De Belgische Illustratie. Jaargang 8

In de straat van Konstantinopel.

Laat ons, ter gelegenheid van dien barbier, welke zeer flegmatisch zijnen buurman den schedel scheert, het een en ander over Konstantinopel vertellen.

Als men uit de zee van Marmora, den Bosphoor nadert, geniet men, volgens alle bezoekers van het oosten, een schouwspel, welks gelijken men op de wereld niet vindt. Het gezicht op Konstantinopel is inderdaad zóó prachtig, dat het nooit meer uit het geheugen van den aanschouwer gewischt wordt.

Geene ligging kan bij dat natuurtooneel halen, noch Lissabon, noch Rio-Janeiro, noch Napels.

‘Terwijl,’ zegt een reiziger, ‘het schip langzaam voortzeilt, ontplooit zich allereerst voor het oog des reizigers, eene bekoorlijke groep eilanden, bedekt met bosschen van cypressen, arbakas en altijd groene eiken, in de schaduw van welke men hier en daar de muren van een grieksch klooster ontwaart.

‘Deze eilanden, Prinsen-eilanden genoemd, bevatten grootendeels de buitenverblijven en lusthuizen der aanzienlijke Grieken, die des zomers de hoofdstad verlaten, om hier rust en aangename koelie te genieten.

‘Rechts van deze eilanden rijst de kust van Klein-Azië statig omhoog, overwelfd door den donkerblauwen hemel van het oosten, en afgebroken door den aziatischen Olympus, welks hellingen met dichte bosschen beplant zijn, terwijl zijn spits met sneeuw is gekroond.

‘Na een half uur voortgezeild te hebben tusschen eene menigte schepen, die voor anker liggen, nadert men het keizerlijk paleis, het serail, omringd van muren, welke eenen hoek vormen op de plaats waar de zee van Marmora van den Bosphoor en den Gouden Hoorn gescheiden wordt.’

Hoe komt nu de reiziger aan wal? Geene moeite! Honderden kaïks, bootjes, liggen gereed om hem dien dienst te bewijzen.

De kaïks zijn zeer licht en sierlijk gevormde vaartuigen, uit notenboomhout saamgesteld en pronkende met snijwerk; de riemen zijn van beukenhout, en de kaiksji of roeier zou het beste lid onzer roeiclubs beschaamd maken.

Gewoonlijk heeft ieder bootje maar één roeier; doch als bij voorbeeld de sultan in zijne kalk opdaagt, dan nemen een aantal roeiers in de tachtig voet lange boot van den Grooten Heer plaats.

De verschijning van den sultan heeft des vrijdags plaats; het is op dien dag dat hij zijn gebed in een der moskeeën van de hoofdstad komt doen.

De pracht van de keizerlijke kaïk gaat alle denkbeeld te boven; op hare voorplecht spreidt eene vergulde zeemeeuw hare vleugelen uit.

De sultan zit onder een rooden en met goud omzoomden troonhemel, en de roeiers, allen sterke knapen, dragen eene spierwitte broek, welk door een rood zijden gordel is opgehouden.

Armen en schouders zijn bedekt door een vest van ruwe witte zijde; hals en borst zijn bloot; het hoofd is bedekt door den rooden fez met blauw zijden kwispe!.

‘Bij iederen riemslag,’ zegt een schrijver, ‘verheffen de roeiers zich, om daaraan de volle kracht te kunnen bijzetten, en de gelijkmatigheid hunner bewegingen, welke als door eene machine in werking schijnen gebracht te zijn, drijven het schoone vaartuig met de snelheid eener stoomboot door de golven.

‘De boot des sultans wordt gevolgd door eene menigte van kaïks, in welke de hooge staatsdienaars hebben plaats genomen, en die naar gelang hunnen rang door tien of twintig roeiers voortgedreven worden.

‘Achter dit gevolg komt de bijzondere kaïk van den sultan, in welken hij plaats neemt als hij naar zijn paleis terugkeert, wijl de wet voorschrijft dat hij zijnen terugtocht niet in dezelfde boot mag houden.

