Biekorf. Jaargang 11

[p. 97]

[Nummer 7]

Uit een familieboek.
(Vervolg van bladz. 74)

ONDER de belastingen die zijne have en goed bezwaarden, vermeldt Haghebaert de thienden, de ovine, de mollage, de lysschemoeye, de pointingen, de oorlogslasten.

De tienden:

‘Op den 6 Maerte 1691 heb ik voldaen van myn bloetthiende aen Philips van Verre, als ampman deser heerlichede te weten van twee jaeren 1690 ende dat staet te vallen te S^t Jansmisse 1691 dat voor de somme van 2 pond 12 sc. par. voor de twee jaeren ende ben veraccordeert van al te toecommende jaeren gedeurende het leven ofte ammanie vanden voornoemden Philips voor de somme van vyfthien stuyvers sjaers.’

De ovine of belasting op schapendrift:

‘Op den 9 Januarij 1690 hebbe ick Jac. Haghebaert betaelt ende voldaen aen P. Le Quieu van myn ovyne vanden jaere 1689 tot 30 stuyvers utten ghemete; compt de somme van 3 p. 12 sc. par.’

De mollage of het maal recht:

‘Op den 16 Junij 1710 betaelt an Joannus Smit in mynderynghe van myn mollage vanden jaere 1710 die becompt op elf persoonen a 2 schellynghen yder, 13 p. 12 sch. par.’

[p. 98]

De lysschemoeye, de lysschemoye, lyssemoye?

‘Op den 6 febr. 1690 hebbe ick betaelt myn lysschemoeye competerende den grave van Hornes ende dat vanden jare 1689 gevallen S^t Jansmisse in handen van Cornelis Jurdige, 18 p. 13 sc. 6 d.p.’

Telken jare tot 1706 staat die belasting aangeteekend.

De pointingen of betalingen voor de gemeente:

‘Den utsent vanden jare 1711 bedraegt 9 pond 2 sc. utten ghemete ende staen in grootte van lande 72 gem. 17 roeden; compt in ghelde 655 p. 15 sc.’.

De grondlasten klommen ten jare 1711 waarschijnlijk zoo hoog ten gevolge van oorlogsschatting die aan de gemeente opgelegd was.

De oorlogsbelastingen:

‘Op den 19 Julij 1711 betaelt 32 p. 8 sc. 5 d. p., ende dat in voldoenynghe van een vrage dat is den thienden pennvnck op alle goet dat wy hebben ende ghebruycken ten dienste van Vranckeryck waerin propretarissen gheordonneert syn drie vierden t' hunnen laste.’
‘Op den 19 Ougst 1711 betaelt in mynderinghe van de contributie van desen jaere 1711 te betalen ande geallieerde die becompt 14 stuyvers ende een groote utten ghemete sterck geit dat is een patacon die nu doet 6 p.p. voor 4 pond 6 sc. p. - een pistole die nu doet 24 pond. par. geven voor 18 pond. p. ende soo voorts ende moet betalen 50 guldens sulck sterck geit.’

De oorlog waarvan in het familieboek sprake is, herinnert de machtige worstelingen van den heerschzuchtigen franschen koning Lodewijk XIV om Belgie te veroveren. De geschiedenis vermeldt beurtelings de bloedige veldslagen van Seneffe, Walcourt, Fleurus, Steenkerke, Neerwinden. Stroomen bloeds vloeiden over ons duurbaar vaderland; steden en dorpen werden verwoest, uitgeplunderd of door ondragelijke krijgslasten uitgeput. Na het vredeverdrag te Ryswyck in 1697 gesloten, heerschte oogenblikkelijk wat ruste. 't Jaar nadien stierf Belgie's vorst, Karel II, laatste afstammeling van Keizer Karel. Een nieuwe strijd ving aan voor de troonopvolging, strijd die elf jaren aansleepte en onder den naam van opvolgingsoorlog in de historie bekend staat. De vorsten van Europa versmolten hunne krijgsmacht om den hoogmoedigen Lodewijk XIV te bevechten. Dag voor dag zag de dwingeland zijne macht verkwijnen en vond zich genoodzaakt na den slag van Malplaquet (11 Sept. 1709) het op te geven.

