Biekorf. Jaargang 46

[p. 8]

De nieuweling.

If to the city speed-What waits him there?
To see profusion that he must not share;
To see ten thousand baneful arts combined
To pamper luxury, and thin mankind.

Oliver Goldsmith.

DE grond was aan 't opengaan in 't land van de Leie. Dat ging alzoo: de wegen lagen te weeke van de laatste regens. De elskanten begosten rost te schieten. De doornhagen lieten al scherpe botjes zien en door 't geweld van d'eerste zonnepriemen stonden de gezwollen knoppen op het bersten.

De lucht was zuiver en aangenaam om opsnuiven maar met 't vallen van den avond was 't nog 'en beetje aan 't regenen gegaan.

Bachten 't klooster deden de zwaluwen neerstig voort met 't metsen van hun nesten. 't Laatste treintje pufte weg naar Tielt. In den lochting rook het naar eerde en nat gers.

't Nieuw seizoen was schoon' op komste en alles stond te wachten op klakken, bersten en sprietelen. De zomer stond vóór de deure naar 't oude Vlaamsch recept.

De kerktorre reekte met afgewasschen schaliedaking boven de Leie, en gunter boven stond den hane te kijken naar 'en kleen gekruld blauw schaapwolkje in 't westergat. Dat gaf hope op vaster weêre, want de wind was aan 't keeren, te zien aan 't getije.

Mielke Dhondt - zoo mager of 'en schei⁺ - zat op

+ Schei: Elders schee. Plat of vierkante dwarshout dat dient om grootere stukken aan elkander te verbinden en dikwijls ook kegel genaamd. De schei'n van 't weefgetouwe zijn de dwarshouten die de twee tramen aan elkaar verbinden en recht houden. Verg. De Bo.

[p. 9]

zijn snijtafel te naaien dat 't verdomd kwam, - zijn dunne beentjes overeengekruist. Met gekromden rugge lag hij gebogen over 'en grijze veste, en dapper was hij aan 't stijften en 't vaste zetten van de krage. Met 'en blauw krijt in d'hand, de spelden tusschen de lippen en den rolmeter over den nekke, trok en sleurde hij om den hals boogde te krijgen, teekende hier en daar met 't krijt naar 't schouderblad toe om te zien wat voor muilen de krage zou trekken daags nadien, en hij hing de gedriegde veste aan 'en stoel neffens de naaimachiene.

Stanske, de vrouwe, zat op 'en ouden bunselstoel, - beentje over - 'en beetje te dubben over 't leven.

‘'k Make peil-af voor vandage,’ zei Miel, ‘morgen komt ook nog alhier als 't God belieft. Zet maar 't eten op, Stanse, en roept maar Achiel. 'k Ga nog 'en keer mijn hoofd buiten steken, 'en pootje maïs smijten en zien of er niet te rooven 'n valt.’

Mielke ging op den koer onder den druivelaar, trok 't werveling omme van 't kiekenkot, strooide wat teten en roofde d'hennen.

Achiel zat boven op zolder. Daar zat hij te leeren en in de boeken aan 't pluizen, tot moeder hem riep en ze al te gare aan tafel kwamen met zuster en den kleinen broere.

‘Scheed er uit van in die toole⁺ te peuteren of 'k legge mijn' hand op je kake’, zei Miel aan den kleinen die bezig was met 'en gat in de tafeltoole te booren, ‘en houd je koest!’

Ze sloegen 'en kruise, lazen 'en vader-ons en begonnen eer'appels t'eten.

‘Is Achiel's broek nu al in de vouwe gestreken?’ vroeg Stanske.

‘'k Moet 't nog doen,’ zei vader, ‘wiens haaste, wijf? Morgen 'n zijn 't al te gare die zeven stuivers

+ Toole: Glanzend en waterdicht doek. Fr. Toile cirée.

[p. 10]

niet; 't is aanveerd worden in de bank, en dat zal 'en ander paar mouwen zijn, dat 'k peinze’.

Stanske trok 'en ooge naar vader en zei dat 't wel zou gaan met alzoo 'en geschrifte, alzoo 'en schoonen brief van den ippermeester op zak, en Mijnheer uit de bank die al van te vooren op d'hoogte was van Achiel's komste.

Vader zei dat 't waar was maar dat Achiel toch algelijk maar letter Fransch 'n kon. ‘Ze kunnen 't wel lezen maar z' 'n kunnen 't zoo zeere niet swatelen of bij den troep’, zeid'hij.

Stanske meende dat hij toch al vele geleerd had in dien Laroessenboek die tante meebrocht had uit Rijsel.

Vader zei dat 't den end zou uitwijzen.

