Biekorf. Jaargang 44

[p. 157]

Sint Jansdag en Grammene-Gulde.⁽¹⁾
In Meester Mervillie's schole te Denterghem.

'T IS 68 jaar geleden.

De thuisliggers hân uitgeleid, en de twee oudste mochten naar Wacken, naar Jan De Maegts, achter 't besteek, ne groote lekkerkoeke⁽²⁾ met geblomd suiker op.

Klibber en blij te moede, gingen ze langst Kerstenburg⁽³⁾ Marckeghem waard, verderop d'herberge den Trog voorbij, en kwamen in de stad.

Weigerig, lijk e kind in zijn bunsel, wierd de lekkerkoeke naar Denterghem gedregen. De thuiswachters mochten ne keer kijken, en 't besteek moest zorgvuldig en ongeschonden bewaard blijven tegen 's anderdaags.

Landkaarten en slaaplakens hingen voor de vensters van de schole; niemand van buiten 'n mocht de pintinge zien.

's Anderdaags ten 9ⁿ, wierd Meester Mervillie, versch geschoren, uit zijn keuken gehaald, en onder daverend handgeklets naar zijn siesta⁽³⁾ geleid, waar de lekkerkoeke gereed naar hem wachtte.

Vlaamsche, fransche, latijnsche verzen van d'oudste thuisliggers gemaakt, die daar hun eerste latijn en grieksch aan 't leeren waren:

Haec dies laetitiae
nohis sit et maximae!
valde quem amamus
illi tribuamus
honores debitos!

⁽⁴⁾

(1) Gulde = Gilde = Genootschap van nen heiligen; toeloop om te vereeren. Grammene-Gulde (Sint Jan), en Machelen-Gulde (H. Cornelius) vermaard in de streke.

(2) Zoetekoeke.

(3) Kerstenburg, met zijn vroeger kasteel. J.B. Devenijn van Denterghem, heeft als ik jong was nog, nen boek gemaakt: Clara van Kerstenburg.

(3) Kerstenburg, met zijn vroeger kasteel. J.B. Devenijn van Denterghem, heeft als ik jong was nog, nen boek gemaakt: Clara van Kerstenburg.

(4) Siesta, = Lessenare, Zitplaats, Leerstoel, misschien overgebleven uit het spaansch, lijk Veranda en menigen eigenname, b.v. Depuzzolo (Aertrycke), Desserrano, (Dudzeele), enz.

[p. 158]

Ook nen heilwensch in 't grieksch:

Makarios eiè o didaskalos èmoon⁽¹⁾.

Meester verhaalde 't leven van Sint Jan-Baptiste, zijnen heiligen patroon, en onder 't zingen van e laatste lied, gingen de leerlingen naar buiten.

In de dreve wederzijds met olmen bezet, en van aan 't schoolhekken tot aan de barriere, mochten ze loopen om prijs.

's Middaags kwam er rijspap op tafel, en achter eten, trok Meester met de thuisliggers en eenige plaatsenaars naar: Grammen(e)-Gulde.

Onder wege kwam Bertje uit de Casino, van op zijn zulle ne goên dag knikken, en langst de kouter, tusschen weeldige roggestikken, en rijpende vlaschaards, gerochten we te Wonterghem, mijn geboortedorp, en mijn herte ging open.

Van daar, en langst de noesche wegel naar de Vondel meerschen. - Nevenst den duiker van de spoorweg, trappelden de gasten over de Vondelbeke, waar de jagende palingschare lijk ne stormruk 't lisch deed beven, en met ne krullenden eenling welgezind naar boven steeg.

We waren op Grammensche grond, en voorbij geringe doeningskes, kwam ons kermisvolk aan d'herberge de Panne⁽²⁾.

Van aan de Panne voort zagen we makronpapier langst de bane, schurre-vlerken⁽³⁾, wittinksteerten, en hoorden van verre al kindertrompetjes, en schuifelingskes, en dààr!... we landen tusschen de kramen van Mestdagh van Aerseele, en Roze Mols van Wonterghem. Dichte bij, laat Sarel Kraemers, ook van Wonterghem, voor èn kluite⁽⁴⁾ op de makronkasse⁽⁵⁾ draaien.

(1) Gelukkig mag, hij zijn, onze Meester!