[p. 99]

Nieuwe pogingen wendde hij nog aan om zijne tegenstrevers weêrstand te bieden, toen hij eindelijk de volstrekte nederlaag onderging en in 1714 verplicht werd het verdrag van Rastadt aan te gaan.

De betreurensweerdige gevolgen van dien aanslependen strijd gevoelde men tot in de geringste dorpen waar nu of dan krijgsbenden aankwamen, die de inwoners uitbuitten en met oorlogsschattingen overlaadden.

Volgen eenige aanteekeningen die met den oorlogstijd in verband staan:

‘Hebbe gelogiert geweest met drie soldaten van het regement Ghys die ghecommen syn op den laetsten October 1602 ende vertrocken op den 8 Janri 1693, 69 daeghen, ende hout 16 daghen te weerde van drie fagooten ende een bondel fasceel ider dagh.’
‘Op den 24 Julij 1708 hebbe ghelevert twee coeyen voor dese prochie ten dienste van de trouppen tot Yper.’
‘Ick hebbe een peirt gedaen naer 't convoy van Duynkercke en Boulogne ten dienste vanden Conynck, op 27 Julij 1708 ende syn gegaen in dit convoy 26 peirden.’
‘Hebbe myne leverynghe voldaen naer Duynkercke op den 3 9^ber 1708, te weten seven rasieren min een teughe havere, 100 rations hoy ider 18 pont swaer, 85 stroy ider 6 pont swaer.’
‘Op den 11 9^ber 1708 hebbe gelevert een rasiere terwe tot Eversam om een engelschen camp tot Loo.’
‘Op den 18 dito noch gelevert een sack meel voor den selven camp tot Loo.’
‘Op den 12 Dec. 1708 hebbe een peert naer 't convoy gedaen met myn wagen en hebbe mede ghelevert een sack terwe naer Ryssel ingekeert den 16 dito, dus 5 daghen.’
‘Op den 18 dito syn beide myn peerden gegaen beneffens ander met leverynghe naer Loo voor de franschen.’
‘Den 1 Meye 1709 gelevert 10 achtendeel havere naer Duunkercke.’
‘In Oct. 1709 gelevert voor de Francen naer Duunkercke hondert rations hoy en gelyck stroy.’
‘In Februarij 1710 hebbe gelevert naer Veuren een rasiere boonen ten dienste vande Francen, genomen tot 16 pond 6 sc. 6 d. de rasiere.’
‘Op den 12 Oct. 1711 voldaen myne leverynghe naer Dunkercke om de franschen te weten 11 rasieren 7 achtendeel en een teuge haver en 164 rations hoy van 18 pond. par. ider, en 203 rations stroy van 6 p.p. ider vlamsch ghewichte, te leveren in 't magasyn tot voorseyde Dunkercke.’

't Jaar nadien, in de maand Juli, werd Duinkerke door de Engelschen ingenomen; Rijssel, waarvan hooger sprake is, was op 23 October 1707 onder 't bewind der vereenigde mogendheden overgegaan.

[p. 100]

De betalingen die de pachter aan zijnen eigenaar verschuldigd stond, deed hij gemeenlijk met klinkende munte, soms ook met stoffelijke ware. Uit de aanteekeningen die het familieboek bevat, kunnen wij te wete komen hoe hoog de landspachten ten dien tijde beliepen, welke weerde beestiaal, granen of andere waren hadden.

‘In 1691 gepacht 7 en half ghemeten lands aen 10 p.p. 't gemet.’

Dat was omtrent 24 franken voor een gemet.

‘In 1711, vercocht 3 ghemeten lant aen 23 ponden grooten vlaemsch 't gemet.’

Dit miek omtrent 580 franken onzer hedendaagsche munt.

‘Ten jare 1709 gelevert een coey voor dese parochie gepresen 144 p.p.’