Klein broertje boorde voort zijn gat in de toole.

Daar was 'en groote gebeurtenis op gang bij Mielke Dhondt.

Al lang was overeengekomen dat Achiel niet al te wel 'n dochte voor den naai. Hij 'n had geen zittende gat, maar weinig aanleg voor 't snijen en geenen drift voor de naalde. Achiel was nochtans 'en bijzondere leerling op schole en had menige maanden handelslesse genomen in de vakschole bij Meester De Rycke die hem verteld had, dat er volk vandoen was in de bank van de naaste stad. Waarom 'n zou Achiel dat niet aanpakken?

De kleermakersstiele geraakt onder de voeten. 't Trekt al naar stad den dag van vandage. Ze koopen kleers helder-op en 'n moeten niet meer weten of ze slete doen. Alle jaren in 't nieuwe. 't Gaat lijk geschilderd den eersten Zondag, en 'en dag en 'en stik nadien hangt 't aan 't lijf te flodderen gelijk 'en guanobale.

En bovendien, kwestie zal de kleine zoo goed leeren en misschien niet beter geschikt zijn voor den stiele van vader? Als zuster wat kan helpen driegdraân uittrekken, entwat knoopen aanzetten en de kleers naar huis dragen - want daar kruipt ook veel tijd in - dan

[p. 11]

ware dat 'en goeie hulpe tot de kleine wat grooter wordt.

Geheel den avond wierd er geraasd en gedaasd over den nieuwen post van Achiel. t Was morgen om doene.

De keuken hing vol verwachtinge, vol ajuinsausreuke en de doom van de keernepap stond op de ruiten.

Elkeen kreeg 'en kruise en gerocht in 't bedde.

Mielke Dhondt 'n deed dien nacht geen ooge toe. 't Peinsde op zijn huis, op zijn Stanske, 't wijvetje, en op zijn' kinders. Achiel was 'en brave jongen, oprecht te wel voor boere-kleermaker, en hij 'n ware op de bank allichte nog zoo slecht op zijn plaatse niet. En de bank dat is toch iets zekers. De naaistiele ware beter de kavel voor den kleinen; de dochter 'n is in 't geheele niet mis en geraakt later wel op heur schik.

En alzoo hield Miel stommen ambacht in 't bedde, tot hij in slape viel en droomde van boeren die zoo lange met den zelfden groenen frak loop en den Zondag, van stielmannen die nog alsan geenen winterfrak 'n willen dragen, van 't haastig werk vòòr kermissen en hoogdagen, van al die banken die vroeger sprongen en van klanten die schoone kunnen klappen en waar niet van te krijgen 'n is.

Bij 't springen van die laatste bank wierd hij weerom wakker en keek door d'openstaande voutedeure. Hij zag de grijze veste die op den stoel naar hem te wachten hing in den werkwinkel. Die veste trok leelijke gespen; de bruine stijfte puilde door de krage en de driegdraân wrongen noesch en dweers tot de morgen begon te schemeren.

Miel wipte uit 't bedde, ging hem wasschen onder de pompe in 't schotelhuis, dronk 'en slokske koffie van gisteren en stekte naar Achiel's eerste lange broek om ze 'en keer goed in de plooie te persen.

D'horlogie wees bij den zevenen en Achiel stond kant en klaar om hem te gaan voorstellen bij Mijnheere van de bank. De jongen vertrok met den trein die iets

[p. 12]

gewillig ten achten in stad aankomt en hij ging seffens naar 't groot gebouw niet verre van de statie.

't Was 'en huis gelijk 'en halle. Hij stapte binnen en kreeg 'en heere in 't zicht, geheel in 't blauw laken, met 'en portiersklak op 't hoofd en met gouden linten op den frak.

Achiel begon te beven lijk 'en riet en hij schoot zoo rood of 'en pioene. Zijn oogen draaiden in hun kassen van verbauwereerdheid.

Daarbinnen was 't al in den witten en den bruinen marmer en al 't houtewerk in den donkeren elk. 't Stond al te blinken en te fonkelen lijk splinternieuwe en de vloer was zoo glad of in 't koor van de kerke.

Achiel ging wat over-end-weere dribbelen tot Mijnheere zou komen.

De klerken vielen toe; - ze klopten de pijp uit in 'en zilveren speekbakje of staken hun uitgedoofd sigaretuitje in den zak voor 's noens. Ze zetten hunnen name op 'en reepje papier onder een groote horlogie, om hun aankomste op te teekenen gelijk ze dat met de duiven doen in de prijsvluchten.

