Biekorf. Jaargang 30

[p. 67]

Uit het Fransch-Vlaamsche

(Vgl. boven, bl. 25).

Eenige van Cyriel's uit de Breêmeerschen⁽¹⁾.

(1) Oververteld door Leo Coevoet, Eugenie Deweine, enz.
Die ‘Breêmeerschen’, als ge gaat van Nipkerke naar Belle, liggen langs de bane op uw rechterhand tusschen ‘de Seule’ en ‘de Nieuwe Wereld’, half Frankrijksch half Belgsch, op de gemeenten van Belle en van ‘Nouteren’. Tot aan de herberge ‘Congo’ te midden in de weien, wierd er voordezen vele gewandeld in de warme dagen; ook achterwaard 's jaars over de stapsteenen dan, door 't Hout aan den ‘Pappot’, alwaarbachten nu even onze Cyriel woonde, een oude boer geweest, die toen al niets anders meer deed als vanover de halve deure 't hof en het landwerk bekijken, of vanuit den hoek van den heerd 't vuur en den binnen in de ooge' houden.

I. Zitten en nietsdoen is lastig.

We waren een keer van wandelinge te Cyriel's binnengevallen. 't Was in den tijd van 't tabaknaaien; de achternoenen in dien tijd van 't jaar hebben al smoor meê, 't was killig, en om stille te zitten we konden een beetje vuur reeds verdragen; de blaaspijpe⁽²⁾ kwam uit, en wat zwartebondels⁽³⁾, en:

- Cyriel, zeiden we, ge hebt het schoone, ei, je te mogen bij 't vuur houden, als de koude dagen gaan aankomen.

- Neen, keppe⁽⁴⁾, 't en is maar een verdrietige stiel dat; en, als een mensch een keer zoo verre gerocht is, ge hebt geheel uw leven gewrocht en gedaan wat ge doen moest, ge wordt dan een last voor al die rond u draaien en die zelf overleid en overlaân zijn, en ge zijt vandanaf best bij den Heere in de ruste⁽⁵⁾.

(2) In 't waalsch: ‘souffloire.’

(3) ‘Noire-botte’ = boonenstrooi.

(4) ‘Mon petit bradé’ [= gâté].

(5) 't Is wonder hoe koelmoedig ons oude buitenmenschen hun dood tegemoet zien, ‘hun eindeke’. Hun geloove doet dat. Leven voor hen is werken; en die niet meer kan werken, heeft nietsmeer te doen - wat geen leven meer is -. Is 't werken dus uit, de loon is verdiend, en de stervende rekent daarop, 't is voor in de andere wereld: hoe eerder hoe liever, want hij moet ook hier intusschen geen hinder geworden voor anderen. Deze anderen gaan bidden voor hem; verder, gaan die anderen op hun beurt moeten werken; en, achter dit werken, hen ‘verzetten’ dan soms, trouwens dit mogen zij ook, het is hun gejond: dat ze 't maar doen, tot zelfs op den uitvaart, met reden en naar de oude gebruiken.
Gelukkige liên.
In den eenvoud en in de oprechtheid gepleegd, is dit niet ten minste zoo stichtend, zoo heilzaam, zoo schoon ja als al het bedrog en de oogenverblinding uit Stad?

[p. 68]

Hoort, zei Cyriel, als er mij iemand spreekt van te zitten bij 't vuur, er komt mij dan telkens een voorval te binnen, van dien knape teweten die ook een keer ging blijven zitten alzoo, en niets anders meer doen als hem warmen.

In den tijd, voer hij voort, als er een koop wierd geslegen, altijd was er een godspenning⁽¹⁾ bij en aan 't einde, iets voor den arme, en de koop was dan uit. En, huurde men een kartòn⁽²⁾ of zoo voort, en de boer had hem den godspenning afgestaan, die knaap of kartòn had recht vandanaf op kost en op slapinge, nog zelfs als hij niet wilde werken⁽³⁾: echter, in dit laatste geval, moest hij blijven zitten in den hoek van den heerd.

