Berigten van het Historisch Genootschap te Utrecht. Deel 3

[p. 171]

Journael of dagelijxe annotitie vant gene ontrend de vredehandel tot Utrecht de heeren, daer toe den 16 december 1711 van stadswege gecommitteert, is voorgekomen¹⁾.
Medegedeeld door den heer Dr. P.N. Visscher te Utrecht.

Den 16 Nov. 1711 is gelesen een missive van den heer van Schonauwen etc., geschreven Hage den 15 Nov. 1711, med notificatie dat de stad Utrecht tot de aenstaende vredehandel merkelijk in consideratie quam en apparent stond verkoren te worden, vragende of t haer Ed. Agtb. aengenaem sonde sijn. Is bij missive geantwoord, dat hetselve haer Ed. Agtb. soude aengenaem sijn en niet sullen declineren, med versoek omme sijn ed. goede officien aantewenden ten eynde dese stad tot de handelplaets worde verkoren.

14 December 1711 is verstaen, dat geen vremdelingen gedurende het congres t borgerregt sal worden vergost, ten ware

1) Dit dagverhaal, door den toenmaligen secretaris der stad, den heer mr. Everard Harskamp, gehouden en door zijne hand geschreven, bevat vele geheel onbekende bijzonderheden zoo van zaken als personen gedurende deze vredesonderhandelingen.

[p. 172]

dat sijl. genoegsame versekeringe konnen geven, dat sijl. hier permanent en niet voor een tijd med der woon sullen verblijven.

16 Decemb. 1711, t stadhuys tot de congresplaets vastgesteld en commissie om de camers daertoe te approprieren en meubileren, mits dat de stad door haer Hoog Mog. of haer Ed. Mog. moet worden schadeloos gehouden.

Eod. die. gecommitteerd de heeren m^r. de Milan Visconti, heer van Nijveld, mr. Nicolaes Pesters en Leonard de Casembrood, heer van Rhijnesteyn en Willige Langerak, raeden in de vroedschap, mitsgaders m^r. Everard van Harscamp, secretaris van de politie deser stad, omme volgens resolutie van den 14 deses de plenipotentiarissen van stadswegen, na gegeve notificatie van haer arrivement, te gaen verwelkomen en begroeten, over een reglement voor derselver domestiquen te spreken, tot conservatie van de goede rust en ordre in dese stad, ook med de heeren plenipotentiarissen de vordere voorvallende saken te reguleren, alles med communicatie en rugspraek van de heeren borgermeesteren en vroedschap.

Eod. die. Ordres tot wering van insolentien des avonds langs de straten, van brand etc.

Eod. die. de heer van Renswoude door de stad tot plenipotentiaris benoemt etc.

28 Decemb. 1711. Ordre op de couriers, naderhand gedrukt.

4 Januarij 1711 (1712) gepubliceerd, dat geen plenipotentiarissen, publique ministers, hare domestiquen of goederen sijn arrestabel.

Eod. die. Nader ordre tot het weeren van desordres des avonds.

Den 16 Januarij 1712, saturdag savonds is gearriveerd John Robinson, bisschop van Bristol, eerste plenipotentiaris van hare maj^t. van Groot-Britannien.

Den 17 d^o., .... Wentword milord Raby, comte de Straffort, twede plenipotentiaris ut supra.

Den 18 d^o., smaendaegs op de middag heeft de secretaris van de Britannische ministers plenipotentiarissen aen t huys van

[p. 173]

den heer borgermeester Verborcht geweest en sijn wed. gevraegt of t stadhuys ende plaets vant congres koude sien; seyde naderhand mede kennisse te hebben gegeven vande aenkomst vande welgemelte heeren plenipotentiarissen, dog de heer borgermeester seyd neen, t geen groot dispuyt soude hebben konnen geven, dog nog gelukkig is t ongemak daer uyt te resulteren vermeyd, als hier onder.

Den 19, op den middag sijn aengekomen van Gornichem drie Franse heeren plenipotentiarissen, alse le mareschal due d'Uxelles, abt van Polignac, en mons_r. Menager of comte de St. Jan, hebben aenstons daerna van haer komst kennisse gegeven.

Eod. die, des avonds sijn nog aengekomen de heeren Buys en van Renswoude.

Den 20 Januarij, woensdaegs, lieten de heeren gecommitteerden tot de saken vant congres mij weten, dat de klok tien uren voornoens souden gaen complimenteren, dat ik veerdig most sijn. Wat vroeger aen de secretarye komende, vraegde twe Engelse heeren na mij en versogten te weten wat abuys of mesentente dat er was geweest en waer bij t toequam dat de Britannische heeren plenipotentiarissen niet wierden verwelkomt, also de notifieatie door den secretaris vande ambassade was gedaen aen heer borgermeester Verborcht, die egter negeerd aen sijn wed. die notificatie is gedaen; wat van dese saek was, heeft de heeren gecommitteerden voorn. noyt regt gebleken. Ondertussen was gevraegt bij due dUxelles etc. hetgeen de heeren magtig verlegen maekte. Egter wierd ik med die twe Engelse heeren aenstons gesonden om te vragen of de heeren gecommitteerden geadmitteerd konden worden om t compliment van stads wegen af te leggen bij milord eveque de Bristol eerst, die ik selfs niet kost te sien komen, dog kreeg tot antwoord, aenstons alst de heeren beliefde, vervolgens bij milord comte de Straffort, die ik selfs spraek en gelijke antwoord bequam; aenstons bragt ik rapport aende heeren gecommitteerden (reeds aen t'huys vanden heer Pesters, naest

[p. 174]

cour de Loo sijnde), reden illico med de koetsen vanden heer van Nijveld en Rhijnesteyn na milord eveque; wierden ontfangen inde kamer aen de linkerhand vant voorhuys, int huys vanden heer van Wijk; t compliment en andwoord geschiede med veel betuygingen van vrindschap en beleeftheyd. Den bisschop vroeg med nadruk, of wij daer t eerst quamen en of dat onse eerste visite was; de andwoord was jae, gelijk ook de waerheyd was; alhier uytgeleyd tot int voorhuys aen de deur.

Hier van daen na milord Straffort, ontfangen in de twede kaemer aen straet aen de linkerhand van t huys vanden heer domdeken van Weede; uytgeleyd uts.

Hier van daen na de maerschal d'Uxelles¹⁾, eerste Franse plenipotentiaris, reden med de karossen tot voor de deur opt bassecour int huys van Courcelles op de L. Nieustraet en traden aenstons binnen, wierde door twe kamers aende regterhand gebragt tot inde derde; alle die kamers waeren vol edelluyden en heren vant gevolg vande maerschal; in de derde was sijn excellentie, sijnde een oud, lang, venerabel heer, vrij wat podagreus, had doen bonte laersen aen en een stok med een kruk na de oude mode in de hand, sprak vrij wel, gedegageerd, vrindelijk en beleeft, med veel betuygingen ontrend de sincere en opregte meninge en gedagte van den koning sijn meester voor de vrede; de enigste marque van distinctie, die den maerschal aen sijn kleren had, was het ridderteken van St. Esprit; de marschal leyde ons uyt tot in de deur vant huys.

Van hier na labbe de Polignac²⁾ ) als doen nog in t huys van mons^r. Pouchoud aen de Jansbrug. Labbe quam selfs med mons^r. Pouchoud van agter, soo als med de koetsen voor t huys waeren, deed selfs de deur van de regter sijdkamer open, sulx mijn heeren in groot twijfel waeren of t labbe

1) Desselfs familienaam is Nicolas Chalons du Blé &c.

2) Desselfs familie is Polignac, een oude adelijke familie uyt Langedoc.

[p. 175]

selfs was. Den abt is een schoon, lang, blank, welgemaekt heer, spreek bij uytnementheyd wel en polit, evenwel meel een soort van agterhoudentheyd; alhier med seer veel beleeftheyd en betuyginge als boven ontfangen en vuytgeleyd tot in de deur vant buys.

Na den eten is gecomplimenteerd de heer de Menager¹⁾ int huys vande heeren Hoeuft agter St. Pieter, ingehaelt van dien heer Menager selfs int voorhuys en door de linker sijdkamer gebragt in de agterkamer; alles was in dit huys in desordre, hier saten wij eerst op slegte matstoelen aen de haerd, ses heren, namentlijk 4 gecom^den. en mons^r. Menager med nog een heer. Mons^r. Menager is een heer omtrend 40 jaer na gissing oud, mediocre statur, blank van wesen, vrolijk en lagghend van aensigt, vol van discours, selfs soo dat mijn heer van Nijveld med sijn compliment qualijk kost aenvangen en wij al een goeden tijd geseten waeren eert selve kon geschieden. Op t seggen van de heeren, dat op alles in dese winter en in die korten tijd soo geen volkomen ordre hadden konnen stellen en alles besorgehn, antwoorde dien heer, cest pourtant plus que trois mois que jai eu l'honneur de signer les praeliminaires en Angleterre, t geen door ons alles ad notam wierd genomen; seyde nog, messieurs, vous aves une ville bien grande et considerable a gouverner, je ne la croyois pas si belle et tant peuplee que je vois. De heer van Nijveld seyde hier op, dat wij volgens t algemeen seggen gelooft hadden, dat sijn excellentie onse stad wel kende, alsoo t gemeen geloofde, dat sijn excellentie met de marschal de Tallard hier gedurende de vrede enige tijd gewoond had; dog antwoorde hierop, dat nooyt in dese stad had geweest, dat met den mareschal wel in Engeland had geweest, maer noyt hier; klaegde voorts dat de huysen hier soo duur waeren, dat de magistraet daer med een goede taux op deselve te setten (enfin le marchand et le menageur paroissoit beaucoup en cette visite) hadden behoren

1) Een koopman van Rouan.

[p. 176]

te voorsien; hierop wierd geantwoord, dat dat hier niet practicabel was en dat de magistraet niemand kon obligeren om sijn huys te quiteren en t aen andere overtegeven; alhier med veel beleeftheyd uytgeleyd tot in de deur vant huys.

Hier van daen na de munt en aldaer gecomplimenteert de heeren Buys en van Renswoude, alwaer na de eerste plegtigheden ongeveer een half uur over alderhande saken, voornamentlijk t gene nog aen t stadhuys en de plaets van t congres nodig was, wat vrijer wierd gediscoureerd.

Het compliment int generael was van den volgenden inhoud en overal, mutatis mutandis, en hier en daer eene kleyne verschikking, genoegsaem het selue, exempli gratia dit was t compliment bijna van woord tot woord aen de Fransen:

Monsieur!

‘Les bourgemaitres de notre ville nous ont deputes du corps du senat, pour vous saluer de leur part et vous temoigner leur sensible joye de votre bonne arrivee en cette ville, comme aussi de vous congratuler dela part du senat comme ministre plenipotentiaire de sa majeste trescretien (que nous reverons beaucoup). Nous esperons que votre venue tendera a remmener la paix bonne, durable et salutaire a toute la chretiennete, et que par la pourront cesser les profusions de sang chretien, les miseres de peuples et les accidens funestes et inhumaines, qui accompagne les guerres de part et dautres. Le senat nous a en meme temps chargé de prier votre excellence de vouloir bien concourir avec les autres ministres plenipotentiaires a faire un bon reglement pour leurs domestiques et ce quil en depend, comme a d'autres lieu ou on a tenu de semblables assemblées de paix, enfin que le bon ordre, le repos et tranquillite soit conservée icy, et toute desordre, confusion, matieres de contention et disputes puissent etre soigneusement evitées, ce que le senat souhaitte beaucoup et a quoy de leur part elle contribuera tout ce que sera raisonnable et possible.’

[p. 177]

Donderdag den 21 Januarij 1712 is des ......noens afgelegt het contracompliment of contravisite vande heeren Buys en van Renswoude aent huys van mijnheer van Nijveld in de linkersijds voorkamer, alle vier de heeren gecommitteerden vonden sig daer te samen.

Desen avond arriveerde den marquis del Borgo, plenipotentiaris van sijn K.H. van Savoijen.

Vrijdaegs den 22 Januarij 1712 is ten tien uren voornoens gecomplimenteerd, gelijk als de voorgaende, den heer marquis del Borgo, sijn ontfangen int voorhuys aen de deur, gebragt inde linkersijds agterkamer vant huys van mijn heer Noirot, aldaer geseten op armstoelen, en sijn door sijn excellentie uytgeleyd med alle tekenen van eer en beleeftheyd tot op de brug voort huys. Marquis del Borgo¹⁾ is een kort, tenger en kleyn heer van postuur, seer levendig en actieff in sijn manieren van doen, vol beleeftheyd, spreekt wel, heeft veel verstand en geest.