De grootheere kwam 'en uur of twee nadien. De binnenknecht riep Achiel naar den grooten bureau trap-op in den gang, en daar stond hij vlak vóór dien heere, 'n vent met 'n buik die met 'en pinne stond, 'n witte onderveste, gouden horlogie-keten en zwarte blinkersveste.

Achiel haalde zijnen brief van de vakschole uit. De directeur las hem en zei in 't Fransch dat hij bescheed wist, dat hij geen exaam doen 'n moest en dat hij hem zou zetten in d'afdeeling van de wissels, boven op de tweede staze, tegen vierhonderd frank te maande.

Achiel wilde ook entwat zeggen, maar 't 'n ging niet omdat hij geen kort Fransch⁺ 'n kon, en hij in de vakschole niet anders geleerd 'n had dan lang Fransch.

De grootheere lachte met een breeden lach lijk van een generaal.

+ Kort Fransch: Alzoo gezeid in tegenstelling met lang Fransch: geleerde taal.

[p. 13]

De telefoonbelle klonk en Achiel mochte meegaan met den opperchef die hem den weg toonde, hem Mijnheere noemde langst den trap, en hem voorstelde boven aan den baas van de wissel-afdeeling en aan al d'andere klerken van 't hoogste.

Achiel werd daar zijn plaatse gewezen.

De baas van d'afdeeling sprak in stilte van op zijn hoogen stoel nog wat korte woorden met den opperchef en algauw wierd Achiel zijn werk getoond.

Dat was hier 'en wisselbedrijf zonder weerga.

Eendelijke pakken - lijk lekkerkoeken zoo groot - stuikten hier toe. Dat waren al wissels die één vóór één moesten in 'en boek geschreven worden. Dat was Achiel zijn werk en zijn voorzaat moest hem 't werk leeren. Hij schreef en hij schreef, maar hij 'n kon nog de wissels niet ommekeeren met manieren en op reke laten volgen, en hieromme kreeg hij zijn eerste botte vermaninge. Hij zweeg om in den neuze niet te geraken.

Geheel 't kantoor schreef en wreef. Hij 'n hoorde niet el⁺ of Stempels slaan, machienen tikken en boeken toekletsen.

De klerken riepen naar beneên door de roepbuize aardige woorden waarvan hij 't bedied niet 'n kende. Ze riepen ‘thesaurier’,⁺ ‘kasse’,⁺ ‘negocie’,⁺ ‘kerselare t'hooge’,⁺ ‘over den stok’,⁺ ‘prutspapier’,⁺ ‘skonto t'hooge’,⁺ alles met 'en snak en 'n bete, met

+ El: Anders. Eng. else.

+ Thesaurier: De wissels die de bank onder haar activa bewaart zonder ze verder te verdisconteeren.

+ Kasse: De wissels die op 't vervallen staan en naar den kassier worden gezonden tot tijdige inning.

+ Negocie: De wissels die aan de binnen- en buitenlandsche correspondenten-bankiers worden gezonden.

+ Kerselare t'hooge: Te hooge stand van de schuld die belet verder risico van wissels op te nemen.

+ Over den stok: Overschrijden van de toegestane credietgrens.

+ Prutspapier: Vlaamsch: looze wissels. Fr. Traite en l'air. Eng. Accomodation bill.

+ Skonto t'hooge: Te groote omloop van alreeds verdisconteerde wissels op langen termijn getrokken door een bepaalden klant.

[p. 14]

gemeene spreuken tusschen-in, al barabassend⁺ gelijk dieven in 'en roovershol.

't Was bij naar om zot te worden.

Achiel zat rechtover 'en vent met 'en rosten puntbaard. Hij droeg 'en ijzeren bril met dikke brandglazen, Mijnheere Boone was de name, en die niet anders 'n deed of wissels nazien en kijken of dat er kopjes genoeg op stonden en of er anders niets aan 'n mishandde.

Hij snakte en hij beet naar elk-end-een, maar met den opperbaas was hij zoo vriendelijk en zoo gedienstig of 'en trouwen hond.

Wat verschil met de ruste op 't land en 't gezapig naaien bij vader op den werkwinkel.

't Was hier al van haast-u! haast-u! en Achiel 'n wist nog niet goed waar hij gezeten zat of hij hoorde dat 't twaalve schuifelde op al de fabrieken van stad.

Hij was op eten voorzien. Moeder had hem 'en stuite of zesse meegegeven - met muziek tusschen - om op te peuzelen bij Colpaertje, den ouden gebuur, die getrouwd was met 'en maarte uit zijnen soldaten-tijd en 'en groenselwinkel hield in 'en zijstrate bij de statie.

