Biekorf. Jaargang 37

Toponymica.

Haalter = Helchteren.

Haalter, gemeente in Oostvlaanderen, meest geschreven Aelter en Aalter.

Haleftra in 974. Haltra in 1203. Later Haeltere, Aeltere, enz. Zie de Flou onder Aalter, Aeltersche weg en Aelterweg.

De f in de lastige klankgroep lftr is hier uitgestooten, wat goed begrijpelijk is.

Helchteren, gemeente in Limburg. Hier is f, trots alle hindernissen bewaard, en ft is, zooals het in 't algemeen Nederlandsch behoort, veranderd in cht.

Deze naam kan, zoo 't schijnt, niets anders zijn dan het Gerin, woord hal(i)ftr-, hd. Halfter, wvl. halter = licou, nndl. halster, wellicht uit hoofde van de uitwendige gelijkenis van een stuk grond met een halster.

Ter opklaring der vormen lt, lcht, ziehier de mndl. vormen van dit woord; halchter, haelchter, haellechter, helchter, helfter, halfter, haelter, haltere. Wvl. Halter (vroeger ook altere geschreven) en hauter (te spreken owter). Vgl. dezen laatsten vorm met wvl. autaar (owtaar), nevens nl. altaar.

Vgl. nog ons woord helft in de middeleeuwen: helft, helleft, helcht, helecht, heelt. Wvl. helt, hilt uit heelt.

Dessel = Texel

Zie Thesla, Thesle, Dessle, bij Mansion, Oud Gentsche Naamkunde, ook aanwezig in Desteldonk, voor Desseldonk, oudtijds Thesledung, en in Destelbergen voor Desselbergen, vroeger Desselberghine. Daarbij de geslachtsnaam Van Dessel.

[p. 108]

Dit woord zal wel teruggaan op germ. thehs-l-, in ohd. dehsala, dehsila, mhd. dehsel = akst, bijl. De reden van de benaming kan nog eens gevonden worden in de gelijkenis van een stuk grond met eene akst of bijl. Zie bij de Flou, menigvuldige landerijen die Happe genoemd worden, ook Happekop, Happesteert. Let vooral op Happe, beschreven als ‘een hapte stick lants’.

Dessel uit thehs-l- is goed algemeen ndl., want th wordt d, en hs wordt ss. Maar in het Friesch gaat th over tot t, en hs wordt ks of x. Dus stel ik den naam van het eiland Texel, ook eenigzins vernederlandscht tot Tessel, gelijk met Dessel. Wie eene landskaart beziet, zal, met eenigen goeden wil, in den vorm van het eiland Texel eene soort van ‘happe’ kunnen herkennen, met den kop al onder (Zuiden) en den steert al boven (Noorden).

Asperghem = Espringhien.

Asperghem, hofstede en wijk te Zwevezeele, in Wvl., vermeld sedert 1640 en tot heden toe bekend.

Esprenghien, eene plaats onder Goy (Heneg.), in 1276. Kurth: Front, ling. I, blz. 208.

De uitgang -ghien beantwoordt in het flandro-henegouwsch gewoonlijk aan middelvlaamsch -gheem, -ghem, en is tot heden toe in zekere familienamen bewaard.

In het romaansch nemen de woorden beginnende met sp, sk, st eene e voorop; daaruit eenige verwarring met woorden die beginnen met asp, osp, enz., zoodat deze laatste klankverbindingen soms vervangen worden door esp, zooals in Espringhien het geval is.

Wat mag Asperghem beteekenen? Daarover zou nog al breedvoerig kunnen gepraat worden. Ik wil mij tevreden stellen met eene enkele gissing, en dit met alle voorbehoud, vooruitte zetten: Aspharinganem, afgeleid van eenen persoonsnaam Asp-hari, samengesteld uit asp- = esp, espenboom, espenhout, en het in germ, namen zoo buitengemeen menigvuldig voorkomende hari = leger.

A. Dassonville.