Ontrend den middag quamen aent stadhuys te samen de plenipotentiarissen Buys en van Renswoude en marquis del Borgo, om de plaetse vant congres te sien, en tgeen nog mogt manqueren te reguleren en ordonneren. Dese heeren wierden door de heeren gecommitteerden tot het congres opgewagt en alles aengewesen. De Engelse heeren hadden ook aengenomen en geseyd te sullen komen, dog alsoo na lang wagten niet quamen, versogten de heeren Buys en van Renswoude mij om daer eens heen te rijden med een van de koetsen voor t stadhuys staende, en te vragen oft ook qualijk verstaen was of enig inconvenient was tussen beyde gekomen, dat de heeren daer al meer dan een groot half uur hadden gewagt &c. Milord eveque was niet t huys, sulx ik dese vraag ging doen aent huys van milord Straffort, en kreeg tot antwoord dat die heeren aenstons souden komen, soo als ook geschiede. Hierop wierden de kamers gesien, op de Geallieerde en Franse kamer

1) Familie is Solari.

[p. 178]

vielen geen sonderlinge speculatien, maer op de generale congrescamer was vrij wat philosophie op, omt ceremonieel te vinden. Den bisschop pasten met treden alles af, dan sus dan weer anders, enfin de schoorsteen most weg en daer over een dito gefingeerde gemaekt worden, de tafel toen langs de glasen staende most ovael rond sijn, soo veel rond als mogelijk, de schermen wierden geordonneerd om t ceremonieel en t inkomen daermede enigsins egael te maken.

Op dese voormiddag is den marechal dUxelles aen mijn huys geweest, terwijl bij marquis del Borgo was, heeft na mij gevraegt, reed daerop med de heer Pesters na de maerschal, dien heer had daer ook iets te doen, en wilde dien heer gaerne persuaderen om ons vier t samen aen t huys van mijn heer Milan van Nijveld de contravisite te doen, dog sijn exellentie seyde, quil nestoit pas pour les grandes ceremonies, quil aimoit sa liberte sans se gener, quil nous iroit voir tous quatre chez nous.

Ik seyde sijn excellentie, dat ik vernomen had, dat sijn excellentie marechal de France mij de eer had gedaen van aen mijn huys na mij te vragen, dat nu quam horen wat van sijn excellentie ordres of believen was en waer in sijn excellentie sou konnen dienst doen, het antwoort was, ho! ce n'étoit rien que pour vous voir.

Saturdag 23 Januarij 1712, heeft den marquis del Borgo de contravisite aen al de vier stads gecommitteerden gedaen ten huyse van den heer Milan Visconti, in voege als voren.

Vier schermen wierden gehaelt, een van mijn heer Milan, een van den heer van Papendorp, van den onderschout en van mijn schoonmoeder van Ewijk, alle vier van 6 deuren, even hoog, Brabandse schilderije, en sijn die schermen naderhand goedgekeurt en geset als hier onder sal worden aengewesen.

sMaendaegs 25 Januarij 1712 heeft de vroedschap goedgevonden, dat soo de Britannische ministers een kerk begeren om dienst in te doen, gelijk als gesegt word, dat haer de Janskerk sal worden gepresenteerd na half twaelf uren als den Nederduytsen dienst sal wesen geendigt.

[p. 179]

Nog verstaen, dat de heeren plenipotentiarissen vrij sijn van alle stads en staten exchijnsen en imposition voor haer hotels, t sy die uyt een huys of uyt meer annexe huysen bestaen, dog dat hetselve niet kan of mag worden toegestaen aen domestique die apart wonen of bij borgers inwonen, also t selve al te veel voet tot fraudes soude geven en strekken tot totael ruine van staten en stads pagten.

2^e. Dat alle plenipotentiarissen en haer bijhebbend gevolg vrij sijn vant poortgeld, dog domestique, die alleen of apart passeren, moeten betalen.

3^e. Op de klagte van de viskopers, dat de bediendens van de plenipotentiarissen op den afslag selfs geen vis mogen mijnen.

Sijn nog gedaen twee publicatien.

Den substituut schout gelast op de vijf bedelaers herbergen goede toesigt te hebben, de dienaers van justitie en opsigters op de bedelaers sijn gelast alle vremde bedelaers de facto de poort uyt te leyden, en de soldaten belast het inkomen van dit vremd gespuys te beletten.

De Franse heeren hebbende genegentheid laten blijken omt stadhuys en de plaetsen of camers tot het congres gedestineerd, te sien, is Ponchoud, terwijl de vroedschap sat, na de Franse heeren plenipotentiarissen gesonden, om te vragen wanneer die heeren geliefden te komen, dat dan stads gecommitteerden haer excell. souden opwagten; het antwoord was ten half twaelf uren.

Ontrend half twaelf uren quamen labbe de Polignac en mons^r. Menager, waeren maer passelijk voldaen over haren ingang, haer kamer &c., meenden dat de accurate egaliteyt niet wel was waergenomen. De heer van Nijveld antwoorde, dat ons stadhuis daer niet soo na geschikt was, soo als wel wenste &c. In de generale congreskamer was den ingang mede niet egael, de tafel ook niet rond genoeg &c., prate selfs, dat die grote tafel veel ambarresseren soude, dat al soo goet sou sijn enige ronde tafeltjes die dragen als à lombre tafeltjes, daer neder te setten, met pen, inkt en papier daerop, en de stoelen daer rondom int cirkel; de schermen wierden dan eens

[p. 180]

sus dan weer anders geschikt, dog nooyt was t wel, enfin grote swarigheid; de mareschal dUxelles was doen niet present, ging niet uyt, alsoo wat verkouwen was. Naderhand hebben de heeren plenipotentiarissen den andere over de ceremonie difficulteyten gesproken en is alles med de tafel een wijnig te versetten en de schermen te schikken gevonden; den heer van Renswoude was present en ordonneerde, hoe het most staen.

Aen de andere sijde is een model ten rouwste en soo als best heb gekonnen, afgeschetst, om een begrip te hebben van de congres kamer en hoe alles daerin is geplaetst en geschikt.

De groote raetkamer, tegenwoordig de generaele congres kamer, is lang 44 of 45 voeten, breed 33 of 34 voeten.

[p. 181]

A	de glasen.
B	de marbere schoorsteen, med groen saey wegbehangen.
C	dito gestel of gefingeerde schoorsteen.
D	Fransen ingang.
E	Geallieerden ingang.
F	schermen om t ceremonieel te vinden, dus gaen de Geallieerde en Fransen in de kamer soo als de - - - - of grove stippen staen.
G	is nog een scherm al mede omt hoog end van de kamer quasi weg te nemen.
H	de tafel van 30 personen, waerop thans bij provisie staen 10 tinne inktkokers med glase daerin.

Schermen.

1	vanden onderschout.
2	van mama van Ewijk.
3	vanden heer van Nijveld.
4	vanden heer van Papendorp.

Woensdag 27 Januarij 1712. Sijn de heeren vander Dussen en Goslinga door de heeren stads gecomm^den. gecomplimenteerd en med alle beleeftheyd en vrindelijkheyt gerecipieerd, smorgens ten tien uren int huys van mevrouw de wed. vanden borgermeester van Roijen, daer de heer van der Dussen vooreerst logeerde.

Tot mijn leedwesen heb ik daer niet present geweest, alsoo om eenige domestique saken bij oom Voet most sijn, en hoewel t selve had geseyd aen de secretarye, was ik, vermits die t geseyd had was afgegaen, buy ten mijn schuld niet te vinden; heb naderhand mijn dienst aen hoogwelgemelde heeren gepresenteerd en t selve geexcuseerd, dat ook voor goed wierd aengenomen.

Desen avond is de heer de Melarede van Turin gearriveerd, heeft aenstons zijn komst als de andere laten bekend maken.

Donderdag den 28 Januarij 1712. Is t reglement voor de opening en methode van het congres, de domestiquen en t gene daeraen behoord door de heeren plenipotentiarisen onder haer gereguleerd, naderhand gedrukt.

[p. 182]

Dese morgen heb ik wesen vragen, wat uur t sijn excell. de Melarede best gelegen quam om stads compliment te onfangen, sijn wed. selfs gesproken, t uur is gesteld op drie uren naer noen.

Ten drie uren naernoens sijn wij med de twee koetsen, gelijk als bij de andere plenipotentiarisen, gereden na mons^r. de Melarede, sijn, de binnenplaets overgegaen sijnde, door sijn excell. opgewagt aen de deur van t huis, geleyd in het salet aen straet int huys van Genet op de N. Graft, alhier geseten op armstoelen, uytgeleyd tot op straet door sijn excell.

Mons^r. de Melarede is een heer, meer beroemt door sijn grote qualiteyten van geleerdheid en capaciteyt, als wel van extraordinaire hoge geboorte, is een heer van een ordinaire lengte, oud ruym 40 jaren, bijsonder modest, obligeant en vrindelijk van discours, seer aengenaem van conversatie, is een heer beroemt door sijn geleerdheyd en kennisse van regten niet alleen, maer wel principael van sijn grondige kennis van al de intrigues en interesse van alle hoven van Europa, verstaet het jus publicum, de historie en t gene daer aen behoort au fond et professoraliter. Wij wierden bij sijn wed. seer obligant en beleeft ontfangen.

Vrijdags den 29 Januarij 1712, is gehouden het eerste congres door de elf presente heeren, 8 van de Geallieerde en 3 van de Fransen; de Franse heeren quamen med huyrkoetsen, alsoo haer equipage niet hadden, den bisschop van Bristol quam med sijn ceremonirok aen, sijnde van purper fluweel med goude lissen en een lange sleep, opgehouden door twe jonge Engelse edellieden, desselfs koets was extraordinair pragtig, dog niet nieuw; alle de andere heeren hadden geen extraordinaire equipages die sonderling uytstaken. Wijl dit het eerste congres was, hebben de heeren, tot het congres en de saken daer toe horende gecomm^t, de heeren plenipotentiarisen opgewagt en de kamers aengewesen, bleven ook bij der hand of iets mogt manqueren, daer ordre op diende gesteld te sijn.

Alsoo in de generale congres kamer de schoorsteen weg was gedaen om t ceremonieel, en egter t saisoen toen al vrij rude

[p. 183]

was, waeren drie brasieres geordonneerd, een groot voor t middelste scherm tussen de deuren, dit was een groot koper koelvat van mijnheer de Milan, en nog twe kleynder dito, alle med ijsere calotten daer in; in desen was vuur gedaen, dog alsoo den turff soo swavelig was, maekte het selve sulken verbaesden damp en stank in de kamer, dat die machines weg moesten, de glasen moesten opegeset worden en de heeren haer med stoven moesten behelpen. Dit congres duurde eerst een groot half uur, als doen retireerde sig bijde partijen in haer kamers ruym een quartier, doen weder generael congres van een half uur, en doen gingen de Franse direct in haer koetsen, en wijl dit wat brusque geleek en ook door de ministers plenipotentiarisen van de Geallieerde gevraegt wierd, of de Franse heeren nog in haer kamer waeren, gaf dat gedagten of de Franse misnoegt waeren afgegaen.

De twe poorten voor aent stadhuys en om de foules te weeren waeren beset yder med twe granadiers med de bajonetten op de loop en voorts een kring geslagen door een officier van t guarnisoen, twe sergeanten en 12 of 14 man. De koetsen stonden naest een gereageerd van de balie aende Vismerkt af na de Snippevlugt aen med de peerden nae t stadhuys, sulx nog passage bleeff voor en agter langs de koetsen; dese ordre is voortaen in dier voege geobserveerd. Dit congres begon ten half elf, en scheyde, immers de laeste, ten half twe; desen dag was kout, dog seer helder ende schoone sonneschijn.

Op den nademiddag deden de heeren vander Dussen en Goslinga de contravisite aen stads gecomm^den. alle vier samen ten huyse van mijn heer van Nijveld (de Milan Visconti), alles med veel vrindelijkheyt en beleeftheyd; bij die occasie hoorde wij ook, dat het een ongegronde suspitie was, dat de Franse misnoegt waeren afgegaen, alsoo de eerste vergadering seer vrindelijk souder de minste offensie was gescheyden.