Na den noenstond wierd 't zelfde werk herpakt. De lessenare wierd opengedaan en de praktijke van den stiele getoond: de koersen van den dag voor 't oversmijten van de wissels in vreemde munte, en de lijste van de weerde van de kopkens⁺ die op de wissels moesten geplakt staan. De sleutel wierd afgegeven.

Verre door de zeventienhonderd wissels waren dien dag al ingekomen, en de voorzaat zei dat 't op geen beteren 'n stond want met 't einde van de maand stroomen ze binnen met g'heele waschmanden, zeid'hij.

Rond den vieren moest alles afgesloten en te gare geteld worden, en kloppen tot op den laatsten centiem, want in 'en bank moet alles juist zijn, zei de voorzaat.

Daar begon elk-end-een de rekenmachienen bij te schuiven. De motor wierd aangeleid, 't begost te ronken

+ Barabassen: Luide berispen.

+ Kopkens: Postzegels.

[p. 15]

lijk in 'n zwingelkot, en 'en ure aan 'en stik was 't tellen, kloppen, draaien en perten maken dat hooren en zien verging.

't Wierd al ten naasten aan zesse zijn, en d'uitkomste 'n klopte nog al geen kanten. 't Was al t'herdoene t'overgaan, t'overloopen en punteren.⁺ De afdeelingsbaas zei dat iedereen moest blijven om den nieuweling wat te helpen en bijstaan, en dat 't beter de korte pijne was of de lange: ‘Bonsoir, Messieurs’, zeid'hij alzoo, en hij zette zijnen bolhoed op.

Maar 'n paar uren nadien 'n klopte 't nog niet.

's Avonds is Achiel naar huis gebold met den laatsten trein. Mielken stond hem af te wachten in 't deurgat. 't Was al late op den avond en Stanske zei dat de pap al 'en gildige ure op de buize stond.

Achiel gaf kort bescheed over 't werk in de bank, maar hij was te moe om lang te vertellen en beloofde alles uiteen te doen den Zaterdag noene die kwam, want dan 'n wordt er niet gewrocht in de banken.

Mielke grendelde de deure. Buiten was 't maneschijn en de nachtegale was al aan 't schuifelen in 't bosselke over den ijzerenweg.

Dien nacht lag Achiel te wroeten en te woeien in zijn bedde. Hij hoorde zijn' ooren tuiten en 't ruischte in zijn hoofd en 't suiselde: ‘Naar de kasse met den thesaurier!’, ‘Negocie van prutspapier!’, ‘'n Springt over den stok niet!’, maar aan dien kerselare 'n vond hij noch kop noch eersgat.

Hij 'n kon zijnen slaap niet vinden. Zijn beenen 'n vonden hun rechte plaatse niet, en hij keerde en hij wentelde hem van d'eene zijde op d'andere.

'n Vroege Spaansche vliege vloog al snorrend en al brommend rond de slaapkamer en botste nu en dan op de venster waarop de mane hing te schijnen.

+ Punteren: Vlaamsch bankwoord voor: wederzijds punten, kruisen en vaantjes stellen nevens afgeroepen of nageziene bedragen.

[p. 16]

En het scheen hem dat hij niet in slaap 'n zou geraken zoolang die maneschijter daar hing te ronken of zoo lang de mane nevens de kave van 't schotelhuis zat te schijnen, en ongedurig keerde hij hem nog 'en keer op d'andere heupe.

Hij zocht en hij herzocht naar zijn verschil. Hij zag cijfers en kolommen 'en polka dansen en slinke zesse slaan; - verschillen van honderd frank, negen en negentig frank en van één frank op stap marcheeren. En hij peinsde hoe, bij ieder vondste van 'en merkelijke foute, 't verschil nog wat grooter wierd, zoodat er bij 't wegloopen naar den laatsten trein al geen nullen meer 'n stonden. Hij 'n vond er geen rechten kant aan en 'n vond zijn ruste niet.

Later op den nacht is hij in slape gevallen en opgestaan met 'en zwaar hoofd en drooge lippen. Moeder wikkelde zijn versche boterhammen in 'en grauw papier. Achiel moest zijn teten inslikken en hem bovendien nog zeere haasten om den eersten trein t'halen en naar dat verschil te gaan zoeken van den dag te vooren.

‘Bijaldien dat 't daar al zoo juiste moet zijn, 'n zal die bank toch nog zoo gauwe niet springen’, zei Stanske.

‘Alles zoo juist of goud en alles zoo rap en zoo zeere, 't is de nieuwe gang van de wereld’, zei Miel, ‘'k 'n zou nog niet willen mangelen, neen 'k man, en nog voor geen goed van de wereld’.

G.P. Baert.