‘Bij die gelegenheid is de Groote Heer zeer gemakkelijk van alle andere personen te onderscheiden, en wel aan eene soort van rooden parasol, welk teeken van waardigheid hij alleen dragen mag.’

Wie in Konstantinopel komt, verlaat die stad niet, zonder dien vrijdagschen optocht gezien te hebben.

Doch wij zijn, om aan wal te geraken, in een der bootjes - de vigilant aan onze stations - gestapt en ijlen naar den vasten grond.

De wal is met houten steigers bezet; deze zijn de aanlegplaatsen. Op elk dezer is eene soort van wacht geplaatst, gewoonlijk een oude Turk met langen witten baard en met een staf, ten teeken zijner waardigheid, in de hand.

Die ouderlingen zijn pelgrims, welke het graf van den profeet hebben bezocht, en die dan ook bij voorkeur tot gezegde functie worden geroepen, even als bij ons een oud kaporaal of sergeant.

De man handhaaft de orde, maar als hij u zijn Allah slamadak, God bescherme u, toespreekt, steekt hij ook de hand ten aalmoes uit; gewoonlijk geeft men een tien-parastuk (zes centiemen).

Behalve de 10.000 kaïks, treft men op den Bosphoor ook barken aan, het goedkoope vervoermiddel der volksklasse: dat zijn in Konstantinopel zoo wat onze tramwagens en omnibussen.

Een toerist beschrijft den aanblik van Konstantinopel als volgt:

‘Wanneer men van dit punt der haven, den Gouden Hoorn, een oogslag over de stad werpt, rijst Konstantinopel in eene onbeschrijfelijke pracht voor u op. Zoo ver het oog reikt, ontwaart men huizen in bonte kleuren geverfd.

‘De zeven heuvels, op welke de stad gebouwd is, maken eene golvende beweging aan den horizon, en op deze heuvels liggen keizerlijke moskeeën, die door hare grootte en vorm aan de stad een gansch eigenaardig karakter geven.

‘Over het algemeen zijn deze gebouwen vierkant, in het midden koepelvormig en aan de vier hoeken rijzen hooge en sierlijke torens of minarets op. De koepels zijn met metaal gedekt, de minarets aan de spits verguld en loopen in vergulde halve manen uit.

‘Die daken en vergulde spitsen door de zon verlicht, brengen een inderdaad tooverachtigen glans voort.

‘De moskeeën nemen eene zoo ruime plaats in, dat er geen verhouding tusschen deze gebouwen en de gewone huizen bestaat; vergeleken met deze laatste gelijken zij in de verte op donkere heuvels.

‘Boven al die moskeeën en huizen, steekt slechts een voorwerp uit, namelijk de Seraskiertoren, die als eene reusachtige kolom tot in de wolken reikt. Deze toren hoort tot het ministerie van oorlog (Seraskeriaat), en is tevens ingericht als kazerne, waarin 10.000 soldaten verblijf houden.

‘Een even groot gebouw is het ministerie van buitenlandsche zaken, dat in westerschen stijl opgetrokken is en het eenige gebouw van dezen aard is in gansch Konstantinopel.

‘De dalen rond de stad worden door eene waterleiding doorsneden; het water van de bergen der Zwarte Zee afstroomende, wordt langs daar in de verschillende pompen naar de stad geleid.

‘De muren, welke zoowel Konstantinopel, alsmede de verschillende gedeelten en gebouwen omringen, zijn meestal door een groenen feestdos overgroeid.

‘De bestendige vochtigheid der muren, waardoor de verschillende planten voedsel krijgen, is hiervan de oorzaak; doch alzoo vormen zich dichterlijke arkaden en festoenen, die aan de verbrokkelde muren een frisch en aantrekkelijk uitzicht geven.’

Tegenover Scutari strekt zich eene landtong in zee uit en daar, omringd door al wat de natuur schoon kan opleveren, staat het paleis van den sultan, dat, evenmin als de stad zelve, een regelmatigen bouwtrant heeft.

In de verte zou men niet zeggen ‘een paleis’ maar wel een dorp, een vlek met paleizen, of beter gezegd, kiosken, hovingen, stallen, enz.