Saturdag den 30 Januarij 1712, is ten tien uren congres gehouden door de Geallieerden alleen, duurde tot over een uur,

[p. 184]

den bisschop had sijn slegte tabbert aen en alles was nog sonder pracht.

Sondag den 31 Januarij 1712. Dede de heer de Melarede de contravisite aen stads gecomm^den. ten huys van mijn heer van Nijveld, voornoens ten half twaelf; na de eerste pligtpleginge &c. sprak sijn excell. seer vrindelijk en familiaer med ons over t groot attachement van sijn K. Hoogh². den hartog van Savoijen voor de keyser &c., dede ons een kort détail over desselfs pretension aengaende de leenen van Montferrato en t territoir van Vigevano, het gepasseerde te Frankfort ontrend de kroning en t formeren vande capitulatie voor den nieuwen keyser, alsoo sijn excell. aldaer present was geweest, seyde selfs; Messieurs les Fransois se flattent un peu, S.A.R. ne sopposera pas trop a eux, par raison de deux allianses que deux fils de Franse ont fait avec deux filles de Savoye, mais ils se tromperont, car son altesse royale sera autant qu'aucun des allies pour les interets de lempereur, et cela est son veritable interest; le raisonnemant des mariages est un pauvre argument, car ni vous messieurs, ni moi voudrons donnes nos filles en mariages dans la pensee que nos gendres auroit quelque droit sur nous, les peres de leurs femmes, et pour disposer de nous et de nos biens, comme il trouveront bon, largument est plus fort pour des souverains que pour des particuliers, car tout le peuple et pais soufre avec le prince quon maltraite.

Maendags den 1 Februarij 1712 deden de heeren gecomm^den. tot de saken van het congres inde vroedschap rapport van t geen de week te voren was voorgevallen, sijn bedankt en versogt alsoo te continueren. Borgermeesteren en gecomm^den. tot het congres sijn geauthoriseerd om David Ponchoud, die de week te voren provisionelijk het congres had waergenomen, aen te stellen tot deurwaerder, commis of diergelijx van t congres, om de heeren plenipotentiarisen ten tijde van t congres als anders, wanneer noodig, te bedienen en t nodige te besorgen, ook tot hetgene de heeren gecomm^den. dienstig sullen vinden en ordonneren gebruykt te worden &c., op sodanige in-

[p. 185]

structie, tractement en bate, als die heeren sullen oordeelen te behoren.

Ten half twaelf uren is geweest congres van de 8 presenten van de Geallieerden, saten tot over half twe uren.

Woensdag den 3 Februarij 1712 is geweest ten tien uren generael congres, de Franse heeren quamen soo vroeg, dat de wagt nog niet was aen t stadhuys, de deur nog niet open, waeren een goed half uur te vroeg in de weer, sulx t enigsins haer eygen fout was, dat veel saken ongereed vonden.

Na t publieq seyd en men med enige sekerheyd bij uitlekking mag geloven, is dese sessie al vrij van belang geweest, fabula ita narratur, dat milord Straffort de ouverture soude hebben gedaen en in presentie van de ministers der Geallieerde en de drie Franse had geseyd, dat hij op expresse ordre van de koninginne sijn meestresse haer most desabuseren van een vals en algemeen gerugt omtrend de 7 bekende pointen, die t publicq prelimineres noemde; dat deselve geen preliminaires of enige grond of regel van dat congres waeren, dat de koningin absoluut sonder enig het minste engagement med Vrankrijk was, alsoo wijnig als enig ander geallieerde; dat ook op de instantien van Vrankrijk dit congres wel was aengeleyd, dog soo der niets naders of beters voor den dag quam, der van de vrede niets worden sou. De heer Buys soude hier bij gevoegt hebben, dat eerst vers uyt Engeland quam, dat niet alleen hetselve in menigvuldige conferentien med de hoge ministers van haer majesteit, rnaer ook een en andermael hetselve uyt de mond van de koningin med sterke expression en betuygingen hadde gehoord. Polignac had hier op geandwoord, dat die seven artieulen of preliminaires, soo als men se noemde, niemand van de Geallieerde obligeerde, maer wel haer, dog dat egter hier waeren gekomen op toesegging en verwagting om over en weer propositien te horen en te doen, en niet soo als tot nog toe tot Geertruydenberg &c., al waer altijd de propositien door haer mosten geschieden en t antwoord altijd was en bleef, vos offres ne sont pas satisfactoires et suffisantes, il

[p. 186]

faudroit plus, sans dire, ce guon vouloit de plus. Int gros word dit soo gedebiteerd en ook gelooft, immers dit congres is sekerlijk considerabel geweest, en duurde van tien uren precies tot ruym half twe. De Fransen gingen t eerst, die t laest afgingen en opt minst een groot quartier na t scheyden der ander samen bleven, waeren Buys, vander Dussen ende twe Savoyse. Desen middag hebben al de Geallieerde bij milord Straffort gegeten.

Donderdag den 4 February 1712, sijn med t openen van de poort de heeren Buys en Goslinga med een postcales na den Haeg gereden om mondeling rapport te doen van t considerable besoigne van daegs te voren &c. Sijn vrijdag op de middag nog niet weer om geweest.

sAvons om vijf uren is congres van de 6 overige van de Geallieerden geweest. Den graef van Metternig, prussise minister, adsisteerde daer bij, heeft sig egter aenden borgermeester tot nog toe als de andere niet aengegeven; ruym ½ 8 scheyde dese sessie.

Op vrijdag avond heeft de schout gewapend gevonden, contrarie de publicatie dese week gedaen, en daeromme gevangen genomen de knegt van eenen baron de Rosenauw. Dese knegt heeft de volle boeten tot 25 gulden moeten betalen, eer losquam, was de eerste en nog smorgens te voren gewaerschouwt den degen afteleggen.

Den baron de Rosenauw, heb ik naderhand gehoord, is een rijk Hongaris heer, een emissaris, agendarius of correspondent van prins Ragosky, staet vrij wel en is familiair bij de Franse ministers alhier; houdt sig hier op med twe knegts sine titulo.

Saturdag den 6 Februarij 1712, is generael congres gehouden ten tien uren, present alle negen voorgaende, met de graeff van Metternich de tiende, 7 Geallieerde en drie Franse plenipotentiarisen, absent nog de heeren Buys en Goslinga. De Franse heeren sijn maer een groot half uur of ¾ uur boven geweest en gingen schielijk aff. Volgens t gemene seggen is op desen dag een gecachetteerd papier door de Franse ministers

[p. 187]

aen de Geallieerde behandigt med nader offres van t grote werk van vrede. De Geallieerden gingen kort na twaelf uren ook aff.

Desen dag heeft den bisschop van Bristol ontrend het hotel van labbe de Polignac een considerabel juweel med 14 steenen verloren, hetselve is ontrend de Viebrug door een borgerman gevonden, en is den vinder op sondag t selve weder brengende beloond met 4 guinies.

Sondag den 7 Februarij 1712, is des morgens tussen 6 en 7 uren brand geweest int hotel vanden mareschal dUxelles, het hoorn heeft reeds gegaen en de brandspuyten sijn reeds voorde deur geweest, dog alsoo t eygentlijk maer in een schoorsteen was, is deselve aenstons door de grote menigte van domestiquen omgesmeten en den brand gelest, sulx de bedienden van den brand of de brandspuyten niet sijn gebruykt; egter heeft de marechal sijn genoegen getoond, dat dat volk soo promt bij der hand en alles veerdig was, heeft haer doen bedanken en een present van 9 pistolen gegeven, apparent en soo als men gelooft sijn tien vereerd, dog een in sacco van de maitre dhotel afgemarcheerd.

Smiddags na elf uren heeft den bisschop volgens stads permissie op sijn exellenties versoek opde Engelse wijse dienst laten doen in de St. Janskerk; de kerk was ongemeen vol menschen uyt nieuwsgirigheyd; na t lesen van de common praier, klom den capellaen op stoel en dede een predicatie over den 122 Psalm, biddet voor de vrede van Jerusalem enz. tot t einde des Psalms. Die Engels verstonden seggen, dat het een seer ernstige, goede predicatie was, en dat hij med veel ijver het interest van Godskerk bij dese aenstaende vrede recommandeerde, en soo dat niet wierd in agt genomen, soo kon de vrede niet goed of in Gods gunste wesen, etc.

Des avonds om vijf uren, als ik en mijn vrouw na de Jacobi kerk, alwaer ds. Gerkama predikte, gegaen was, is mons^r. Menager, derde Franse plenipotentiaris, aen mijn huys geweest om contravisite te doen.

[p. 188]

Desen morgen hebben de Franse een expresse na het hoff van Versailles gesonden.

Smaendaegs den 8 Februarij 1712. Opt versoek van de kerkenraed desen aengaende sijn borgermeesteren en gecomm^den. ter beschrijving door de vroedschap gelast, om dien conform opt ernstigste en ijverigste ter vergaderinge van de staten te recommanderen de saek van de standvastige en soo lang en hard verdrukte geloofsbelijders op de galeijen en in de gevangenhuysen in Vrankrijk, opdat bij dese vredehandel ook middel tot hare verlossing uyt derselver elende mag worden gevonden &c.

Ten half twaelf uren congres van de Geallieerden; heren Buys en Goslinga weder present, dus 9 sterk, was wel twe uren eer dat scheyde.

sAvonds sijn gearriveerd en hebben haer aenstons bekend gemaekt de heeren van Randwijk en graef van Kniphuysen, plenipotentiarisen van staet.

Dingsdags den 9 Februarij 1712 sijn door de heeren stads gecommitteerden op de wijs als al de voorgaende heeren plenipotentlarisen gecomplimenteerd de heeren van Randwijk en graef van Kniphuysen, int hotel vanden heer van Randwijk, sijnde het huys vanden advokaet Muyden, in de Sonstraet, sijn gebragt door de regter voorkamer in de agterkamer, aldaer waeren de andere vier heeren plenipotentiarisen van desen staet; alhier een kleyn quartier geseten, te samen bij t vyer, ontfangen en uytgeleyd tot aen de deur med veel beleeftheyd.

Des avonds weder congres vande Geallieerden ten vijf uren; den grave van Sinsendorff ten half agt uren uyt den Haeg komende, quam direct voor t stadhuys med sijn caros en adsisteerde de conferentie, die ten half negen uren scheyde.

sWoensdaegs den 10 Februarij 1712, wierd ik gesonden na den graeff van Sinsendorff, keyserlijk plenipotentiaris, om te vragen, of mijn heeren de gecomm^den. van stadswegen geadmitteerd konden worden om sijn excell. te salueren en congratuleren van wegens de magistraet, eerst in de besijde kamer gebragt,

[p. 189]

alwaer verscheyde edelluyden, ook dien groten langen secretaris was. (NB. hij is, seggen se, 8 voet lang, immers groter man oyt gesien te hebben, weet ik niet, is, boven sijn extraordinare lengte en grote, een fraay man, wel gemaekt en wel geproportioneerd). Hier van daen wierd ik bij sijn excellentie binnen gebragt. Graef van Sinsendorff was daer med den heer van Condsbrug, van wiens komst men aen t stadhuys egter niets wist; ik sprak sijn excell, den graeff van Sinsendorff aen en dede mijn boodschap, de graeff wees mij op den heer van Condsbrug, sulx ik mij aen sijn wed. addresseerde, sonder egter van twe excellenties te praten, enfin bij faute van goet onderrigt bleeff ik in mijn abuys, dat er niemand als den graeff van Sinsendorff present in de kamer was. Het uur wierd gesteld tusschen 4 en 5 des avonds, alsoo t smorgens congres was. In t uytgaen in de voorsael sijnde, vroeg ik een van de heeren, wie den tweden heer was die in de kamer was geweest, mij wierd geseyd dat beyde haer excell., de gracff van Sinsendorff en Condsbruk, binnen waeren geweest, waerop dan versogt, dat mijn excuys wilden maken, dat ik mijn commissie aen beyde die heeren niet hadde verrigt, dat de heeren gecomm^den. niet wisten, dat sijn excell. Condsbruk inde stad was, immers niet dat sijn excell. int selve logement was, hetgeen dan voor goed wierd aengenomen.

