Geestje tussen twee studenten van een ander bisdom, die later bisschop zouden worden, te weten Kardinaal Van Roey en Mgr Rasneur, bisschop van Doornik.

[p. 243]

Bij de doodmare van Guido Gezelle zijn Aloïs Walgrave en Lodewijk De Wolf naar Brugge afgereisd om er de uitvaart van de priester-dichter bij te wonen. Walgrave was er te gast bij de familie De Wolf. Vader De Wolf, geheimschrijver van Biekorf, droeg de meester een grote verering toe. 's Avonds werd er gekout over de grote Dode, o.a. over zijn laatste dichtvonken, de grote moeffen, waaruit de hofmuur van het Engels klooster is gebouwd.... ‘O Stedeen standvaste oude meunniksmoffen....’⁽¹⁾ 's Anderendaags vergezelden de twee jonge priesters het stoffelijk overschot van hun bezieler en Meester naar zijn ruststede op het gemeentelijk kerkhof te Brugge, die voorlopig de grafkelder was van de familie De Wolf-De Baets, nevens de kapel.⁽²⁾

Op 1 December 1899, dag van de begrafenis van Gezelle, vergaderde 's avonds Met Tijd en Vlijt. De twee Brugse hoogstudenten waren reeds te Leuven terug en woonden de bijeenkomst bij. Lodewijk spoorde de leden aan een milde bijdrage te storten tot het oprichten, te Brugge, van een gedenkteken, Gezelle ter ere.⁽³⁾

Onze onverzoenbare Westvlaming interesseerde zich in die tijd speciaal aan de oorsprong van de Vlaamse steden en het stedelijk recht. Deze studie paste hij

(1) Mij destijds medegedeeld door zaliger Karel De Wolf.

(2) Het is bij vergissing dat wij, in onze bijdrage over het stedelijk kerkhof van Brugge, in Brugghe 'n Spieghel, jaarboek van het oudstudentengild De Uylenspiegels, 1939, blz. 181-203 (vijftig overdrukken), dit graf situeren als zijnde de familiekelder van Adolf De Wolf-Leonie Van Acker, waar nadien Lodewijk en later Karel De Wolf werden bijgezet. Het graf waarin het stoffelijk overschot van de Heer ende Meester zes jaar rustte was dit van De Wolf De Baets, in perceel 26, noordwest van de kapel, (links als men vóár het bedehuis staat).

(3) Annuaire de l'Université catholique de Louvain, 1901, 65^e année, blz. 212-213... ‘Wij waren zoo gelukkig te zien, dat zijn oproep met ware geestdrift beantwoord werd.’

[p. 244]

in het bijzonder toe op de stad Brugge. Hieruit zal zich zijn thesis kristalliseren over de eerste Brugse keuren, waarmede hij in Juli 1902 tot Doctor in de Wijsbegeerte en Letteren (afd. Geschiedenis) zal promoveren. Een gedeeltelijke uitwerking van deze studie gaf hij tijdens het Geschied- en Oudheidkundig Congres, te Brugge, op Maandag 11 Augustus 1902 en in een viertal bijdragen in de Handelingen van de Société d'Emulation.⁽¹⁾

In 1901 was hij bestuurslid en bibliothecaris van het studentengenootschap Met Tijd en Vlijt, waarvan toen ook Jules Persyn, Omer-Karel de Laey, Paul Allossery, Jef De Cock, Aloïs Walgrave, Frans Van Cauwelaert e.a. leden waren. Men mocht er Lodewijk graag als spreker. ‘De eerste maal dat Louis er het woord nam, was om in een kleine toespraak - een ‘uit de vuist’, lijk voorzitter Alberdingk Thym het zegde - het nut en de noodzakelijkheid Vlaamschgezind te blijven in het studentenleven te Leuven te bewijzen en tevens tal van praktische middelen aan te duiden die daartoe helpen konden’.⁽²⁾

Lodewijk De Wolf was de allereerste die te Leuven zijn doctorsthesis in het Nederlands verdedigde. Hij had hiervoor de leider van het Historisch Seminarie, Professor Cauchie - een volbloed Waal - geraadpleegd. Deze, een helderziende en breeddenkende kop, vond het zeer logisch dat een Vlaming zijn proefschrift in zijn moedertaal opstelde. Na afloop wilde de jury hem de grootste onderscheiding toekennen, maar het jurylid Alberdingk Thym verzette zich hiertegen, omdat, naar zijn bewering, enkele woorden en wendingen te specifiek

(1) Congrès Archéologique et Historique... Compte-rendu par Léon De Foere, Brugge, 1902, blz. 364-371 ‘Sur les origines de l'agglomération brugeoise’. - De vier bijdragen in de Handelingen verschenen respectievelijk in deel lv (1905), blz. 302-328 en 393-403; lvii (1907), blz. 298-317 en lviii (1908), blz. 309-336.

(2) Annuaire.... op. cit. blz. 401-405.