(2) Op dat gehuchte wierden de 3 gebroeders Balduck geboren: Karel, gewezen koster van Merckem, nu goudsmid te Veurne, F.B., onderwijzer te Schuiferskappelle, en Constant, onderwijzer te Noordschoote.

(3) Schurre, scharre, gezouten droogvisch.

(4) Kluite - 5 centiemen. Voor 10 centiemen zeggen ze: nen dikken: Verder in Westvl. is en kluite - 10 centiemen, en 5 centiemen en halve kluite of ne sou.

(5) Makron: te Brussel karrabitje, te Antw. oblewitje.

[p. 159]

Daarnevenst kappen ze lekkerkoeke met èn handig bijlke dat met rad-of⁽¹⁾ in 't hout blijft zitten.

Bij nen omgekeerde kordewagen⁽²⁾ met gereed gewogen toebak op, en ne smeulende vierpot, staat er ne man te roepen:

Alhier! alhier!
hij Roste Pier,
om toeback en vier!

en Pier had veel neringe.

Nevenst Pier, èn boerke van Gothem met twee manden Sint-Janskeerzen.

Op d'hoogte die leiewaard zinkt, staat Grammen(e) kerke; ze stropt van 't volk!...

Boven de zijautaar rechts, Sint Jans hoofd geschilderd, dat bloedt nog van Herodes' zweerd!

Offerkeersen die leken van 't was, en biddende menschen die druppen van 't zweet.

Paster Hoogstoel, of de koster, of de Pasters maarte, komen beurtelings zegenen: 't was ten tijde van de Cenzen⁽³⁾, en met de veelte toch, wierd 'et de moeite weerd.

Vóór 't ingaan, of bij 't uitgaan, deên de menschen godvruchtig den ommegank rond de kerke.

Beneên d'hoogte en in de meerschen, lag de rustige Leie tusschen heur twee hemels, die alboven en alonder Gods zonne deên blinken.

Links, en aan Grammen(e) statie, mochten de studenten 't konvooi over de brugge zien rijden, en dàt 'n hadden ze nog nooit gezien.

Grammen(e) brugge, in 't rood geschilderd, en met ne groote roo wissen bol, die als teeken voor 't konvooi, opgehaald of neêre gelaten wordt.

De chef van de statie was ook bruggedraaier voor de schepen die daar binst den dag deure moesten.

(1) Rad-of - geheel af.

(2) Kordewagen = krodewagen, kruiwagen: kroden, kruien, lastig werk verrichten. De menschen zeggen daar: kortwagen. kurtwagen.

(3) Cens, Cent, - 2 centiemen.

[p. 160]

De man, met ne strooien hoed op, en èn witte zomerveste aan, liet, bij 't zwaaien van zijn hand, 't gevaarte vertrekken, en was preusch omdat hij macht had over dien duivel.

Ne laatsten tert tusschen de kramen, en we waren op weg naar huis, met de roep van Roste Pier in ons ooren.

We kwamen weêr op Wonterghem-Kouter, en de zonne was aan 't zinken.

Onder 't gaan leerde Meester wat fransch aan zijn jongens, en als ze 't fransch woord voor e vlaamsch woord wilden weten, moesten ze zeggen: qu'est ce que cela veut dire? en 't kwam er al gauwe uit: Meester, kiske slavver dier, e peerd? un cheval, met mondoefeningen voor de ch.

Meester, vertelt ne keer êntwat!!! - en hij kon schoone vertellen. -

De knapen horkten lijk vinken naar 't vlaamsch; maintenant en français... en met zijn oogen half toe, begon Meester in 't fransch.

Als 't uit was en tenden: Eh bien, vous avez compris? Geen antwoorde; ...de jongens waren achter gebleven; ze wisten immers den inhoud al: - Cinkandeu!⁽¹⁾ venez ici!... en alzoo wederom te gare, moê en voldaan, kwamen ze te Denterghem met d'avondkoelte.-

Sint Jansdag en Grammen(e)-Gulde lagen in 't bovenste schof voor 't volgende jaar.

Kortrijk.

A. Mervillie.

(1) Cinquante deux: dat was zijn woord. De jongens mochten dat ook zeggen. - geen ongesnoekte of aardige woorden. -