Voornoens ten tien uren was t generael congres. De Keyserse quamen de laetste, egter heeft men geremarqueerd, dat de keyserlijke coetsier agter al de koetsen anreed en sig langs de ijsere balie na de Vismerkt indrong en soo boven die vande Franse boven aen indrong, hetgeen daegs daeraen door den koetsier van de mareschal dUxelles belet wierd med sijn koets soo digt aen de balie setten, dat quaalijk passage voor een mens bleeff. Dit congres duurde lang, de Fransen gingen ontrend een uur af en de Geallieerde scheyden eerst lang na drie uren. De secretarissen wierden ontboden, en is doen veel geschreven; alsoo de keyserlijke ministers bij de Engelse ten half vier uren aten, hadden de heeren een bode geaposteert om

[p. 190]

te weten wanneer die heeren thuys soude sijn, tgeen even voor vijf uren was. Hierop med de twee koetsten, als bij de andere, daer heen gereden na t huys van Mevrouw van Broekhuysen, de grote poort aende Marienplaets in, aen de trappen en int voorhuys opgewagt door een grote foule van voorname Oostenrijxe heeren. Haer excellentien waeren mede int voorhuys, daer van daen int salet gebragt, aldaer op ses gelijke stoelen aen t vier geseten, het compliment wierd door mijnheer van Nijveld, more solito seer honet en obligeant gedaen, de keyser getituleerd sa majeste imperiale et catholique; alhier seer vrindelijk en beleeft ontfangen, uytgeleyd tot aen de voortrap daer de koetsen stonden. De graeff van Sinsendorff seyde ons, que sa majeste imperiale pour contenter et satisfaire a la demande de ses allies passoit en eet affaire par dessus bien des formalites pas seulement, mais aussi des realites memes.

Donderdag den 11 Februarij 1712 ten elf uren weder generael congres; de Franse quamen eerst, bij die occasie maekte ik aen mons^r. Menager een compliment, dat het mij leed was, dat ik t ongeluk had gehad van niet thuys te sijn op sondag avond te voren &c., antwoorde mij bijsonder vrindelijk, dat daer niet aen gelegen was. Voor half een gingen de Fransen af. De Geallieerde gingen bij articulen af, de laetste vier of vijf eerst over twe uren. Gedurende dit congres heeft den bode van Balen grote impertinentie en brutaliteyten gedaen med kijven en varen tegens mons^r. Ponchoud, die seer misnoegt afging, med intentie om de functie van deurwaerder van t congres niet meer waer te nemen, soo geen satisfactie ontfangt, quid inde in posterum fiet, ignoro et videbitur in ferias.

Vrijdaegs 12 februarij 1712, ten elf uren conferentie vande Geallieerde; de graven Tarouca, Maffei en van Regteren adsisteerde daer bij, scheyden tusschen een en twe uren.

sMorgens collecte voor t kinderhuys, Marechal dUxelles en Menager gaven yder 6 pistolen in de schael.

Des naernoens is door stads gecomm^den. verwelkomt eerst den graeff van Regteren int huys van marquis dAussone naest

[p. 191]

president Rossum onder de Linden, geleyd door t linker scydsalet in het agtersalet, aldaer geseten aen t vier, seer beleeft en vrindelijk ontfangen en uytgeleyd.

Van hier na den graeff Tarocca¹⁾, penipotentiaris van Portugal (int huys vanden borgerm^r. de Jong, bij t Hieron. school), alhier seer hoffelijk en extraordinaris beleeft ontfangen door sijn excellentie, selfs inde eerste kamer aen de regterhand opgewagt, van daer door nog twe kamers op den tuyn geleyd inde derde aende linkerhand, aldaer geseten bij t vier, extraordinaris courtois en beleeft bejegent, med veel betuygingen dat sijn excellentie de stad soo extraordinair wel geviel; diergelijke pragt, magnificentie en ordre, soo in kleding van de domestiquen, meubilen en alles, hebben wij nog nergens ontmoet, seer obligant med veel hoffelijkheyt en complimenten uytgeleyd tot in de voordeur. Van hier med den train als voren na t huys van den heer Noirot, aldaer gebragt int slinker seydsalet, een kleynen tijd gewagt, alsoo de graeff Maffei sijn postdag hield, egter onderhouden door enige heeren van sijn excell. gevolg. Alhier geseten en med veel betuygingen van beleeftheyd &c. uytgeleyd tot in de deur.

sAvons is aent stadhuys over t different van Ponchoud en van Balen, hier voren gemeld, besoigne geweest; na veel haspelen over en weer viel den bode van Balen op sijn plat, erkende enigsins fout, is gereprimendeert per consulem, maer beloofde beterschap en daer med was dat geraes uyt. Op desen dag sijn bekend geworden de bedroefde en seer sobere offres van Vrankrijk, naderhand publicq gedrukt, en daer al de wereld soo tegens aen spochte. Dese offres sijn op donderdag of daegs te voren overgeleverd.

Saturdag den 13 Februarij 1712 is des morgens uyt de naem en uyt ordre van de borgerm^r. Hatting bij mij geweest den secretaris van heer graeff van Stadian, plenipotentiaris,

1) De familie is Silvas en van sijn vrouw, die een erfdogter en seer rijk is, Meneser.

[p. 192]

sogt een vrijcedul om med de pagters niet geincommodeerd te sijn; ik heb aengenomen hetselve soo veel in mij was te sullen besorgen, effective heeft de borgermeester Hatting door den bode de Bie aen al de pagters comptoiren laten aenseggen, dat dien heer hier was wonagtig int huys vanden heer van Incourt inden Domsteeg en vrij most sijn gelijk de andere heeren; den bode is ook gelast het selve aen t hotel vanden graeff Stadian te gaen bekend maken, egter is dien heer niet gecomplimenteerd, alsoo bij abuys de notificatie was gedaen ad aedes 2^di non 1^mi quod displicebat!

Ten tien uren generael congres. De Fransen scheyde ten half twaelf uren, ten een uur waeren alle gescheyden; snaernoens is den secretaris van Portugal bij mij geweest omtrend de contravisites, hier aenwijsing gedaen aen den heer van Nijveld; het uur is gesteld op half twaelf tegen morgen. Graeff van Regteren heeft hetselfde laten vragen en t uur gesteld op elf uren.

Sondag den 14 Februarij 1712, hebben stads gecomm^den. ontfangen de contravisites van de graven van Tarocca, Maffei, den burggraeff Randwijk, Regteren en Kniphuysen, alle aen t huys van mijn heer van Nijveld tussen elf en twaelf uren; alles is geschied med extraordinaris veel vrindelijkheid en beleeftheyd, bijsonder van den Portugeeschen graeff van Tarrocca; alhier is seer familiair gediscoureerd over de sobere en schandaleuse offres en presentatien van de Franse heeren; die op donderdag sijn overgeleverd en op heden alomme publicq gemaekt med den druk, opdat de wereld daer over oordelen mag. Op dese articulen is dag genomen tot 5 Meert 1712 toe om te antwoorden, sulx de heeren plenipotentiarisen na een kleyne vacantie hebben en tijd om haer goede vrinden te sien en op te wagten, soo als graeff Tarocca ons selfs seyde en ons self vrindelijk uytversogt.

sMaendaegs den 15 Februarij 1712. Rapport inde vroedschap vanden heer van Nijveld en verdere, van t gene onvan de keur Maintz, had sig aldaer aengegeven en ver-

[p. 193]

trend de saken vant congres dese week was voorgevallen, &c. Visites en contravisites.

sMiddags tussen elf en twaelf uren was congres van de Geallieerden, duurde tot ruym een uur.

Op desen dag heeft Rhijndop, hooft of meester van de commedie alhier, de beleeftheyd gehad van aen mij, soo wel als aende twe borgermeesteren en de andere gecomm^den. tot t congres, te senden een marque om gedurende den ganschen tijd, dat hier spelen sal, altijd vrij inde comedie te konnen gaen.

Desen avond of dingsdags morgen sijn de keyserlijke ministers een keer na den Haeg wesen doen.

Naderhand graeff Tarocca en verscheyde vanden staet ad idem.

Woensdags den 17 Februarij 1712 sijn more ordinario verwellekomt de twe ministers plenipotentiarisen vanden hartog van Lotteringen, baron le Begue en heer Moineville, int huys van Sandenburg opt Janskerkhoff; gebragt doort groot salet aen de linkersijde inde agterkamer, aldaer geseten aen weersijde aent vier, de twe Lotteringse heeren de verste vant vier, med veel vrindelijkheyt ontfangen en een familiair discours gehad; int uytgaen sijn ons getoond de pourtraiten van de hartog en hartogin, en de drie jonge princen of princessen, die voorleden jaer in eene week alle drie aende kinderpokjes sijn gestorven; uytgeleyd tot aende koetsen. Desen avond is er een groot feest wegens koningins verjaerdag bij de Engelse geweest, hebben wijn laten lopen &c.

Donderdag den 18 Februarij 1712 sijn als voren, na gegeve notificatie en nadat door mij gevraegt was, eerst den graeff van Denhoff gecomplimenteerd, med veel beleeftheyd ontfangen, aent vier geseten en uytgeleyd &c.

Naderhand nadat de fout erkend en consules den anderen over t aengeven van voorleden saturdag te voren hadden verstaen en gesproken, is als voren verwelkomt en gecomplimenteerd den graeff Stadiaen, minister van Keur-Maints, int huys vanden heer van Incourt opden Domsteeg; gebragt door t salet

[p. 194]

in een kamer opt franse schools hoff, aent vier geseten, als bij de Lotteringse, seer beleeft ontfangen en uytgeleyd.

sAvons conferentie van de Geallieerden aent stadhuys.

Saturdaegs den 20 Februarij 1712, smorgens generael congres, duurde maer kort, de Fransen quamen en gingen het eerst.

Sondaegs den 21 Februarij 1712 hebben verscheyde heeren, soo vande staten als vande stad, gegeten bij de graeff Passionei, minister of nuncius van de paus; de drie gecomm^den. vande stad sijn daer geweest, dog ik niet. Mij is naderhand geseyd, dat ik ook most versogt sijn geworden, dog dat het bij abuys door de domestiquen was vergeten; haec in transitu. Daer was seer magnificq geschaft, al te mael vlees, hoewel t vasten was; daer was 12 der hande wijn; een generael van de Keyserse genaemt Bonneval at daer ook; des paus sijn gesondheyd wierd daer gedronken etc.

sMaendaegs den 22 Februarij 1712. sMorgens conferentie van de Geallieerden ten elf uren. De heeren quamen soo vroeg, dat de heeren van de vroedschap nog niet gescheyden waeren, tgeen egter aenstons geschiede.

Dingsdag den 23 Februarij quam hier savonds de tijding van de doot des dauphijns.

sWoensdags den 24 Februarij. Desen dag is tijding gekomen, dat de bluts of pestilentiale koorts sig meer en meer verspreyde aent Franse hoff; dauphijns doot geconfirmeerd, siekte van de koning van Vrankrijk, van de twe jonge princen, dauphijns soonen &c. Op de middag is de heer Buys te post na den Haeg gereden.

sAvonds ten vijf uren heeft den graeff Denhoff, kon. Pruyssise plenipotentiaris, de contravisite afgelegt aen stads gecomm^den., ten huyse van den heer van Nijveld, en sprak seer obligeant, vrindelijk en familiair, voornamentlijk over die schilijke en wonderlijke slag des hemels over de koninglijke Franse familie, deselve toeschikkende de sterfte en een pestilentiale siekte, waerdoor dat hoopte en vertroude, dat alle machinatien van t Franse hoff en qualijk geintentioneerde in Engeland in

[p. 195]

wind en rook sullen verdwijnen en eyndelijk boven en tegens verwagting hier nog een gelukkige en een gewenste vrede worden bedongen.

Donderdag den 25 Februarij smorgens ten elf uren congres van de Geallieerden. Desen ganschen dag is men in een grote onsekerheyd geweest, en voor en tegens veel gediscoureerd, of den koning van Vrankrijk doot was of levendig. De Fransen hebben wel twe of drie expresses desen dag ontfangen, en is grote ontsteltenis in hare hotels geweest.

Het congres der Geallieerde quam seer subit op, dat er geen wagt aent stadhuys, de kamer in desordre en Ponchoud den deurwaerder niet thuys of te vinden was, sulx t selve door de boden wierd waergenomen.