De muren van het serail worden langs twee zijden door de zee bespoeld; het terras loopt in eene zachte helling naar het strand en wordt dáár, door een zwaren muur, afgesloten. Men houdt het er voor dat die muur uit de oude overblijfsels van Byzantium is saamgesteld.

Nog bemerkt men, als men hier en daar behangels van klimop ter zijde schuift, trappen die naar onderaardsche gangen hebben geleid, geheime deuren, plaatsen waar de dames, van ontrouw aan den bengaalschen tieger, dien men sultan noemde, beticht, ongenadig in zee werden geworpen, kortom, die muren hebben eene lange en vooral eene bloedige geschiedenis.

En echter kan er geene dichterlijker plek op de wereld uitgedacht worden dan deze. Voorwaar het kontrast is treffend!

De keizerlijke poort, of zoo als men zegt de verhevene poort, waarvan de uitdrukking de verhevene porte (la sublime Porte) voortkomt, geeft toegang tot het serail.

Rechts en links ziet men groote nissen, waarin vroeger de hoofden der pacha's, op bevel van den sultan afgeslagen, werden ten toon gesteld.

Had nu de strafuitvoering in de provincie plaats, dan stak de beul het met hooi gestopte en omwonden hoofd in eenen leêren zak, hing dezen aan den zadelknop en bracht het alzoo, als een stuk ossenvleesch, naar de stad.

Na de poort te zijn binnen getreden, komt men op eene met groote boomen bezette binnenplaats, waar zich verschillende gebouwen, onder andere de munt en de broodbakkerij bevinden; in deze laatste wordt het brood voor gansch het personeel van het serail bereid.

Verderop komt men aan eene tweede deur, die toegang geeft tot de poort; daar aan die deur stonden de beulen, de djellad, die de staatsdienaars, door den Grooten Heer veroordeeld, ongenadig naar de eeuwigheid zonden.

Ook deze binnenplaats is met boomen beplant; doch levert evenmin als de eerste, iets gansch bijzonders ter aanteekening op.

De tweede poort is langs binnen voorzien van twee kleine torens, vastgebouwd aan eenen muur met schietgaten: dat is de poort des geluks, bab-ur-selam.

Alleen de viziers die naar den divan, de hooge staatsvergadering, gingen en de afgezanten, die ter audiëntie bij den sultan werden toegelaten, mochten den drempel van die poort overschrijden.

Eene turksche wacht, die er, zegt een schrijver, tamelijk slordig uitziet, bewaakt dien toegang.

Aan den overkant van bab-ur-selam stoot men op eene andere omheining, insgelijks met platanen bezet. Alles is daar doodstil en men zou denken dat dit deel van het serail onbewoond is; doch bij nauwkeurig toezien en luisteren, ontwaart men tusschen het loof van cypressen en vijgenboomen eenig leven.

Daar woont de sultan en geen vreemdeling mag er den voet zetten; ook daar wonen eenige oude favoriten.

Eindelijk bereikt men de hovingen van het serail, en men denkt dat zich daar al de oostersche weelde, in de Duizend en eenen Nacht vertelt, zal ontwikkelen. Te vergeefs gehoopt!

Wel zijn er fonteinen die nog haar ijskoud en verfrisschend water geven, en onder deze is de ‘fontein van het serail,’ uit perzisch porcelein saamgesteld, de voornaamste; doch over het algemeen waren die hovingen, ten minste eenige jaren geleden, gansch vervallen: de bloemperken waren weinig verzorgd, en vele bloemen en heesters niet bijgeplant.

Eene der poorten blijft voor den vreemdeling eeuwig gesloten: namelijk de poort die naar den harem geleidt.

[p. 339]

Harem beteekent haremi nebevi dat wil zeggen: heiligdom des profeets; denzelfden naam draagt ook de heilige stad Medina.

Het is daar in dat verblijf, en ook in den nieuwen harem, dat zich de twaalf honderd vrouwen van den vroegeren sultan bevinden.