Dat is zoo iets als 325 franken.

‘In 1709 gelevert tot Veuren twee rasieren en drie spynt messeljoen à 70 p.p. de rasiere, compt 190 p.p. 10 sc.’

Of 158 franken de raziere; op het zelfde tijdstip gold een raziere peerdeboonen maar 16 p. 6 sc. 6 deniers parisis.

‘Ten jaere 1711 hebbe gelevert een osse ten dienste van trouppen naer Ypre gepresen 8 pond grooten.’

In hedendaagsche munt omtrent 216 franken.

‘In 't jaer 1710 gelevert een sooger calf aen den Heer prelaet van Eversam, in betalynghe van myn lanspacht op 't jaer 1709 en 1710.’
‘Op den 21 Febr. 1712 ontfaen van Jaecques Schipman 13 pp. over 13 jaer verloop van een paer spooren genomen tot 20 scel. parisis ider paer by jaere dat is geldende syn leen groot twee ghemeten inde west lange veure, prochie van Oostvleteren.’
‘Hebbe gecocht eene caespasse in den copdagh van Corn. Beudaert tot Crombeque voor 7 pp.’

Omtrent 16 franken.

‘Vercocht (1691) 550 fagoten tot 12 p. 12 sp. het hondert.’

Dat zou omtrent tien centiemen het stuk uitmaken.

Het familieboek van Haghebaert behelst menige aanteekeningen die betrek hebben op den toestand van het weder of den goeden of slechten uitval van den oogst. Daarmêe toch is de akkerman met recht het meest bekommerd. Ook als iets merkweerdig onder dit opzicht voor handen kwam, teekende Jacob het zorgvuldig op als memorie voor syne naercommers:

‘In 't jaer Ons Heeren 1701 heeft op den nieudag Besnydenesse Ons Heeren wat in den avont ghedonderd en gheblixemt en 't selve

[p. 101]

jaer heeft het oock ghedondert op Onze Lieve Vrouwe Lichtemesse dagh s' achternoens tusschen 3 à 4 uren. In 't selve jaer isser noch ghecommen één grooten donderslagh met blixem cors daer vooren sonder meer op den 18 Febr. 's achternoens.’
‘Ten jaere 1703 den 3 Julius grooten overvloet van water: Godt wil ons daer van bewaren, Amen.’
‘Ten jaere 1710, myn ougst is wel in ghedaen en noch redelyk goet; de terwe is wel in den bant maer flou in den haeu; Godt sy gelooft en ghebenedyt met syne heilige Moeder Marya. Amen.’

Komen wij eindelijk tot de gebeurtenissen die op geestelijk of wereldlijk gebied voorkwamen. De hoofdman hield er bijzonder aan om al wat met 't geestelijk bestier der parochie in verband stond, aan te stippen. Zijne godsdienstige gevoelens wekten hem daartoe op. Daadzaken van enkel stoffelijk belang vermeldt hij weinig.

‘D'Heer F.P. Massiet, pastoor in Stavel, is overleden op den 5 Feb. 1705, sieck bedegen op den laetsten Januari 1705. Saligher memorie. Bidt voor de siele dat Godt haer believe te laten rusten in vrede. Dit synde een witten Heere.’
‘In de platse van den Heer F.P. Massiet is gesuccedeert Heer Duyst; heeft possessie genoomen in Maerte 1705; den selven pastor heeft syn eerste sermoen gedaen op den eersten sondagh van July 1705; tweede in September 1705; derde sermoen gedaen op Allerheylighen dagh 1705; vierde op 20 Dec. 1705 in de eerste messe. Ende dit synde oock een witten Heere van Trouaen. Dit synde den vierden witten Heere, te weten Huyghe, Habordyn, Massiet en Duyst.’

Pastor Duyst prak zeker uitgelezene sermoen waarna de godvreezende parochianen hertelijk verlangden en gretig luisterden.