Vrijdag den 26 Februarij nog al deselve onsekerheyd, hoewel t gerugt sig meer en meer verspreyd van de doot des konings Louis 14^e. Desen morgen deden de drie ministers van Lotteringen, alse de baron le Begue, Forstner en Moineville, president du parlement de Nancy, de contravisite aen stads gecomm^den. ten huyse vanden heer de Milan, seer vrindelijk en obligeant, is over alle de presente tijdingen gediscoureerd, almede bijna als de graeff Denhoff, deed den baron Forstner, die eerst inde stad quam, selfs dese contravisite mede af, quam sig soo doende selfs aengeven, alsoo nog in geen staet was, om tot sijnent menschen te ontfangen, en nog maer in een herberg logeerde.

Saturdag 27 Februarij 1712 is geen congres gehouden. Dese dag als mede vrijdag en sondag is veel gediscoureerd, voor en tegen gewed over de doot vanden koning van Vrankrijk. Dc couranten hebben over dat subject en t vertrek van Polignac, die altijd inde stad geweest is, soo extravagant gelogen, dat t sigh schaemde.

Maendag den 29 Februarij 1712 smorgens conferentie van de Geallieerden, waer bij verscheyde nieu aengekome ministers adsisteerden. Op desen dag heeft de vroedschap verstaen, dat alleen de heeren plenipotentiarisen, die opt congres adsisteren, en

[p. 196]

geen andere van neutrale magten of vorsten, die niet int congres komen, vrijdom en exemptie van impositien sullen genieten.

Dinsdag den 1 Meert 1712 is des morgens more ordinario begroet en verwellekomt den baron von Els, domproost van Trier, plenipotentiaris van Keur-Trier, een seer vrindelijk, obligeant heer; den heer van Keysersveld, mede Keur-Trierse plenipotentiaris, was siek; logeren samen int huys van mevrouw de Leeuw aent Janskerkhoff. Dese middag gegeten aent huys van den heer van Renswoude, waeren daegs te voren versogt. Aen tafel waeren negen heeren, alse baron Dalwig (Hessise), heer Duker (Munsterse), plenipotentiarisen, heer van Zuylen, graeff van St. Paul, heer van Renswoude en vier stads gecomm^den. Agter tafel dienden 9 knegts in leverey, driemael aengerigt, drie schotels med ses assietten, eerst soupes, daerna gebraed, tertio confituren, driederhande wijn, Bourgonje, Moesel en Franse wijn, elk seer goed in sijn soort. Elk eyste int begin wijn, dog naderhand quamen der enige gesondheden, die vrij groot voor mij sonde sijn geweest, dog bequam ontrend half vijf favorable occasie om med den heer van Nijveld te konnen echapperen. Het onthael was seer magnificq en obligeant.

Woensdag den 2 Meert is bij de vroedschap een publicatie gearresteerd tegens t vervoeren en verbrengen van chijnsbare waren bij nagt. NB. De voornaemste klagte was van de pachters vanden turff, dat uyt het hotel vanden graeff van Sinsendorff de gansche nagt te voren turff en andere saken waeren gebragt int garenhuys opt Steenweg.

Donderdag den 3 Meert is more solito gecomplimenteerd den baron Forstner, plenipotentiaris vanden hertog van Lotteringen, woont int huys van neeff van Ewijk over den Domsteeg. Wij sijn alhier gebragt int salet en is kortjes seer vrindelijk en familiair over de Franse tijdingen ende constitutie vant hoff aldaer gediscoureerd.

Ten elf uren is conferentie gehouden door de Geallieerden opt stadhuys.

Dese middag heb ik med de drie heeren gecomm^den. vande

[p. 197]

stad, den ontfanger Schade, den jongen heer de Milan Visconti, gegeten bij mons^r. de Menager, 3^e plenipotentiaris van Vrankrijk; al t servies was silver, seer proper gewerkt, de tafel was seer magnificq en wel geguarneerd; wij saten 16 sterk aen tafel, alles was vis of soupes maigre, die mij nog wel t best aenstonden, want de vis sodanig op sijn Frans gefardeerd en getransformeerd was, dat niemand se soude hebben gekend. Hier waeren pasteijen van haring, paling, zeelt, karp, een ham van gehakte snoeken vol knoflook of rocquebol, ook was er een salm geheel gesoden, een grote karp ad idem, enfin alles wel kostelijk, dog wijnig voor een Hollandse mond opgedist; men dronk hier geene gesondheden anders als de ronde van de tafel, mons^r. a tous ce que vous peut donner du plesir, a vos amours, a vos inclinations &c. enfin à la bonne paix; elk eyste die dorst had à boire, en dan kreeg men een kleyn glaesje half vol, met een gobelletje water daerbij, champagne of bourgonge wijn, want andere als fijne wijn was er niet; bij t confect of desert, dat seer proper in swaer vergulde houte bakjes of mandtjes op quam, wierden aent geselschap rond gelangt ten minsten een half dosijn dubbelde eau de la reine flesjes med liqueurs of sorpjes, dat mij nog wel t koddigste voorquam; dit goet was lekker, dog wij wantroude ons dat tuyg, maer de Franse dronkent oft simpel wijn was. Na t regael of maeltijd most men in de kamer, daer eerst waeren geweest, wat bijt vuur komen; daer quamen ten eerste verscheyde kuegs de caffe presenteren. In dese kamer, die behangen was med extraordinaire schone tapeten, soo schoon als nog nergens, buy ten t Loo, ooyt heb gesien, verbeeldende boere vreugden, kermissen &c., hing ook de koning van Vrankrijk, seer magnificq geschilderd levensgroote; voor den eten bragten sij ons in de keukens, daert seer net en extraordinair sindelijk was, boven verwagting en gedagten, en alles soo wel en tot gemak geordonneerd; mons_r. Menager was seer vrindelijk en obligeant en toonde ons de beste minen van de wereld, gelijk ook al de andere Fransen heeren.

[p. 198]

Vrijdag den 4 Meert 1712 is t eerst extraordinair druk geweest aent stadhuys, want smorgens voor negen uren saten de Geallieerden al en hielden congres tot wel 2 uren nanoens toe; savons was van 6 uren tot wel negen toe.

NB. Men seyd, dat desen dag en daegs te voren al vrij wat hartelijke praet en kijftael is omgegaen tussen de Geallieerden en Engelsen.

Op dese vrijdag morgen heeft den graeff Tarocca sijn kok door schout en dienders op Hasenberg laten brengen en in een ordinair geool opsluyten; had savonds te voren den hofmeester med een mes inde sijde gequetst.

Saturdag den 5 Meert 1712 is ten tien uren groot congres gehouden en sijn de respective eysschen door de Geallieerden aen de Fransen overgegeven, wel tot elf of twaelf int getal.

De geëxtendeerste of grootste was de Pruyssise. Dese eysschen maekten samen een groten bundel uyt, soo veel als den maerschal d'Uxelles in eene hand bijna kon vatten, en t was schier of med dien groten bundel pronkte, immers hieldse om hoog voor hem en lietse de kijkers sien. Toen de Keyserse plenipotentiarisen binnen quamen, volgde de secretaris van den graeff van Sinsendorff, een schoon, jong, welgemaekt heer, excessieff lang, wel ruym 8 voeten lang, sulx dien heer meer bekijk had als al de rest.

Om half drie uren quam Vleertman tijding brengen, dat de expeditie opt magasijn van Arras gelukt was, en dat magasijn verbrandt, had veel moeyte gedaen om nog te komen terwijl t congres sat, dog was door ongerede veeren opgehouden.

Maendaegs den 7 Meert 1712 heeft de vroedschap aen alle coffijluyden en biljarthouders het grof spelen verboden, op verlos van hare concessie. N. Benacki, een coffijm^r. uyt den Haeg en een grofspeelder, geordonneert binnen 24 uren te vertrekken, op poene van 250 gulden voor de aelmosenierskamer.

[p. 199]

De heeren gecomm^den. tot het congres sijn versogt om de heeren Buys, van Renswoude en andere te gaen begroeten en spreken om t different tussen den abt de Polignac en de pagters, over t lossen van wijnen sonder de kraenkinders en t niet betalen vant zegel, med vrindelijkheyt en discretie uyt den weg te nemen.

Dingsdag den 8 Meert 1712 hebben stads gecomm^den. more solito begroet en verwelkomt dese vier heeren:

Bergomi, wegens den hertog van Modena, int huys van den domheer Schuylenburg, aen de Weerdpoort. Bergomi is een vrindelijk oud heer; t Frans is hem niet seer familiair.

Duker, wegens den bisschop en prins van Munster en Paderborn, int huys vanden baron Peterse, opt Janskerkhoff; is een regt lustig, braeff heer.

Baron Dalwigh, wegens den lantgraeff van Hessen-Cassel, int huys van mevrouw van Dinter, in de Burestraet; is seer obligeant, heeft een Hollandse vrouw en is genoegsaem een lantsaet.

St. Saphorijn, wegens t canton van Bern en de verdere gereformeerde Switserse eantons, heeft maer kamers bij mons^r. Brasy, agter de Pieterskerk; is een groot, lang, wel gemaekt heer, seer beleeft.

Bij allen seer beleeft ontfangen en uytgeleydt.

Woensdag den 9 Meert 1712 is ten tien uren generael congres geweest; de Fransen hebben sig geuyt, dat over 3 weken op de eysschen der Geallieerden sullen antwoorden, namentlijk op Paeswoensdag 30 Meert.

Desen morgen gaff de heer St. Saphorijn mij de contravisite, dog soo hoffelijk en kort, dat het vier pas brande, toen heen ging.

Nog heeft milord Straffort een van sijn staljongens, die tegens sijn stalmeester den beest had gespeeld, door schout en dienders laten vastsetten, om enige dagen of weken de vasten med water en brood in een gaudieve kooy te vieren.

Donderdag 10 Meert 1712 is smorgens ten elf uren conferentie van de Geallieerden geweest.

[p. 200]

De heeren graeff van Sinsendorff en Condsbrug, keyserlijke ministers, leyden desen morgen de contravisite aen stads gecommitteerden aff, ten huyse vanden heer van Nijveld, med veel vrindelijkheyt en beleeftheyd, nooyde ons wel seer obligeant uyt om comme amis haer Excellentien te besoeken en bij haer te komen spijsen.

Vrijdag 11 Meert 1712 dede de heer graeff Bergomi, minister van den hertog van Modena, de contravisite aen de stads gecomm^den. ten huyse vanden heer van Nijveld, sprak seer ampel en breed over t interesse van sijn meester en de grote schade, die de Franse hem gedaen hadden, waervoor ten minste een vergoeding van een millioen pistolets most hebben, namentlijk 400^m pistolen hadden de Fransen med exactien, contributien en diergelijke uyt dat hartogdom aen baer geld getrokken; Berselco, een reguliere fraye fortres med 6 bastious en 70 metale stukken en een goed magasijn, was gansch geruyneerd, dit geaestimeerd op 500^m pistolen, nog aen andre saken, schade aen sijn hoff, schone meubilen, weggesleepte schilderijen en diergelijke med genomen, maekte de overige 100^m gl. en dus de millioen pistoletten vol, enfin, als elk soo rekend, moet grootpapa banqueroet.

Saturdag den 12 Meert 1712 was generael congres smorgens ten tien uren, duurde maer kort.

Maendag den 14 dito is geen congres of conferentie geweest.

Rapport in de vroedschap van t gene de week te voren ontrend de saken vant congres was voorgevallen, voornamentlijk dat het different, dat de pagters tegens labbe de Polignac hadden over t lossen van wijn etc., was uyt de weg geruymt en dat het zegel door l'abbe reeds was betaelt.

Dingsdag den 15 dito is gecomplimenteerd en verwelkomt den heer Solemacher, plenipotentiaris van de stenden van Stift Coln, sijnde sijn WelEd. confrater den heer Domcanonicq Solenmacher, plenipotentiaris vant Domcapittel, absent en weder na Coln vertrokkene. Logeerd int huys vande heeren van der Eggen, de heer Solemacher is een braeff, vrindelijk heer,

[p. 201]

alhier med veel vrindelijkheyd ontfangen en familiair gediscoureerd over de saken van desen tijd.

Donderdag 17 dito heeft professor Burman, als affgaende rector magnificus een oratie gedaen, present waren den bisschop van Bristol, graeff Passionei, den burggraeff Buys, Moermont, Goslinga en Kniphuysen. Om niemant in sijn rang te bekorten, of daerover misnoegen te geven, soo expedieerde sig professor Burman vrij wel, met een goede galante generale aenspraeke, sonder imant particulier aen te spreken. Dese morgen na twaelf uren was het congres van de Geallieerden, dog kortjes.