Een sultan is de eenige man in Turkije, die geen wettig huwelijk mag aangaan, terwijl de koran aan ieder ander man. vier wettige vrouwen toekent, indien hij deze ten minste kan onderhouden; de sultan heeft enkel favoriten, en wanneer het volk van zijnen meester spreekt, zegt meergenoemde schrijver, noemt het hem, ‘den zoon der slavin.’

De pracht in het serail werd, vooral door Soliman II, achterkleinzoon van Mahomet II, tot op het hoogste punt gedreven.

Paleizen, tuinen, kamers, meubelen - alles was te dien tijde uiterst prachtig; de slaapkamer des sultans werd verlicht door lampen van zuiver goud.

Ook was het Soliman, die regel stelde in de etiquette, en aan het vrouwenhuis eene geldverslindende pracht toekende.

De slavinnen waren destijds niet zelden van spaanschen, italiaanschen en franschen oorsprong, ten gevolge het kapen van schepen door barbarijsche zeeroovers in de Middellandsche en naburige zeeën.

Soliman vulde zijn paleis op met witte en zwarte gesnedenen, dwergen, stommen en wat dies meer; de laatsten werden als verworgers gebezigd; zij hadden onderling een gebarentaal, die echter buiten het serail niet verstaan werd.

Er bestond alzoo daar, in gevallen van moord of strafuitvoering, een eeuwig geheim.

De dwergen werden als narren gebezigd, en de afzichtelijkste werden zelfs het meest gezocht.

Zooals wij in een vorig nummer zegden, was Byzantium tot in 1453 eene kristene stad; in dat jaar werd zij door Mahomet II overmeesterd.

De oude muren, torens en wallen bestaan nog. Galata is de stad, waar de kooplieden hunne magazijnen en kantoren hebben; op den rug van het gebergte, tusschen de haven en den Bosphoor, ligt Pera, waar de Franken wonen.

Hier zijn de huizen hoog, helder en flink gebouwd, terwijl die der Turken veelal laag van verdieping, schraal van licht voorzien en in hout opgetrokken zijn.

Te Pera wonen de gezanten der europische Mogendheden; de engelsche en russische hotels blinken inderdaad in pracht uit.

Eene groote brug brengt deze voorsteden met Konstantinopel in verband, en zoo druk is op die brug het verkeer, dat het gouvernement den doorgang voor 800.000 piasters verpacht heeft. Echter betaalt ieder persoon slechts 5 para's, 't geen iets meer dan 2 centiemen beloopt.

De vereering van den gordel aan den sultan, de kroning bij de europische vorsten, heeft plaats in de moskee die boven het graf van den turkschen heiligen Job, of Abu Eyub, gebouwd werd.

Deze Job was een veldheer, die zich tijdens de verovering van Konstantinopel, in den jare 672, hoogst verdienstelijk maakte.

Het is in deze moskee dat aan den sultan den gordel met het zwaard wordt gegeven, wanneer hij de regeering aanvaardt.

Vóór deze plechtigheid komen de Sheikh-Ul-Islam, de vizier en andere hooge staatsdienaars te paard in het serail en geleidden den sultan naar gemelde heilige plaats.

De hoogste iman of priester herinnert den sultan dat hij verplicht is, uit alle zijne krachten, de godsdienst van den profeet te verdedigen, hetgeen door den Grooten Heer dan ook op den koran bezworen wordt.

Na die plechtigheid betreedt de sultan de marmeren zitplaats en de omgording heeft plaats.

De moskee is schilderachtig gelegen, omringd door geboomte. Hare muren zijn gansch van marmer en de relikwieën zijn er ontelbaar. Onder andere bewaart men er een stuk marmer met het voet-inprintsel van den profeet.

Abu Eyub is dus, onder alle opzichten eene hoogst merkwaardige plaats en welke met bijzonderen eerbied door de geloovigen bezocht wordt.

Voor den Europeaan heeft de omtrek nog eene andere aantrekkelijkheid, namelijk de fabriek van de fez of roode muts, die algemeen in Turkije gedragen wordt.