‘Op den H. Kersdagh van 't jaer ons Heeren 1701 is geopent de hondertjarige jubileye en by ons beginnen vieren op den 26 Dec. ende gheeyndight op den 24 Febr. 1702 op S^t Matthysdagh. Wij hebben moeten binnen desen selven tyt vychtien daghen in onse parochiekercke besoucken vier outaren, voor den vierden outaer ghenomen S^t Anne en voor elcken outaer lesen 5 onse Vaders en 5 mael weest gegroet Marya ende bychten, communiceeren binnen den selven tyt alles tot intentie gelyck bulle vermeit heeft.’ ‘Op den 19 Febr. 1711, wesende aschdagh hebbe ick ghedaen een nieuwen ronden yseren candelaer met vyf buysen en vier pinnen anden pylaer voor en ter eeren van den H. Huybertus in de kereke van Stavel.’
‘M^er Guill. Franc. Cornette, coster in Stavel is overleden op den 16 Maerte 1708 en in syn platse is ghecoosen M^er Elias Cnockaert, coster tot Crombeque op den 19 dito; heeft eerst beginnen schoole houden op den 11 April 1708.’

[p. 102]

‘Den 25^en July 1708 ghecosen voor kerck balliu Symphoriaen Wathé in platse van Joris de Heegher.’
‘Op den 23 April 1699 syn gearriveert ten vyf à ses achternoene tot Stavel platse den Heer Lanthouder Labare van Veuren met de Burgemeester van Houcke, Fonteyne, Schepen en tweeden Pensionnaris, Platvoort, greffier ende stadhouder Roulsen met den messagier Noree ende hebben de weth doen vergaeren op 's morgens den 24^en dito ten ses uren; daer vergaert synde op schepen camer hebben ons bedanckt utter name van den Heer Grave Van Hoorn van onsen dienst die wy ghedaen hebben ende gheslackt den eet van den Bailliu Strabant, Jan Boet burgemeester, Franc. Lantszweert, Jacob Haghebaert, Ignaes Platevoet, Jan Luyssen, Guilliamus Van Dromme, Pieter Du Molleyn alsdan schepen ende Cuerheers van Stavel ende de prochie is Cuere geworden onder Veuren ghelyck ander en is voor hooghman gecoosen Aernoult Lelieur, voor setter Pieter Van Middelem, voor warendeerders Franc. Lanszweert en Jacob Haghebaert.’

Wat wij nog bij voegen is 't verhaal van gebeurtenissen die door afstammelingen van Jacob Haghebaert op hun kostbaar familieboek nu en dan aangeteekend wierden.

‘In het jaar 1849 is de toren der kerk van Stavele nieuw gebouwd.’
‘Op den 24 Januari 1856 is er een uitnemende snakwind gekomen dat er te Poperinge op Onze Vrouwe kerk het kruys van den toren is afgesnakt en afgebroken en twee uitnemend zware steenen zyn deur den kerkebeuk gevallen en den haen van het kruys is een halfve uer verre gevlogen., zegt men.’
‘In 't jaer 1853, op den 24 febr. is de dundere gevallen op den toren van Stavele - kleine schade.’
‘17 Mei 1853, brand der kerk van Pollinchove; alles verslonden die konde branden; den kerktoren en de mueren zyn alleen blyven staen, omdat zy geheel in steen waren, maer ook erg beschadigd. Deze kerk was ryk in kunstwerken, onder andere den predikstoel, kommuniebank en biechtstoelen, ook in schoone ornementen en kostelijk kerkgewaed. Het kerkgebouw was verzekerd voor eene somme van 70,000 frank.’
‘1857. Droog jaer, kortres van water: zelfs te Poperinghe hebben zy het water een centime van de seule verkocht.’
‘Den steenput op de merktplaets van Stavele is gemaekt in de maend October 1861, diep 26 voeten.’

Jammer is 't dat de bloedverwanten van onzen vromen landman niet meer wetensweerdigheden geboekt hebben vooral voor tijdstippen als de Fransche Omwenteling en den Beloken Tijd.

Jacob Haghebaert stierf te Stavele op 21 Juli 1734.

J.O.