Saturdag den 19 dito was generael congres, dog duurde kort.

sMaendaegs 21 dito geen conferentie; egter quamen opt stadhuys nog samen den graeff Maffei, Del Borgo, den bisschop en Kniphuysen.

Tot vrijdag incluys is niets te doen geweest.

Goede vrijdag, den 25 dito, ben ik med mons^r. van Cingel geweest aent huys van den maerschal d'Uxelles, en heb na een kort complimentje, que je souhaittais, que la perte que son excellance en sa familie venoit de faire par les coups funestes du ciel en la famille royalle, pourroit etre recompensee aillieurs a son excellence et ses parents etc., sprak ik, wegens versoek van goede vrinden van Arnhem, om een paspoort voor mijnheer de majoor Brakel, die med een benaude borst is geincommodeerd en gaern na Aken wilde, om de wateren te gebruyken. De maerschal ontfing ons (namentlijk van Cingel en mij) seer beleeft, was in sijn nagtrok bijt vier, dog ontrend de paspoort viel niet te doen, sprak veel, dat van onse kant soo grote swarigheyd wierd gemaekt ontrent twerk van paspoorten etc., gaf tot raed, dat de naeste en beste weg was die te soeken door den heer Croonstrom, uyt te werken bij den keurvorst van Beyeren, of den graeff van Saelkant tot Namen.

Dingsdag na Paschen, den 29 Meert 1712, sijn de tafels in de generale congres en Geallieerde kamer beyde vergroot.

Woensdag den 30 Meert 1712. Op desen dag, sijnde den

[p. 202]

gestelden dag, dat de Franse hadden belooft op de specifique eysschen der Geallieerden te sullen antwoorden, is smorgens ten tien uren congres gehouden onder een ongelooflijken toevloed van allerley vremde menschen. Op desen dag hebben de Fransen, in plaetse van een degelijx antwoord in scriptis over te leveren, alleenlijk overgegeven als volgt: Comme on cest donnez de part et d'autre reciproquement les demandes specifiques, nous nous croyons en etat de entrer en negotiations avec les alliez, selon la maniere usitee en des congres precedens. Hierop is door den graeff van Sinsendorff wegens de Geallieerden geantwoord: On attendra les reponses positives sur chaque article des demandes des Alliez.

L'abbe Polignac had gerepliceerd seer fier: Vous attendres en vain.

Desen dag is er geen kleyne desordre en geraes in de voorsael geweest, sijnde een gekijf tussen den onderschout en de knegs. Op donderdag is dit in de vroedschap geweest, en gecomm^den. tot t congres gelast en versogt daer over enige heeren te spreken.

Dit congres duurde tot over 12 uren.

Donderdag 31 Meert 1712 is geweest conferentie van de Geallieerden, van elf tot half twe of ruym een uur toe.

Saturdag 2 April is congres geweest. Een van de pages vanden maerschal had t ongeluk van te struykelen en sijn een been onder de koets te breken.

sMaendaegs den 4 April 1712. Dese morgen is geen vergadering van de Geallieerden geweest.

Op de memorie van den baron Le Begue, plenipotentiaris wegens den hertog van Lotteringen, geinsereerd in de statennotulen vanden 31 Meert 1712, aengaende de vrijdom van de imposition, tot nog toe geweygert aen de neutralen en die opt congres niet sijn genodigt, ingevolge van des vroedschaps resolutien vanden 25 Januarij en 29 Februarij 1712, alsmede diergelijk versoek van den heer Solemacher, plenipotentiaris vant aartstift Keulen, heeft de vroedschap, omme

[p. 203]

dese versoeken te examineren en daervan te rapporteren, gecommitteert de heeren borgerm^en. en oud borgerm^en.

Ten elf uren voornoen sijn door stads gecommitteerden more solito verwelkomt, eerst den graeff Ranuccini, plenipotentiaris van sijn (Kon.) Hoogheyd den groothertog van Florencen en Toscanen, is een schoon welgemaekt jong heer, niet veel over de 30 jaer oud, woond int huys van Ponchoud aen de Jansbrug. Hier van daen na de heer baron Gerstorff, plenipotentiaris van den koning van Polen, keurforst van Saxen, woond int huys van den heer Geyder of princes van Nassau-Siegen, N. graft, over de vrouw van Maesbergen. Bij beyde secr beleeft en obligeant ontfangen.

Dingsdag 5 April voornoens ten elf uren is conferentie geweest vande Geallieerden, waarop mede adsisteerden de heeren don Lewis d'Acuna, wegens Portugal, maerschal Bibersteyn, van Pruyssen, Gerstorff, van Polen of Saxen, Hespen, wegens Wirtenburg en Swaben

Woensdag den 6 April 1712 voornoens ten tien uren was generael congres. De Fransen bleeven vrij lang, dog ten twaalf uren was alles gescheyden.

Ten half twaelf uren dede de heer graeff Ranuccini van Florence de contravisite aen stads gecomm^den. ten huyse vanden heer van Nyveld.

Donderdag den 7 April voornoens ten half twaelf dede de heer Dukker, plenipotentiaris van wegens den bisschop van Munster, de contravisite, en wijl desen heer hier soo gansch vremt niet is, duurde dese visite wel een goet half uur, seer familiair en vrindelijk.

sAvonds ten 5 uren dede de heer Solemacher aen mijn huys aen mij de contravisite, en alsoo oom Voet en meer geselschap op die tijd bij mij was, versogt ik sijn Excellentie om agter bij t geselschap te komen, t gene geschiede, alwaer ruym een uurtje sat, en wijl al de Keulse goede vrinden en bekenden van neeff Abing kende of had gekend, alse de heer van den Enden, zaliger, de Hakker, de Meynertshagen en meer an-

[p. 204]

deren, manqueerde geen discours; desen heer Solemacher heeft 15 levendige kinderen bij eene vrouw.

Saturdag den 9 April 1712 is more solito ten half tien uren voornoens door stads gecomm^den. verwelkomt den heer bar on van Hespen, plenipotentiaris wegens de Swabise Kreyts en hertog van Wirtenberg, wagt nog een confrater, den baron van Stauffenberg, broeder van den bisschop van Constans, logeerd int huys vande vrouw van Broekhuysen in de Mariestraet, daer de graeff van Sinsendorff even uyt is vertrokken of verhuyst.

Maendag den 11 April 1712 is op aenseggen van den bisschop geweest conferentie van de Geallieerden ten elf uren; men dagt, dat de Engelse ter dier tijds iets wonders souden hebben voorgebragt en bekend gemaekt, maer de conferentie was kort en passeerde wijnig van belang.

Item heeft de vroedschap conform de resolutie van de Gedeputeerden van vrijdag verstaen, dat alle publique ministers, soo die tot het congres horen, alse neutralen en andere die behoorlijk bij haer Hoog Mog. sijn geadmitteerd en erkend, vrijdom van impositien sullen hebben.

NB. Ita jam per menses magno conatu, n...&. en heeft men een groot geknor en misnoegen vergeefs en sonder nut gemaekt.

Woensdag 13 April 1712 ten tien uren groot congres, duurde kort en, na men seyd, passeerde niets van sonderling belang.

Saturdag 16 April 1712 ten tien uren is geweest groot congres, duurde seer kort en is niets voorgevallen.

Sondag 17 April tussen elf en twaelf uren voornoens is prins Eugenius med het jagt van de regering van den Haeg hier gekomen; heeft gelogeerd bij den graeff van Sinsendorff, maendag middag bij den graeff Passionei gegeten, daer l'abbe de Polignac en veel voorname heeren mede aten; is maendag avond vertrokken.

Maendags den 18 April 1712 sijn more solito door stads gecomm^den. verwelkomt signore Carlo Ruzzini, procurator van St. Marco, plenipotentiaris van de serenissime republique van

[p. 205]

Venetian, woond int huys vanden borgerm_r. Hatting, sijn ontfangen in de derde kamer op den hoff, deselve was med een schoon rood sijde damast med goude galonnen en franges der op behangen. Hier sat men op armstoelen, en sijn seer obligeant en vrindelijk ontfangen. De heer Ruzzini is een fray heer, meer geset als lang, oud ontrend 50 jaeren, spreekt seer wel.

Hier van daen na t huys van den heer van Deyl, en more solito verwelkomt den marquis Dom Lewis dAcuna, plenipotentiaris vanden koning van Portugal, int salet bij t vier ontfangen en geseten, med veel beleeftheyd en vrindelijkheyd. Desen heer dAcuna is ontrend 40 jaer oud, is mager, tamelijk lang, is niet van de schoonste, siet er vrij bruyn uyt, en sijn visionomie missaekt sijn landaerd niet.

Donderdaegs den 21 April ten tien uren voornoens was conferentie van de Geallieerden, en sijn stads gecomm^den. tegens vrijdag te gast genood bij den baron van Dalwig, plenipotentiaris vanden landgraeff van Hessen-Cassel; ik heb moeten bedanken om de schouw van den Rhijndijk op die tijd.

Vrijdag den 22 April ten elf uren voornoens deden den marquis dAcuna van Portugal en baron Hespen contravisite aen stads gecommitteerden ten huyse van den heer van Nyveld, beyde heel familiair en beleeft.

Saturdag den 23 April 1712 is congres geweest ten tien uren. Dog de Franse hebben haer nog niet verklaerd van te sullen schriftelijk antwoorden op de eysschen der Geallieerden. Ergo nihil actum.

sMiddags heb ik gegeten bij mons_r. Menager, mons_r. Menin had mij daer toe versogt. Ik sat naest mons^r. Menager, t geselschap was 13, buyten een Brabander of Wael en ik, alle Fransen. De tafel was wel, dog niet extraordinair kostelijk. De wijn was beter nu als de laeste mael; of t avancerende saison die fijne wijnen nu aengenamer en rijper maekte als laest, weet ik niet.

Sondag 24 April 1712 heeft ten elf uren smorgens de heer

[p. 206]

Ruzzini van Venetien het contracompliment afgelegt aan stads gecomm^den. aent huys vanden heer van Nijveld.

Dingsdag den 26 April 1712 smorgens ten tien uren is verwelkomt den heer marchal van Bibersteyn, twede plenipotentiaris van de koning van Pruyssen, aent huys van domheer Halmale, seer beleeft en obligeant, is een jong heer van ruym 30 jaeren. Int uytgaen had ik t ongeluk van, sijn Excellentie met de andere heeren willende salueren en nog op de trap staende, mijn hooft tegen de tralye te stoten, een groot gat voor twe vinger breed onder t hayr, tgeen terribel bloeide; ik liep aenstons bij den barbier van Reyd over den heer van Natewisch, die t verbond, en heb der voorts geen ongemak van gehad. Dit belette mij egter de visite med te doen bij den graeff St. Severino de Arragon, plenipotentiaris vanden hertog van Parma, int huys van den advokaet de Wijs in de korte Nieustraet.

Woensdag den 27 April 1712 is geen congres geweest.

De heer San Severino dArragon, minister van Parma, deed ten elf uren het contra besoek, ten huyse van den heer van Nijveld, is een seer braeff, vrindelijk, obligeant heer van 40 jaer, na gissing.

Donderdag 28 April is conferentie van de Geallieerden geweest.

Baron van Stauffenberg, wegens Swaben, en de graeff van Werthern, wegens Saxen, assisteerden voort eerst daerbij.

Saturdag 30 April 1712 is geen congres geweest.

Baron van Stauffenberg, broeder vanden bisschop van Constants en plenipotentiaris wegens de Swabise Kreyts, is dese morgen, terwijl ik absent was, door de andere heeren gecomplimenteerd.

sMaendags den 2 May 1712 is conferentie van de Geallieerden geweest, seer frequent, meer dan ordinair, dog duurde kort.

Dingsdag 3 May 1712 is van stadswegen more solito voornoens ten elf uren verwelkomt den baron van Bothmar, plenipotentiaris van den keurforst van Brunswijk. Desen heer is

[p. 207]

seer obligeant en vrindelijk, gelijkt al jaeren te hebben en ontrent de 60 te sijn, spreekt seer wel en verstandig.

Woensdag den 4 May 1712 is geen congres geweest.

Is van stadswegen op de ordinaire wijse verwelkomt den graef van Werthern, minister of plenipotentiaris van den koning van Polen, cheurfurst van Saxen. Desen heer is een heer van jaeren, seer beleeft, vrindelijk en sagtsinnig, med veel flegma en wel.

Donderdag, sijnde hemelvaertsdag 5 May, is conferentie geweest van de Geallieerde, hoewel niet apparent is, dat veel is gepasseerd, want duurde maer kort.