Het is in Abu Eyub dat het laken voor dat hoofdtooisel wordt geweven. Het bijzonder fatsoen van de fez wordt door machines verkregen en daarna de hoog roode kleur aangebracht. Die verwerij was vroeger het geheim van Tunis; doch wat geheimen blijven op slot van rekening verholen?

Een Armeniër kwam achter het recept en Konstantinopel bewerkte voortaan zelf dat echt nationale hoofddeksel.

Tegenover Eyub ligt het Slangenpaleis, zoo geheeten omdat men vroeger bijzonder veel slangen daar in den omtrek ontmoette.

Die kruipdieren zijn echter nu sedert lang verdwenen; de overlevering houdt niettemin den naam van Jillan-serail in voege.

Ook ligt in deze nabijheid de kazerne der konstabels en de fabriek waar de zilveren platen, dienstig voor het vervaardigen van munt, worden gemaakt.

Deze munt draagt het afbeeldsel des keizers niet, maar enkel zijn titel en naamcijfer.

Niet verre van de kazerne ligt het dorp Hazkol, waar de joden gevestigd zijn. Arme joden! die wonen maar goed als zij in 't graf liggen. Hun kerkhof is frisch en sierlijk; hunne huizen zijn ellendig en dompig.

Verder op ligt het ministerie van marine en de kazerne der mariniers, en achter deze rijst de Galata-toren op, van welken men gansch de stad kan overzien en waar dan ook de zeven kanonschoten gelost worden, in geval men ergens in de stad brand ziet. Ook van den Seraskar-toren worden die brandsignalen gegeven.

Brand in Konstantinopel is eene onvergetelijke ramp; immers de straten zijn er zeer eng en het bluschmaterieel is er verre van op de hoogte des tijds te zijn.

De straten zijn dikwijls zóó eng, dat men deze met eene spuit niet zou kunnen binnen rijden, en ware dit het geval, dan nog zou het meer dan eens aan het water ontbreken.

Het eenige wat er te doen staat als er brand woedt, is, een aantal huizen neer te schieten en alzoo den brand af te scheiden.

Westelijk van het douanen-kantoor ligt het grieksche kwartier, eene vuile en morsige wijk met ellendige huizen; doch met eene bevolking, die de aandacht van den bezoeker trekt.

Inderdaad, de vrouwen en meisjes zijn er dikwijls wonderschoon; zij dragen nog altijd de type der klassieke schoonheid, welke de grieksche vrouwen zoo wereldberoemd heeft doen worden.

Nog verder ligt de paradeplaats, waar des avonds de voorname Turken, Europeanen en andere natiën, ter wandeling komen en door hunne kleederdrachten de meest mogelijke variatie voor het gezicht opleveren.

In een voorgaand nummer deelden wij, volgens de beschrijving van een vlaamsch toerist, een aantal bijzonderheden over de Sophia-moskee mede.

Laat ons die bijzonderheden eenigszins volledigen.

De grondsteen van die prachtige kristene kerk werd door Konstantijn gelegd, en hij wijdde haar toe ‘aan de heilige en eeuwige wijsheid Gods’ Het gebouw werd na Konstantijn's dood afgebroken en door Justiniaan herbouwd.

Om de kosten te dekken, deed Justiniaan het zilveren beeld van Theodosius den Groote, dat 7400 pond woog, smelten.

Zes jaar lang werkten tien duizend menschen aan dien reusachtigen bouw, en toen de keizer hem voltrokken zag, riep hij uit, ‘O Salomo, ik heb u overtroffen!’

De mensch wikt, God beschikt; eene aardbeving verwoestte deels de kerk, de herstelling van de schade eischte andermaal een ruim tijdbestek.

De H.-Sophia-kerk werd, na de inneming van Konstantinopel, door de Turken overrompeld en zij zou door den moedwilligen soldaat vernield zijn, ware de sultan niet op het denkbeeld gekomen haar in eenen tempel, aan Allah en zijnen profeet toegewijd, te herscheppen.

