Biekorf. Jaargang 31

[p. 38]

Keurgedichten van Guido Gezelle

Keurgedichten van Guido Gezelle, verklaard en toegelicht door Caesar Gezelle. Amsterdam, L.J. Veen, 1924, 2 dln van 286 en 340 bl.

Deze uitgave werd mij door den uitgever toegezonden met vraag om beoordeeling in een tijdschrift naar mijne keuze. Ik kies Biekorf, omdat meest Biekorf belang stelt in alles wat Gezelle betreft.

De Inleiding zegt o.a: ‘Hoe welkom ware eene uitgave van G.G.'s volledige dichtwerken, waarin men ieder stuk kon genieten bij 't licht der ophelderende omstandigheden. Onbekwaam tot het geheele werk, beproeven wij 't hier alvast met een garve, met dien verstande, dat ze blijft openstaan voor anderen om bij te werken. Wij zeggen wat wij weten, zonder eenige aanspraak op volledigheid.’

Die woorden verlichten het werk van den beoordeelaar zeer; hij vraagt aan den Verklaarder en aan den Lezer dezes, dat zijne aanteekeningen niet als vitterij, maar als bijdrage tot meerder nauwkeurigheid en meerder licht worden aanzien.

Algemeene opmerking. Da wensch tot verklaring heeft wat geschaad aan de keurigheid in het opnemen van gedichten. Lange, minderweerdige eerdichten werden overgedrukt, soms voor eenige regels verklaring, terwijl op die menige blaren veel schooner gedichten konden staan. De kooper die den titel Keurgedichten ziet, denkt de beste gedichten te zullen hebben, terwijl hij inderdaad slechts heeft de gedichten waarover Verklaarder iets te verklaren had. Zoo gebeurt het, dat de drie kleinere bundels van Gezelle de 3/4 van 't geheele werk innemen, en Tijdkrans, Rijmsnoer en Laatste Verzen maar 1/4 of weinig meer. Dit is spijtig, omdat de boeken nu veel geld kosten, en men zooveel mogelijk voor dit geld wil hebben. Maar 't komt uit het opzet: ‘verklaarde gedichten’ te geven. Men kan niet alles bijeen hebben...

Eenige verklaringen langen achter verbetering of

[p. 39]

vollediging. Ik kan het echter niet doen voor al deze die 'k heb aangestipt. Kiezen wij de voornaamste.

Deel I

Bl. 44. Boodschap van de vogels. ‘Karel Deflou [de Flou] zegt... dat het stuk in 1856 afzonderlijk uitgegeven en verkocht werd...’ zoo luidt de nota. Gezelle zegt dat zelf: ‘Onderhavige dichtregels werden uitgegeven... gedeeltelijk om den onderhoud des Muzeums ter hulpe te komen’; dus om verkocht te worden. Niet in 1856, maar in 1855 kwam het gedicht uit bij D. Van Hee te Rousselare (in 8ⁿ, 14 bldz.).

Bl. 70. Aan de EE. HH. Carlier, 1850. Verklaarder meent dat Guido Gezelle dit gedicht schreef te Rousselare als poortier-student, omdat hij, op een brief van zijn vader (3 Januari 1849) antwoordde dat M. Carlier hem deed verzen maken. Maar het komt niet waarschijnlijk voor, dat daar van deze verzen spraak is. Zou een Professor van Rousselare in Januari 1849 (misschien wel in Dec. 1848) aan een student der Rhetorica verzen gevraagd hebben voor de Priesterwijding van zijn jongeren broeder Victor, als deze priesterwijding omtrent 2 jaar later kwam, immers zij geschiedde den 21 December 1850? Is 't niet waarschijnlijker dat Guido Gezelle, zelf in 't Groot Seminarie sedert October 1850, gedurende den 1^en trimester deze verzen maakte voor zijn ouderen medeleerling Victor Carlier? Ten anderen, die 't gedicht leest, zal dit ook in se waarschijnlijker voelen: dat is Seminaristen-poëzie.

Een andere nota bij 'tzelfde gedicht, bl. 74, zegt: ‘Het gedicht werd een jaar nadien uitgegeven te zamen met een fransch gedicht van Pieter Busschaert (later de groote vriend en welbegaafde werkgezel van E. Tinel). Beide, Gezelle en Busschaert, waren alsdan leerlingen op het Groot Seminarie, en lieten hun stuk met die Seminarie-aanwijzing onderteekend gaan.’

Dit is onmogelijk. Pieter Busschaert, geboren te Damme in 1840, studeerde aan 't College van Brugge, kwam zijn Wijsbegeerte leeren te Rousselare in 1859-60

[p. 40]

en had daar Gezelle tot Leeraar (deze droeg hem op: ‘Kom e keer hier, flieflodderke’). P.B. was dus in 't Groot Seminarie met Hugo Verriest, van 1860 tot 1864. Een gedicht van hem kon niet aldaar in 1851 met een van Gezelle worden uitgegeven.

Bl. 116. De Wagen der Tijd. Eene nota van H(ugo) V(erriest) zegt, dat sommige verzen aan G. ten onrechte worden toegeschreven, daar ze van anderen zijn... o.a. (zegt H.V.) ‘is er in Biekorf een verschenen dat van mij en Pieter Busschaert is’. Daarbij een historietje van dat lied, door B. opgenomen van een fransch meisje, en met vlaamsche woorden gezongen... Tot daar Verriest.

En de Verklaarder voegt daarbij: ‘Dit dichtstukje heet De wagen der Tijd.’

Hieruit moet de lezer besluiten dat De wagen d.T. niet van Gezelle is maar van H.V. en P.B. Wederom onmogelijk. Zie hooger. Het gedicht staat in Dichtoefeningen 1858, toen Busschaert nog nooit Gezelle noch Verriest gezien had. Zie in Den Nieuwen Tijd (V, bl. 279) de historie van Verriest nopens dat fransche liedje, dat een Jubellied op den President van 't Seminarie werd. Van daar de... verwarring.

Nog iets: G.G. zal niet gezegd hebben ‘der Tijd’ maar ‘des Tijds’. Guido ging verwoed zijn, had hij moeten weten dat men hem verbeterde.

Bl. 131. De Beltrommel. ‘Gedicht ter gelegenheid van een spel te Rousselare op een feest: een van die beltrommels werd door eenen student bespeeld’ (H.V.).

Eén van die beltrommels? Hoeveel zijn er dan wel in 't gedicht te veronderstellen? Daarbij, er is een heel andere verklaring bij dit gedicht. Eug. Van Oye schreef ze mij in 1912, naar aanleiding van een opstel in Biekorf waarin ik verondersteld of gegist had dat Fra Angelico's schilderij van den Engel met den Beltrom zal kunnen de ingeefster geweest zijn. Van Oye zegt: ‘dit is geene veronderstelling, maar een wezenlijk feit’. Hij weet nog juist, wáár de schilderij op Gezelle's kamer hing, ook

[p. 41]

dat zijn Meester hem 't gedicht op den Engel lang had laten verwachten, en het eindelijk gemaakt heeft. Dit belet wel niet, dat de Beltrommel op een feest uitgevoerd is, maar de oorsprong was van elders.

('t Vervoldgt).

Al. Walgrave.