Vrijdag 6 May heeft de heer marschal van Bibersteyn, Pruyssise plenipotentiaris, de contravisite gedaan aen stads gecomm^den. ten huyse vanden heer van Nijveld, med veel vrindelijkheyd en civiliteyt.

Saturdag 7 May is geen congres geweest.

sMaendaegs 9 May is ten elf uren conferentie onder de Geallieerden geweest, duurde niet lang en was niet frequent.

sDingsdag 10 May is more solito door stads gecomm^den. verwelkomt de heer Engelberg, plenipotentiaris van den Over-Rhijnise Kreyts, (eygentlijk vanden koning van Sweden wegens Twebruggen), heeft nog geen huys, logeerd bij provisie bij den kleermaker Rinkink op de N. Graft bij de Muntstraet; desen heer geleek een seer hups vrindelijk man, was adsessor tot Wetzlaer.

Woensdag 11 May als voren verwelkomt den graef van Schoenborn, plenipotentiaris van de Frankise Kreyts, int huys van neeff Vermeer op de N. Graft, te gelijk met sijn confrater de heer Fisscher, beyde seer brave heeren, dog Fisscher is vrij ouder, en Schoenborn pas 30 jaer oudt.

Pinxter maendag, 16 May 1712, is conferentie van de Geallieerden geweest.

Dingsdag 17 dito heeft de vroedschap doen publiceren, dat geen bakkers of andere meel uyt vrije hotels sullen mogen verbuylen of verbakken, op poene van 150 gulden en verbeurte van t meel.

[p. 208]

Vrijdag 20 dito is door den heer van Nijveld en mij van stadswegen verwelkomt, (sijnde de heeren Pesters en Rhijnesteyn uyt de stad), den graeff de Corsana, twede plenipotentiaris van sijn keyserlijke en catholijke majesteyt. Dese heer is redelijk lang, mager, is van de oude grandes de Spagne en een heer van jaeren, is seer obligeant en beleeft, dog spreekt seer sagt, ras en sulke Spaense Frans, dat men moeyte heeft om sijn Excellentie te verstaen.

Maendags 23 dito hebben de heeren Bothmar, graeff Schoenborn en Fisscher de contravisites gedaen aen stads gecomm^den. ten huyse van mijn heer van Nijveld.

Dingsdag 24 utsupra de contravisite van den heer Engelberg.

Woensdag 25 heeft de vroedschap de vier gecomm^den. tot de saken vant congres versogt en gecommitteert, om med de pagters vant gemael te spreken en te reguleren, hoe de vrijdom opt gemael vant gepasseerde en dat geconsumeerd is.

Dese gansche week is geen congres of conferentie geweest, is egter slegte nouvelle om dese tijd gekomen, namentlijk dat de Engelse in Vlaenderen, hoewel de kans schoon was, niet hebben willen vegten tegens de Fransen, alsoo contrarie ordre vant Hoff hadden. Naderhand ook, dat de Engelse de grote alliantie opseyden, twelk dan ook t gansche land door stoff tot allerley discoursen verschafte.

Maendaegs den 30 May conferentie van de Geallieerden. Rapport van stads gecomm^den., dat de pagters van t gemael tot geen redelijke voorslagen, wegens t gepasseerde en dat bij de hotels van de plenipotentiarisen is geconsumeerd, konden brengen, dog hierop vorder is geen resolutie gevallen. Restituo woondt in de hel.

Donderdag 2 Junij conferentie van de Geallieerden.

Maendag 6 dito conferentie van Geallieerden. Is aen de vroedschap een requeste gepresenteerd wegens du Martray om hier mathematicam en annexe konsten te doceren en van de Roy en Reets daertegens, hebbende een appointement van den 25 Januarij 1712, hoewel sine praevio examine, in haar voor-

[p. 209]

deel om goed getuygenis, en alsoo verscheide ministers haer voor Martray interesseren, is t selve commissoriael gemaekt aen de gecomm^den. tot de academise saken.

Nog is eenen le Clair, een Wael of Fransman, die ter sluyk hier wijn verkoft, geordonneert te vertrekken op poene van 25 gulden daegs.

Vorder dese gansche week geen congres of conferentie.

Sondag den 12 Junij 1712 heeft den bisschop van Bristol selfs gepredikt en daer na de communie uytgedeeld.

Maendaegs den 13 is conferentie van de Geallieerden gehouden, duurde niet lang. In de conferentie is gesproken van de exemptie opt gemael, dat tot nog toe niet gereguleerd is, en dat de borgerm^rs. nu hebben gesegt, dat haer Ed. sullen reguleren, quid inde fiet videbitur. Ondertussen word over dit point hartelijk geknort onder de publique ministers.

Dese middag heb ik gegeten bij den graeff van Schonborn, plenipotentiaris vande Frankise Kreyts, en ben hier regt obligeant, vrindelijk, proper en sindelijk onthaelt. Wij waeren 7 aen tafel, de graeff, twe barons, Onsteyn baron van Langen, professor Vitriarius, des graeffs ouden hospes, mons^r. Poillare tot Leyden en ik.

Dingsdag 14 dito, dese middag ben ik te gast geweest bij den heer chevalier Ruzzini, procurator di St. Marco, plenipotentiaris van de serenissime republicq van Venetien. Nog nergens heb ik soo grote pragt gesien als hier. Aen tafel waeren 13 heeren, namentlijk, seven hier uyt de stad, als borgerm^r. Hatting, ontfanger Schade, de vier gecomm^den. tot t congres en graef van St. Paul. De anderen waren mons^r. le Blond, secretaris vanden abt de Polignac, Rossi, chevalier de Malta, comte St. Salvatico, Alberti Vineenti en heer Ruzzini selfs. Op tafel was een grote profusie van eten, alles bijna vlees, geen toespijs, alles seer gefardeerd; driemael wierd der aengerigt en doe wierd alles afgenomen, selfs de epargne die in de midde stond, het tafelaken en servetten wierden veranderd en doen wierd het confect opgeset, dat seer opulent was en wel

[p. 210]

ten minste 20 grote piramides in schoon porcelain uytmaekte, messen, lepels, voiken waren verguld. In de kamer stonden vier grote buffets tot den balk toe geguarneerd met extraordinaire kostelijke silvere en vergulde vaten, enfin t silverwerk soo op de buffets als t servies en toebehoren, geloof ik wel bij de 500 pont woeg; de kamer was vol kijkers, meest vremde Hollanders en Franse, enfin seer pragtig en magnificq was dese maeltijd, en de heer Ruzzini wel een van de obligeantste, vrindelijkste, discreetste heeren, die men sien mag, en besit alle perfectien van een groot publicq minister.

Woensdag 15 dito, dese middag heb ik nevens de drie vordere heeren van de commissie gegeten ten huyse van mijn heeren van Goslinga en Kniphuysen; de tafel was van negen borden, dog den heer van Randwijk quam ter halver maeltijd en was de tiende. De negen aensitters waeren de twee heeren tractanten, heer van Renswoude, heer van Heemstede, professor Burman, heeren van Nijveld, Pesters, Rhijnesteyn en ik; alhier was de profusie en pragt van de tafel soo excessieff groot niet als gister bij den heer Ruzzini, dog was kennelijker en beter voor een Duytse mond geschaft, en was wel sesderhande wijn, alle seer goed en keurlijk in sijn soort, tservies was gansch silver, hier was men seer vrolijk en de drank wierd niet vergeten. Het geselschap bleeff samen tot savonds ten agt uren cer dat scheyde.

NB. Dese gansche week is voorts geen congres of conferentie geweest.

Maendag den 20 dito is conferentie van de Geallieerden geweest op een expresse aanden bisschop van Bristol en voorts op sijn Excellenties versoek. Men seyd dien expresse wat goeds heeft med gebragt, sonder te melden waerin t bestaet.

Maendag den 27 Junij. Weder conferentie van de Geallieerden.

Maendag 3 Julij 1712, conferentie ut supra.

Maendag 11 Julij 1712. Weder congres of conferentie van de Geallieerden. Den bisschop van Bristol heeft opt selve meer

[p. 211]

als geweyt, afgeleyd en gekeven op de heeren van de stad, omdat de vrijdom vant meel nog niet gereguleerd wierd.

Sondag 17 d^o. sijn den heer van Nijveld, Schade, van Rhijnesteyn en ik te gast geweest bij den marquis Rinuccini, plenipotentiaris van sijn Kon. Hoogheyt van Toskanen; hier aten nog de heeren Ruzzini, neeff van den ambassadeur van Venetien, Grimani en nog een heer mede van de Venetianen, mons_r. le Blond, secretaris vanden abt Polignac, en chevallier Rozzi, en nog een baron Bähr van Hanover, de broeder van de gravin Bergomi; hier was men seer obligeant, lekker en wel getracteerd, dog niet soo extravagant, abondant en pompeus als bij de Venetiaansen heer. Hier was wel 10 of 12^der hande seer delicieuse wijn, voornamentlijk de Italiaense; sijn Excellentie selfs is een van de vrindelijkste, obligeantste en braefste heeren die men sien mag, soo van sijn persoon, conversatie en alles.

Maendag 18 dito. Conferentie van de Geallieerden.

Dingsdag den 19 dito dede de graef de Corsana, keyserlijke plenipotentiaris, aen stads gecomm^den. ten huyse van den heer van Nijveld sijn contravisite, is een seer beleeft, vrindelijk heer.

Sondag 24 Julij 1712 heb ik med de twe jongste neven Voet gegeten aent hotel van de Savoyse heeren, het huys van den heer Noirot. Wij waeren versogt door de heer Donandi, secretaris van sijn Kon. Hoogheyt; de drie heeren plenipotentiarisen waeren in den Haag; aen tafel waeren negen sterk, alse Donandi, de jongen heer de Melarede, graeff Grisso, Lespine en nog twe Savoyse heeren. Wij waeren hier seer net, proper en wel opgedist, dog niet extravagant of overdadig, voor de rest seer obligeant en vrindelijk getracteerd. Na den eeten bragt ons de heer Donandi med de cales med ses peerden en nog een postillon voor uyt om de weg te wijsen na Seyst, daer wij een Moscovis collonel van de granadiers vonden; hij was med een adjudant generael van Prins Mensikoff, was nog een jong heer, een Duytser, sprak wel en was al een rare snaek; enfin den dag passeerde seer plesirig en ons wierd daer door de Savoyse heeren veel beleeftheyd gedaen.

[p. 212]

Maendag 25 dito is geweest conferentie van de Geallieerden.

Maendag 1 Augustus is rapport gedaen ontrend de vrijdom vant koorn en resolutie genomen med een alternative.

Is conferentie van de Geallieerde geweest, en milord Straffort voor de eerstemael weer present; was vrolijker en veel beleefder ditmael als de luyden van hem gewend waeren.

Maendag 8 Augustus 1712 is geweest conferentie van de Geallieerden.

Dingsdag 16 Augustus 1712. Conferentie ut supra.

Maendag 22 dito. Conferentie ut supra. Comte Lagnasco (Solari) assisteerde hierbij t eerste als minister plenipotentiaris van den koning van Polen.

Donderdag 25 dito is, opt versoek van onse heeren plenipotentiarisen om de Engelse en Franse heeren genoegen te geven ontrend de klagten wegens insultes, die sij seyden dagelijx van jongens en canaille ontfangen, daer tegen gedaen een publicatie bij forme van waerschouwing.

Maendag 29 dito is conferentie vande Geallieerden geweest.

Maendag 5 September. Conferentie ut supra.

Maendag 12 September ut supra.

Maendag 19 Sept. ut supra et nihil notatu dignum actum est.

Maendag 26 dito ut supra.

Maendag 3 October ut supra; graeff Maffei, eerst nieuw uyt Engeland overgekomen, assisteerde bij die conferentie.

NB. Sedert desen tijd tot ....... sijn alle maendag de conferentien gehouden, sonder dat vorders enige extraordinaire vergadering sijn geweest of iets van belang is gepasseerd.

Maendag 7 November 1712 is den stilstant van wapenen med Portugal getekend aent huys vanden bisschop van Bristol savons om 9 uren.

Saturdag den 18 dito sterft des morgens alhier in sijn logement den heer van Condsbrug, keyserlijke minister, na een langdurige teringsiekte.