De H. Mysteriën werden door de dienst der Halve Maan vervangen. De beelden en schilderingen verdwenen; de laatste werden overkalkt; doch wat erger is, de Turken hebben, in den loop der eeuwen, een aantal torentjes, minarets, koepels en wat dies meer, bij het gebouw gevoegd en alzoo de regelmatigheid van den tempel erg beschadigd.

De platte grond der moskee bestaat uit een vierhoek; den zuilengang meêgerekend is de kerk 269 voet lang; boven het middelpunt verheft zich de koepel.

Deze laatste is uit puimsteen, die zeer licht is, en uit baksteenen van Rhodes, die insgelijks eene geringe zwaarte hebben, gebouwd. De koepel wordt door marmeren kolommen ondersteund, zoodanig gewrocht dat zij aan lichte aardbevingen kunnen weêrstand bieden.

Het gebouw heeft zes en twintig kleine en groote vensters; 104 zuilen, van welke er acht van porfier zijn en zes van groene jaspis.

De eersten werden uit den zonnetempel van Rome, de tweeden uit den tempel van Diana, te Ephesen, aangevoerd.

De meubeling der kerk is schraal; er zijn noch stoelen, noch banken, noch preekstoel in te vinden: - men ziet er enkel schilden met opschriften, matten op den vloer, een lessenaar voor den iman en groote kussens in roode zijde, waarop de priesters gehukt zitten.

Het gebouw heeft dus reeds eene lange reeks eeuwen getrotseerd; doch het verval is op meer dan een punt zichtbaar en de scheuren in de muren zijn zeker niet zeer geruststellend.

De bazar is de wijk waar een drukke handel gedreven wordt; het is een doolhof van enge gangen, die tusschen de kramen gevormd worden.

Alleen voetgangers kunnen hier cirkuleeren, hier en daar ook wel een lastdier, doch geene voertuigen zouden door de gangen kunnen rijden.

Het is onmogelijk zich een denkbeeld van den biënzwerm te maken, welken die bazar oplevert; aan vrouwen is hier voorwaar geen gemis, en vooral niet daar waar toilette-artikels en suikergoed te koop zijn.

Deze vrouwen zijn licht gekleed en hebben den witten sluier (Yakmaks) voor het aangezicht, van welk laatste niets zichtbaar is dan het zwarte oogenpaar.

Wat er zoo al meer in den bazar verkocht wordt? Kleedingstukken, schoeisels, wapens, juweelen, gordels, reukwerken, tapijten, bontwerk en de hemel weet wat al meer.

Het binnenhuis van een Turk is gewoonlijk zeer licht, helder en ruim; ook is het niet met allerhande meubels opgepropt zoo als bij ons het geval is.

De divan is het voornaamste meubel; van schilderijen is er geen spoor te vinden, aangezien de koran verbiedt een menschelijk evenbeeld te maken.

De rustbanken worden langs de muren, die met wit mousselinen gordijnen behangen zijn, geplaatst; in het midden van de zaal staat niet zelden eene fontein.

In Pera, de stad der kristenen, zijn wel is waar sommige huizen naar de westersche manier ingericht, doch zelfs vele Europeanen, te Konstantinopel wonende, nemen, voor wat de woningen betreft, de oostersche wijze aan.

Als een Europeaan bij een aanzienlijken Turk verblijft, schikt men zijne slaapkamer eenigszins naar de europische wijze: ten minste men plaatst er stoelen, een waschtafeltje, eene pendule, een spiegel en wat dies nog meer.

Voor den nacht brengt men een aantal kussens aan, die in het midden der kamer worden gelegd, overspreid door een zijden deken.

De slaaf houdt voor de deur, met den blooten sabel in de hand en de pijp in den mond, de

[p. 340]

wacht; hij slaapt slechts in bij het aanbreken van den dag, of liever als de dageraad reeds Lang aangebroken is.

Het ontbijt wordt gebruikt nadat de muesim tot het gebed heeft opgeroepen en wanneer dit dan ook behoorlijk afgeloopen is.

Het eerste wat men nuttigt is een glas regenwater; bron- of putwater houdt men voor ongezond; dan volgen allerlei suikergoed, versch gezuurd brood, zure melk, honing en rijstpodding, waarna de altijd onmisbare koffie en pijpen opdagen.

