Biekorf. Jaargang 1

De Roste Mane

DE Mane heeft in 't algemeene eenen slechten name.

Immers, wat zegt het volk?

‘Anneke Maantje’ of ‘Vrouw Mane zit in heuren hof; zij kijkt uit. Ge en meugt er niet naar wijzen of ge krijgt ne slag in uw aangezichte; en, staat gij ze te lange sterrelinge te bezien, zij zal u slaan met eene ijzeren hand.’

‘Loopt naar de Mane’ zegt men nog, als wilde men zeggen: ‘Loopt naar den duivel!’ ‘'t Is al naar de Mane dat hij ooit bezeten heeft,’ dat hoort men dagelijks, in stede van: ‘'t is al verloren, 't is al verteerd, 't is al verbrascht.’

‘Maakt uw kruise,’ zegt de vader tegen zijnen zoon, als hij voor den eersten keer de nieuwe Mane ziet, en dat om hem van al de onheilen te bevrijden die een oud wangeloove aan de Mane toeschrijft.

Onderzoekt al onze oude volksvertelsels over de Mane, en negen keeren op tiene zal de Mane daarin uitkomen als een kwellig, kwaaddoende wezen.

[p. 27]

De Mane wordt ofwel aanzien als een levend, wetend en willend wezen dat de menschen zelve straft, ofwel als een levenloos wezen waarin de kwaaddoenders hunne straffe uitboeten.

Die gedachten zijn door en door heidensch. De zelfste zijn nu nog in zwang bij de heidensche stammen van Asia, America en Africa.

In Vlanderen, even als in alle andere christene landen, zijn zij, met het indringen van het kerstendom langzamerhand verdwenen, maar de tale en de volkzeg blijven nog altijd sperken bewaren van dat overoud heidensch wangeloove en geven ons het doorslaandste bewijs dat onze voorouders heidenen waren.

De Mane en is geen kwade godinne meer die er altijd op uit is om de menschen te plagen, zij is van haren goddelijken troon geworpen en toch blijft zij bij het volk iets, ja vele, bewaren van hare vroegere macht.

Zonder wangeloovig of bijgeloovig te zijn, blijft het volk aan de Mane eene natuurlijke macht toeschrijven die zij toch met der daad niet en bezit.

Zegt eens aan eenen ouden vlaamschen landman dat al de zaken die hij te verwijten weet aan de roste Mane, bijvoorbeeld, niet anders en zijn als uitvindsels; dat de Roste Mane zoo vreedzaam, zoo vriendelijk, zoo lieftallig is als de lachende wintermane die in het zuur getijde de dagen verlangt, de nachten zoo aangenaam en zoo lustig maakt!

Hij zal u twijfelend bezien en met tranen in de oogen zal hij u spreken, van die rijke bezaaidhede die overjaar met de eerste warmte begon op te schieten, die zoo groene, zoo malsch en zoo vei stond te wege, en die op éénen nacht van die leelijke roste Mane verschroeid wierd, zoo dat zij hare jeugd verloor, roste wierd, verkween en verteerde.

Zekerlijk en aanziet hij de mane als geen boosaardig levende wezen meer, neen; maar het schijnt hem, en hij en weet niet waarom, dat de roste Mane daar de eenige en onmiddellijke schuld van is: dat zij de vruchten van zijnen akker aanslaat, gelijk de zonne het pleegt te doen binst eenen langen droogen zomer.

[p. 28]

't En is hij niet die dat uitgevonden heeft, neen 't, maar hij heeft het gehoord van zijnen vader, deze van zijnen grootvader, en ja, hoe en zou het dan geen waar zijn?

Ten andere die landsman en is er alleene niet om zulks te gelooven, al de landbouwers zijn van het zelfste gedacht, de geleerden zelve tot in de verledene eeuwe en wisten van niets beters.

Velen zelfs uit het gewone volk zal 't dunken dat de Mane binst den voorzomer inderdaad roste is van verwe. Geen wonder dus dat zij de vruchten doet roste komen!

Die Mane heet bij het volk de roste Mane.