Om dees tijd of na ontrend tien dagen geleden is hier ge-

[p. 213]

komen den due St. Piedro, minister quasi vande koningin weduwe van Spagne; heeft sig eenige dagen op Rosendael ....... plaets op de Vegt opgehouden, eer hier een huys huyrde.

Van dees tijt tot nieujaer 1713 is niets van belang gepasseert; in die tijd is gestorven de heer Kemp, heer van Moermont, plenipotentiaris van desen staet wegens Zeland. Dese doot is door een secretaris alomme genotificeerd, mede aen mijn huys. Heer Palmquist wegens Sweden, heer Kirchner wegens de keyser sijn gekomen en more solito gecomplimenteerd; heer Palmquest heeft gelijk de andere de contravisite gedaen ten huyse van den heer van Nijveld. Niets isser vorder merkweerdigs gepasseerd, de conferentien sijn smaendags gehouden, dog infrequent.

Namen, woonplaatsen, en livreyen, van haare excellentien, de heeren plenipoten tiarissen, welke haar laten vinden op het congres van een generale vrede t'Utrecht¹⁾.

Ministers der geallieerden.

Van den Keyser.

Syn Excell, den grave van Sintzendorff, woont in 't Paushuysen. De pagies syn gekleed in rood laken, met blauwe fluwele opslagen, met silver behoort, en witte pluymen op

1) De redactie heeft gemeend, deze zeldzame bladen, gedrukt te Utrecht bij Jacob van Poolsum, stads drukker tegen over het stadhuis, 1712, gevoegelijk als bijlage tot het voorgaande journaal te kunnen laten volgen.

[p. 214]

de hoed. De knechts mede in rood laken, met silver en blaauwe lissen.

Syn Excell. den grave van Corsana, woont in de Buurestraat. De knegts syn gekleed in donker-groen laken, met vergulde knoopen.

Syn Excell. den heer van Consbruc, woont op de Nieuwe-Gragt bij de Catrijne kerk. De pagies syn gekleed in rood laken, met chamaeu-fluwele opslagen, en goude knopen, en chamaeu pluymen op de hoed. De knegts in rood laken met chamaeu en geele koorden.

Engeland.

Syn Excell. den bisschop van Bristol, woont in de ridder-schapstraat. De pagies syn gekleed in wit laken, en ligtgroene fluwele opslagen, met silvere passementen, en roode pluymen op de hoed. De knegts in paars laken, met ligtgroene opslagen en met gout beboort.

Syn Excell. den grave van Straffort, woont op de Nieuwe-Gragt by de Wittevrouwenbrug. De pagies syn gekleed in graauw laken, en roode fluwele opslagen, met silvere passementen, en witte pluymen op de hoed. De knegts in geel laken, met silver en swarte koorden.

Portugal.

Syn Excell, den grave van Tarouca, woont op de Nieuwe-Gragt by 't Hieronimus-school. De pagies syn gekleed in rood laken met goud geborduurt, en blauwe pluymen op de hoed. De knegts in rood laken, met goude en blaauwe passementen.

Syn Excell. Don Louis d'Acunja, woont agter St. Pieter. De pagies syn gekleed in licht-blaauw laken, met silvere passementen, en witte pluymen op de hoed. De knegts mede in licht-blaauw laken, met silvere passementen.

Pruyssen.

Syn Excell. den grave van Dönhof, woont op het Doms-

[p. 215]

kerkhof. De pagies syn gekleed in rood laken, met silverelissen, en roode en witte pluymen op de hoed. De kechts in rood laken, met silver en swarte lissen.

Syn Excell. de grave van Metternich, woont op 't Domskerkhof. De pagies syn gekleed met donker-rood laken, met silvere passementen en witte pluymen. De knechts in blaau laken met silvere knoopgaten met roode en silver koorden.

Syn Excell. den heer Marchal van Bibersteyn, woont by de Wittevrouwenbrug. De pagies syn gekleed in rood laken, met silvere lissen, en roode en witte pluymen op. De knegts in rood laken, met silverroode en swarte koorden.

De Staten Generaal.

Syn Excell. den heer van Randwijk, woont in de Nobelstraat. De knegts syn gekleed in rood laken, met blaauwe opslagen en blaauw, rood en witte koorden.

Syn Excell. den heer Buys, woont op de Nieuwe-Gragt over het Paushuysen. De knegts syn gekleed met graauw laken, met geel en chameau koorden.

Syn Excell. den heer van der Dussen, woont op de Nicuwe-Gragt over 't Paushuysen. De knegts syn gekleed in blaauw laken, met rood, geel en swarte koorden.

Syn Excell. den heer van Moermond, woont op de Nieuwe-Gragt by de Wittevrouwenbrug. De knegts syn gekleed in blaauw laken, met chameau en swarte koorden.

Syn Excell. den baron van Renswoude, woont op de Nieuwe-Gragt by de Catrijne-kerk. De knegts syn gekleed in rood laken, met blaauw, wit en bruyne koorden.

Syn Excell. den heer Goslinga, woont op de Nieuwe-Gragt by de Wittevrouwenbrug. De knegts syn gekleed in ligt-blaauw laken, en roode opslagen, met rood, blaauw en witte koorden.

Syn Excell. den grave van Rechteren, woont op de Nieuwe-Gragt by de Linde. De knegts syn gekleed in rood laken, met chameau en silvere koorden.

Syn Excell. den grave van Kniphuysen, woont in de Boote-

[p. 216]

straat. De knegts syn gekleed in geel laken, met silver en swarte koorden.

Savoyen.

Syn Excell. den grave van Maffey, den marquis Solari du Bourg, den heer Mellareede, wonen samen op den Drift. Alle de domestiquen syn in den rouw.

Ments.

Syn Excell. den grave van Stadian, woont in de Domsteeg. De pagies syn gekleed in purper laken, met silver doorwerkte koorden, en roode pluymen op. De knegts in purper laken, met silver, wit en roode koorden.

Trier.

Syn Excell. de baron van Els, woont op de Nieuwe-Gragt by de Sonnestraat. De knegts syn gekleed in geel laken, en roode opslagen, met breede witte en roode passementen.

Syn Excell. den heer van Keyservelt, woont in deselve huysinge. De pagies syn gekleed in licht-groen laken, met goude en roode passementen, en roode pluymen op de hoed. De knegts syn gekleed in ligt-groen laken, met rood en goude passementen.

Paltz.

Syn Excell. de baron van Hundheym, woont achter St Pieter. De pagies syn gekleed in blaauw laken, met goud en blaauwe koorden, en witte pluymen op. De knegts syn gekleed in blaauw laken, met breede-geele blaauw en witte koorden, en roode opslagen.

Poolen en Saxen.

Syn Excell. den grave van Warteren, de grave van Lagniasko, den baron van Gersdorff, wonen samen op den Drift. Alle de domestiquen syn in den rouw.

[p. 217]

Hanover.

Syn Excell. de baron de Bodmar, woont op St. Jans-kerkhof. De pagies syn gekleed in blaau laken, met silvere knoopen en gaten, en blaau en witte pluymen op de hoed. De knegts syn gekleed met blaauw laken, met rood, swart, silver en roode lissen.

Frankise Creyts.

Syn Excell. de grave van Schonborn, woont op de Nieuwe-Gragt by 't Hieronimus-school. De pagies syn gekleed in groen laken, met goud en roode koorden, roode pluymen op de hoed. De knegts in groen laken, met roode en geele koorden, en roode strikken aan de hoed.

Syn Excell. de heer van Fischer, woont op de Nieuwe-Gragt over de Zuylestraat. De domestiquen syn in de rouw.

Swabische Kreyts en Wirtenberg.

Syn Excell. de barons van Stauffenbarg, woont op de Mariae-Plaats. De knegts syn gekleed in licht-blaauw laken, met silver, roode en blaauwe koorden.

Syn Excell. de heer van Hespen, woont in deselve huysinge. Alle de domestiquen syn in den rouw.

Over-Rhynsche Kreyts.

Syn Excell. de heer van Engelbrechten, woont op de Nieuwe-Gragt over de Zuylestraat. De knegts syn gekleed met donker-blaauw laken, met roode en sivere koorden.

Munster.

Syn Excell. de heer Plettenburg, de heer Ducker, wonen op 't St. Jans-kerkhof. De knegts syn gekleed in licht-graauw laken, met goud, silver en blaauwe koorden, en blaauwe strikken op den hood.

[p. 218]

Hessen-Cassel.

Syn Excell. de baron van Dalwich, woont in de Buurestraat. De pagies syn gekleed in baauw laken, met roode opslagen en witte pluymen. De knegts syn gekleed met blaauw laken, en roode opslagen.

Ministers van Vrankryk.

Syn Excell. de marchal d'Huxelles, woont op de Lange Nieuwstraat. Alle de bedienden syn in den rouw, dog de pagies dragen groene met silvere gefigureerde linten op de schouder, somtijds roode rokken met groene fluweele opslagen, met goude lissen, en witte Pluymen.

Syn Excell. den abd de Polignac, op de Oude-Gragt by de Jansbrug. Syn mede in den rouw, de pagies dragen rood met silvere en swart gefigureerde linten, somtijds roode rokken met swarte fluweele opslagen, met silvere lissen en witte pluymen. De knechts dragen linten als de pagies, dog sender silver.

Syn Excell. de heer Menager, agter St. Pieter. Syn mede in den rouw, dog de pagies dragen geele en roode met silver gefigureerde linten, somtijds geele rokken met donker-paarse fluweele opslagen, met silvere lissen en witte pluymen. De knegts dragen roode en geele linten gefigureert.

Neutrale ministers.

Van 't hof van Romen.

Syn Excell. de graaf van Passioneï, woont op de Nieuwe-Gragt by de Buurestraat. De pagies syn gekleed in rood laken, met blaauwe flueele opslagen, niet silvere knoopen en witte pluymen. De knegts in rood laken, met rood en wit doorwerkte knoopen.

Venetien.

Syn Excell. de heer Carlo Ruzini, woont op 't Pieters-kerk-

[p. 219]

hof. De pagies sijn gekleed in rood laken, met goude passementen. De knegts in rood laken met silvere passementen, en groen, geel en roode koorden.

Lotteringen.

Syn Excell. de baron de Beuge, op 't Jans-kerkhof.

Sijn Excell. de baron de Forstner .........

Sijn Excell. de heer Moineville, med op 't Jans-Kerkhof. De domestiquen syn alle in de rouw, dog de pagies dragen swart en witte pluymen, en fluweele opslagen.

Toscanen.

Sijn Excell. den marquis de Rinuccini, woont op de Oude-Gragt bij de Jansbrug. De pagies sijn gekleed in rood laken, met silvere knoopen en witte pluymen. De knegts in ligtgroen laken, met rood en silvere knoopen en gaten.

Modena.

Syn Excell. de graaf van Bergomi, op de Oude-Gragt bij de Weerdpoort. De pagies dragen rood laken, met blaauwe fluweele opslagen. De knegts blaauw laken, met rood, wit en swarte koorden.

Parma.

Syn Excell. de graaf van St. Severin d'Aragon, woont op de Nieuwe-Gragt by de Heerestraat. De pagies syn gekleed in rood laken, met groene fluweele opslagen, met silver behoort, dragen groene en roode pluymen. De knegts in rood laken met groene opslagen, met rood en witte lissen.

Zwitzers.

Sijn Excell. de heer St. Savorijn, woont op de Nieuwe-Gragt naast Paushuysen. .........

Guastalla.

Syn Excell. de graaf Fantoni, woont op de Oude-Gragt bij

[p. 220]

de Besembrug. De pagies dragen graauw laken, met chamau en silvere koorden, silvere knoopen en witte bruyne pluymen. De knegts dragen laken en koorden van deselfde koleur.

Genua.

Syn Excell. de heer Sorba, woont op de Nieuwe-Gragt bij de Wittevrouwenbrug. ............

Grisons.

Sijn Excell. de heer Sales, woont over den Domsteeg. De knegts syn gekleed in groen laken, met geele lissen.

Van 't Dom-capittel van Ceulen.

Syn Excell. de heer Esschenbrenner, woont op de Nieuwe-Gragt bij de Wittevrouwenbrug. De knegts syn gekleed in donker-graauw laken, met vergulde knoopen.

Syn Excell. de heer Solemacher, woont in deselve huysinge. De knegts dragen blaauw laken, met silver, roode en geele lissen.

Hanauw.

Syn Excell. de baron de Edelsheym, woont op 't Oude-Kerkhof. De knegts syn gekleed in graauw laken, met wit en donker-geele koorden.