Zoo, 't was een keer een boer die een kartòn had gehuurd, en 't wierd winter allicht, en 't was koud. Maar die kerel had liever pijpen te smooren heel den godschen dag door, met zijn voetjes aan 't vuur, dan te loopen ‘labeuren’ in al dat zwaar land om met den avond huiswaard te komen nat en doodmoê. Hij zette hem dus, bij den heerd; en hij zat er een geslegene weke, daar hij er niet van voortgaan 'n mocht, oftenis als 't moetewerk was en om zeere weêre te keeren. Maar op een einde dat zitten aan 't vuur begon hem uit zijn neuze te loo-

(1) ‘Denier à Dieu’. Voor den oorlog alom nog in Vlaanderen. Deze penning (een ‘dikken’ doorgaans, of ‘vijf dikke’ ‘tien dikke’ of nog meer) door den kooper gegeven opdat ze van weêrskanten met den koop geluk hadden gehad, wierd dikwijls aan kante geleid en den volgenden zondag door den eenen of den anderen meêgedaan naar de kerke om hem in de Armenschale te storten.
L.D.W.

(2) ‘Charton’ = karreman, boever, peerdenknecht.

(3) ‘Ouvrer’ = werkman spelen.

[p. 69]

pen, zoodanig dat hij wierd schoone te spreken om te mogen aan 't werk gaan. En hij is dan geworden de knapste kartòn dien zij ooit hebben gehad, neerstig, beslaafd, en gehecht aan zijn volk; en hij is gebleven aldaar totdat hij van 't hof is gedregen.

II. Waarom het nooit noeneluidt te Haverskerke.

We kregen Cyriel aan de' klap. We gevoelden 't.

- Maar, Cyriel, vroegen we, en hoe komt het dat ge tegen ons zoo gemakkelijk waalsch kout? Hier anders zijn 't Vlamingen⁽¹⁾ toch.

- 't Is dat ik, kind zijnde, de jongste van achten was, en dat ik geen bezigheid thuis kreeg, zoodat ik moest gaan werken al de kanten van Steegers en Meereghem... Hoort, dikwijls heb ik uit het Hout van Niepen boomen ‘getriebald’⁽²⁾, en daarmee met den noene over Haverskerke plaatse gekomen, waar het nooit en kan noeneluiden, weet-je waarom?

Over 'k en weet niet hoeveel eeuwen geleên, leefde er in 't Hout van Niepen een eremijt, een eenzater, die Onzen Heere diende met te bidden en te vasten, en met te boeten voor hem en voor de anderen.

Zoo, een keer, 't hadden kerkedieven heilige vaten gestolen te Haverskerke, en, in een hoek van de kerke hadden ze den staf van den eremijt achtergelaten om te doen vermoeden dat hij dus de dief was. Zoo, 't goedje van Haverskerke en al die niet docht daar, 'n konden den eremijt niet geluchten, enja, daar hij goed was, en hun diende tot schande; nu waren ze erboven op, want ze hadden een uitsteeksel eindelijk om hem van kante te maken.

Men bracht dus den heiligen man op de dorpplaatse, en hij moest er onthoofd worden.

...En 't sloeg noen op den toren.

(1) ‘Des flahutes’ in luimig waalsch.

(2) ‘En stryckballant des arbres...’

[p. 70]

- Alzoo waar als dat ik van die misdaad onschuldig ben, zei toen de betichte, zoo waar is 't dat het nooitmeer te Haverskerke noen en zal luiden. God vergeve 't u, broeders.

- Dood! Hij moet dood, met zijn schijnheilig gezichte, die kerkdief, die waarzegger, riepen de booswichten.

En hij wierd het hoofd afgeslegen.

Maar sedertdien, nooitmeer 'n heeft het noene geluid op den toren.

En iedereen in de streke weet dat; maar de menschen van Haverskerke 'n hooren 't niet geren, want 't is een bewijs altijd voort dat hun voorouders allegare geen heiligen waren⁽¹⁾.

[M.d.l.C.]

(1) Dat is algemeen aanzien als gebeurd. In 't Hout van Niepen weet men nog een vloogske te toonen niet een eilandeke in, waar het hutteke stond van den eenzater.