Biekorf. Jaargang 34

[p. 119]

Bee-anemonen

WE wachten met ongeduld op 't uur der lage tij: dan naar 't strange. Tenden de hoofden zijn de klompers blootgekomen: groote onregelmatige steenblokken grillig dooreengeworpen; 'n schilderachtige warboel.

Op deze plaats vindt de natuurvorscher telkens nieuwe verrassingen. Deze klompers zijn inderdaad 'n zeer belangwekkende standplaats voor bijzondere levende-wezens die anders op onze kuste niet zouden te vinden zijn: planten en dieren die 'n vaste steunplaats noodig hebben welke tweemaal daags gedurende korten tijd 't zij bovenduikt 't zij aan 't gewoel der zee onttrokken wordt door 't verschijnsel der getijen.

Voorzichtjes tusschen de staakjes op het hoofd alover wieren en mosselzaad doorgestapt, over enkele glibberige steenen geklauterd, en... aangrijpend is het schouwspel! Omendom onmeetbaar verre de wiegende zee wier golvingen opspatten tegen de steenen waarop we staan: steenen grillig bezet met tallooze witkalkige zeepokken (Balanus), bekleed met bruine en roode wieren die donkerkleurig droegen in de zon en ziltig rieken, of wuiven in 't water dat over het legwerk van ontelbare mossels spoelt. Tusschen de steenen liggen hier en daar rustige plassen helder water met 'n bodem van blauwgrijs slib. Die plassen zijn zeer belangwekkend: mooie rooskleurige zeesterren krullen er de toppen van hun armen lichtjes omhoog; hier en daar loopt 'n argelooze krabbe hinkepootend voorbij terwijl de schichtige garnalen heenwippen bij de minste storing. Maar wat zijn die rijkgetinte bloemen wier kroonen op den slijkgrond schijnen te rusten terwijl hun tallooze rolvormige blaadjes sierlijk zijn uitgespreid?

Zij zijn geen planten maar echte dieren: dieren als bloemen, 't schoonste dat de waarnemer op de hoofden kan vinden. En zoo gewarig! Raak ze maar

[p. 120]

eens aan: in één twee drie is alles wat bloem is opgevouden en ingetrokken.

Levende wezens moeten in hun natuurlijk midden bestudeerd worden, maar aangezien wij eerst en vooral moeten nader kennisse maken, zullen wij eenige van die bloemen meenemen naar huis, waar ze langen tijd in 'n glazen waterbak heel frisch in leven blijven, op voorwaarde dat hun water regelmatig ververscht worde en dat ze dikwijls goed hun maagske vullen kunnen.

In deze omstandigheden kunnen we nu goed onze zeebloemekes gade slaan: 'n rolvormig lichaam, vanonder tot 'n voet verbreed waarmede 't diertje zich aan vaste voorwerpen vastzuigt; vanboven een kroon van talrijke, soms wel honderden, voelarmpjes die kringwijsde staan rond 'n middenopening: de eenigste opening in gansch het lichaam, en die toegang geeft tot de lichaamsholte.

Ons zeebloemeke of zee-anemoon hoort wegens deze kenmerken thuis in 'n zeer belangrijke afdeeling van het dierenrijk: de Holzakdieren (in 't Lat. Coelentherata) samen met de sierlijke kwallen, met de koralen en met de Madreporen die eilanden bouwen in de warme streken.

Al deze dieren zijn volgens 'tzelfde plan gebouwd: 'n lichaamsholte met 'n mond waarrond de voelarmen (beter: vangarmen!) staan. De eenen zwemmen vrij rond: zoo de kwallen (‘gallen’ bij onze kustliên); andere staan vast en hebben al of niet een kalkachtig omhulsel (onze zee-anemonen of Actinia's, de gewone zoetwaterhydra's, de koralen).

't Is hier nu evenwel de plaats niet om over de Holzakdieren in 't algemeen te spreken; keeren we naar onze Actinia's terug.

Eenige woordjes over hun levenswijze:

We laten een kleen stukje rauw mosselvleesch op een der kroontjes vallen: 't is geestig om zien hoe de armpjes de vette brok grijpen en omknellen en mondwaarts aan mekaar doorgeven. Deze maaltijd schijnt

[p. 121]

ons heel onschuldig: maar die aanlokkelijke bloemen zijn zeer gevaarlijke trapen voor de kleene rondzwemmende diertjes die bij een ongelukkig maar-nauwelijks tegen de armen aanzwemmen vreeselijk doodgeneteld en verslonden worden.

Doodgeneteld? Op de armen staan er kleene netelcelletjes (Knidoblasten): in elk dezer zit er een blaasje gevuld met een giftig vocht waarin er een opgerolde veerkrachtige naald ligt. Bij de minste aanraking ontrolt de naald en boort een wonde waarin het netelvocht gespoten wordt.

Om te zien hoe betooverend mooi de zee anemonen zijn, moet men den waterbak in 't donker plaatsen en er 'n helle zonnestraal laten invallen: 't is 'n zachte tinteling van wondere koleuren op edelsteenen. Het licht zijpelt door de fijnbewrochte kroontjes waarvan al de koleuren 'n ware kermis voor de oogen teweegbrengen.

Doen we daarbij in den bak eenige groen-doorschijnende darmwieren en eenige lappen purperwier; laten we daartusschen 'n paar garnalen spelen, en we hebben 'n schouwspel dat ons uren aan een stuk kan bezig houden!

De meest verspreide Actinia op onze kust is de ‘Cylista undata’: nooit hooger dan 3 cm. en met wel 200 armen. Zij is vooral aantrekkelijk wegens heur verscheidenheid van koleuren: men vindt er effen bloedroode en groene en grijsgespikkelde.

Mooier maar zeldzamer is de zeeanjelier (Actinoloba Dianthus): de vele korte en zeer fijne armpjes staan in bosselkes bijeen en lijken wel de fijn uitgesnipperde kroonblaadjes van 'n geelwitte anjelier (Dianthus).

Over een andere soort: de ‘Adamsia Rondeletii’ (soms 7 cm. hoog en met wel 700 armen!) is er iets heel bijzonders te vertellen: heur samenleven met de Eremijtkrab (Eupagurus Bernhardus), 'n vieze kwast, maar waarover... 'n anderen keer.

Jozef De Langhe.