[p. 245]

Westvlaams waren: zo verwierf onze onverbiddelijke Westvlaming zijn doctorstitel met grote onderscheiding.⁽¹⁾

Twee maanden nadien werd Lodewijk benoemd tot leraar in de poësis, de ‘dichterklasse’ aan het bisschoppelijk college te Oostende.

Te Leuven had Lodewijk de Vlaamse studentenbeweging met hart en ziel meegeleefd en erin meegestreden. De priesters van het bisdom Brugge waren er de haantjes-vooruit. Onder de leiding van onze Wolf kwamen zij bijeen in een bijzondere studiekring en bezorgden bijdragen voor Biekorf. Folklore en volksgebruiken kwamen er natuurlijk eveneens ter sprake en met voorliefde behandelden de trawanten alles wat Westvlaams was.

Tijdens de vacantie trok leraar De Wolf graag naar Watou, waar hij logeerde bij ‘tante Pauline’.⁽²⁾ Daar luisterde hij naar de klaps van de blauwers (smokkelaars) of van de briekkebakkers (steenbakkers), tekende de eigenaardige woorden en wendingen nauwkeurig op en keek of zij reeds geboekstaafd waren in het Westvlaamsch Idioticon of Loquela. Hij koesterde het inzicht een aanvulling uit te geven op deze woordenboeken en had hiervoor, in 1914, reeds 5000 woorden en varianten verzameld.⁽³⁾

(1) Eigenaardigheidshalve stippen wij hier de tekst aan, die zaliger Karel De Wolf in zijn familieboek hierover schreef: ‘Werd te Leuven Doctor in de Wijsbegeerte en Letteren; was de allereerste student die z'n docterkeure stond in het Vlaamsch; verloor zijn grootste onderscheiding door Alberdinck-Thym, die als fanatieke hollander, niet kon verdragen dat er in den opstel (over Brugge's ontstaan) van de thesis een paar Westvlaamse uitdrukkingen stonden tegen het “officieel” Nederlandsch.’

(2) Bij tante Pauline (De Wolf), die alsdan weduwe van Benoot Ryckebosch geworden was, zal L.D.W. als banneling (onderpastoor van Beselare) bij het uitbreken van de oorlog 1914-18 een tijdelijk onderkomen vinden.

(3) Mts Van Coppenolle: De boekenschat van Lodewijk De Wolf te Beselare vernield, 1915-1916. Biekorf, 1946, blz. 151-156, inz. blz. 154.

[p. 246]

Uit zijn leraarstijd dateert nog een andere droom: nml. het uitgeven van een uitvoerige en rijk-geïllustreerde studie over het edelsmeedwerk bewaard in kerken en kapellen van het bisdom. Tijdens de vacantie ketste hij de Westvlaamse gouw af, vergezeld van een zijner leerlingen, om foto's te maken van kelken, remonstransen, cibories, wierookvaten, enz... Op een van deze zwerftochten heeft onze dilettant fotograaf een geestig voorvalletje beleefd bij de pastoor van Voormezele, waarvan hij de jongste lettervrucht: ‘Geschiedenis der relikwie van het H. Bloed, dat sedert 29 Juni 1152 te Voormezele bewaard is’ in Biekorf (1901, blz. 248-254) uitvoerig, maar niet zonder kritiek besproken had.⁽¹⁾

Uit zijn leraarstijd dateert zijn zo merkwaardige Volkskundige Boekenschouw, die als bijblad van Biekorf twee jaar verscheen (1908 en 1909). Dit werk bevat de opsomming van de bijdragen, met een volkskundige inslag, die in circa 400 tijdschriften verschenen.⁽²⁾

Op 9 Augustus 1911 werd Lodewijk benoemd tot onderpastoor van Beselare. Door deze benoeming werd hij weggerukt uit zijn gunstig studiecentrum, met de mogelijkheid nu en dan eens naar Brussel te kunnen reizen om er in de Koninklijke Bibliotheek aan zijn Boekenschouw te werken. - Het was een harde beproeving voor de geleerde werker. Toch heeft hij zich als onderpastoor op een plattelandse gemeente best en betrekkelijk rap kunnen aanpassen. Meteen botte bij hem een andere tak van zijn liefhebberij open: de streekgeschiedenis van Beselare.

Drie jaar en twee maanden heeft hij ‘geonderpastoord’ te Beselare en reeds was hij ver gevorderd met de geschiedenis van parochie en gemeente, want zijn documentatie besloeg reeds 1500 fichen....

(1) Wij hebben dit voorvalletje in geuren en kleuren verteld: Lodewijk De Wolf op uitstap naar Voormezele, in West-Vlaanderen (weekblad), Brugge, 5 October 1946.

(2) Op deze Boekenschouw komen we zwel eens terug.

[p. 247]

Op 19 October 1914 terwijl Ieper beschoten werd, moest Beselare ontruimd worden.... Alles, boeken, fichenstelsel, documentatie, aantekeningen,.... heeft hij in de brand moeten laten....

Meteen heeft dat kleppen van de noodklok in het werkzame leven van onze Westvlaamse vorser en zanter een tweede phase ingeluid.

Mts. Van Coppenolle