In den loop van den dag eet men van tijd tot tijd eene zure kriek, druiven, gesuikerd ijs, kweepeer, en ander verfrisschend fruit.

IN DE STRAAT VAN KONSTANTINOPEL.

Het middagmaal heeft ten 5 ure plaats; een laag bankske, waarop een blinkend koperen blad gelegd wordt, dient voor tafel; kussens rondom dit bankske gelegd, worden als stoelen gebezigd.

Op de hoeken van die koperen plaat liggen stukskens brood en tusschen deze stukskens brood staan kleine tellooren en schoteltjes met olijven en gekleurde suikere erwten. De olijven liggen in eene siroopachtige zelfstandigheid.

Bij voorname Turken ligt er tusschen dit alles eene smalle plaat van gepolijst staal, welke bij het eten der olijven de plaats van ons vorket moet vervangen.

Drie lepels: een van ivoor, een van ebbenhout, een van schildpad, zijn insgelijks aanwezig; zilverwerk komt bij den echten en geloovigen lurk nooit op tafel; dat strijd, volgens hem, tegen den geest van den koran.

Alvorens aan tafel of hoe men het noemen wil, te gaan, houdt een slaaf u een waschbek-

[p. 341]

ken voor, terwijl een andere het vertrek of de zaal parfumeert.

Eens de formaliteit der handenwassching volbracht, gaat men zitten of liggen, volgens men het gemakkelijkst vindt; de gastheer neemt een stuk brood tusschen den wijsvinger en den duim, doopt dat brood in het zout en reikt het den gast over.

DE BOKKINGKOOPMAN.

Door dit aanbod wordt deze tot heer der tafel verheven; hij mag krachtens die bewezene eer elke schotel zoo lang hij wil op tafel houden, doch is ook verplicht van elke spijze te proeven.

Nu verschijnt de terrine met soep; de gastheer doet er met de schildpadden lepel een paar scheppen in, een voorbeeld dat de gasten weldra volgen en middelerwijl dat die spijze gebruikt wordt, besproeit de slaaf de handen der gasten met water, ‘opdat’ zegt de reiziger, die deze bijzonderheden meêdeelt, ‘deze vooral rein zouden blijven.’

Indien onze menu's somtijds zwaar belast zijn, is dit is Turkije evenzoo het geval: niet minder dan vier en twintig schotels volgen elkander op.

Na de soep komt eene pap van tarwemeel, honig, boter, room, specerijen, vruchtensappen; deze schotel wordt hawa genoemd; verder het gevogelte, waaruit men het gebeente verwijderd heeft; de bamia, een soort van kool, de rijst, gelei van visch enz. volgens op tijd en stond.

Bij iederen hoofdschotel eet men een stuk knoflook en de zoetigheden verdunt men met roozenwater. terwijl ten slotte eene schotel roozen, gekookt en met suiker gestoofd, wordt voorgehouden. ‘Ik kan een ieder aanraden,’ zegt de schrijver, ‘zulk een schotel nooit te laten voorbijgaan. ‘

De twee andere lepels worden, de ivoren

[p. 342]

voor de pap en de ebbenhouten voor het suikergoed gebezigd; zoo eischt het de etiquette, die een beschaafde Turk nooit over het hoofd ziet.

Met de linkerhand eenige spijzen aanraken, is onbeleefd, en men gaat voor een belachelijk mensch door als men iets van het staafke op zijne kleeren of op tafel laat vallen, 't geen bij ons, Europeanen al licht kan plaats hebben.

Ten minste alle vijf minuten moet men zijn vingers aflekken, hetgeen bij ons voor de grootste onbeleefdheid zou gehouden worden.

Het wasschen der vingers gedurende den maaltijd, mag zoo dikwijls als men het noodig acht, herhaald worden.

In een vorig nummer hebben wij wijd en breed de godsdienst der derwischen besproken, en wel volgens opgaven van een vlaamschen toerist, wij achten de bespreking van dit punt voor het oogenblik dus overbodig.