Zij vernieuwt in 't begin van Oostermaand en op het einde dier maand, of 't gene nog meer gebeurt, binst de Meimaand, wast zij tot volle mane.

Iedereen kent de roste Mane, maar bijzonderlijk de landbouwers en de hoveniers.

En nochtans zij en is bij lange zoo boos en zoo ontzaglijk niet als zij wel meenen, noch zij en verdient op geender wijze den name die haar gegeven wordt.

Binst den voorzomer immers begint het zap overvloedig in de vezelen der planten te stroomen, de planten komen in 't leven, de botten beginnen te schieten en de landsche menschen hebben het belet: binnen eenen klaren nacht en helder manegeschijn, zijn botten en bladeren vervrozen en roste geworden,... en daar! 't En kon niet anders: 't was de schuld van de Mane, de roste Mane.

Zooveel te meer daar men nievers noch rijm noch ijs geware en wierd... Die leelijke, roste Mane!

En toch, daar en is niets van; maar hoort wat er gebeurt:

Als het opene, heldere lucht is, kunnen alle dingen die op de eerde vrij en bloot staan, hunne warmte wegstralen in de onmeetbare, ijskoude diepen van den hemel. De lucht en kan die donkere warmte niet tegenhouden, hij laat ze doorgaan zonder zelve te verwarmen en de wolken en zijn daar niet om die warmte terug te kaatsen.

Zoo dat alles binst zulke nachten zeere verkoelt. Maar de eene stoffen verliezen gemakkelijker en sneller hunne warmte als de andere.

Wilt gij weten de welke?

[p. 29]

Gaat zien 's morgens vroeg: sommige stoffen zijn drooge gebleven, 't waren binst den nacht de warmste; andere zijn met dauw overdekt, zij waren koelder als de eerste; zijnder andere nog die wil zijn van den rijm, zij hebben het meest van de koude geleden: 't zullen al te dikwijls de planten zijn, die dan ook somwijlen in éénen nacht hun overvloedig zap vervrozen hebben en langzamerhand verdroogen en verteren.

De scheutjes die door glas, boomen of bladeren, of, en ware het maar, door enkel fijn papier bedekt zijn, zullen van den vorst bevrijd blijven. De hoveniers weten het wel.

Ja maar, doet mij dat voor geheele velden!

In Vrankrijk wordt dat gedaan voor de kostbare wijngaarden.

Al den kant waar de wind zit vergaderen de liên geheele hoopen drooge bladeren, groen hout en andere stoffen die al brandende veel rook geven.

Eenige uren vóór zonnenopgang - den koudsten en gevaarlijksten tijd van den nacht - steken zij alles in brande en de wind drijft eenen zwarten rook boven de wijngaarden, die het wegstralen der warmte belet en de druivelaars tegen den vorst bevrijdt.

Daar is de ware uitlegginge van al het kwaad dat aan de Mane toegeschreven wordt.

't En is hare schuld niet dat de planten roste komen, want zulks gebeurt in dat jaargetijde, 't zij dat er Mane is ofte niet, halve of geheele, wassende Mane of kranke Mane.

't Is waar, de Mane is er getuige van.

Maar als er een dief het licht der mane te bate neemt om zijne wanbedrijven te plegen, wie zalder ooit de Mane van diefstal gaan beschuldigen?

En wel, wij hebben nog veel min recht iets aan de roste Mane te verwijten, want hadde haar flauw licht eenig vermogen, het zou eer nog dienen om de plante te verwarmen en van de schadelijke koude te bevrijden.

Wij en kunnen dan niets anders peizen of 't en zij dat die slechte name van roste Mane moet overgebleven zijn van het Heidendom. 't Is immers geweten dat de Heidenen in 't algemeene de Mane aanzagen als den oorsprong en de

[p. 30]

oorzake van vele kwaad en namentlijk van natte, droogte, storm, koude, enz., enz.

Iedere dier plagen kwam uit de Mane en had er, volgens de Grieken en de Latijnen, hare bijzondere plaatse, zij vulde er eene geheele zee en eene dier zee'n hiet in 't latijn: mare frigoris, dat is: de zee der koude.

Edw. Van Robays.